Waarom spelen met eten juist goed is voor je kind

Van groente eten word je groot en sterk. Maar maak dat je dreumes of peuter maar eens wijs. Waarom vertikken ze het om andijvie te eten? En hoe krijg je die groente er nou wel gemakkelijk in?

Broccoli en boontjes. Het zijn de enige groentesoorten die mijn dochter (3) eet. En dan hebben we het over één broccoliroosje per maaltijd, en drie boontjes, zo oud is ze tenslotte. Dus dat werd het compromis. Sowieso is ze niet erg van de gezonde dingen, geef haar maar zoet. Haar kieskeurigheid heeft alle gezelligheid aan tafel volledig doen verdwijnen; tegenwoordig sta ik al bijna op uitbarsten als ze bij het fornuis komt informeren wat we gaan eten. Wat ik ook zeg, haar antwoord is altijd ‘Blegh!’ of een ‘Dát.ga.ik.níét.eten!’ Terwijl ik juist vanwege haar kieskeurigheid extra veel moeite doe om onze kinderen iets lekkers en gevarieerds voor te schotelen. Echt, de dag dat ze zonder morren een portie doperwten eet, spring ik een gat in de lucht.

Brood graag

Wat me stiekem een beetje helpt, is de wetenschap dat er elke avond aan heel veel tafels ouders met man en macht proberen een beetje groente in hun kind te krijgen. ‘Het is een heel herkenbaar probleem,’ zegt ook orthopedagoog Rian Meddens van Psychogoed.nl, een online platform voor ouders. ‘Problemen met eten komen bij bijna de helft van alle kinderen onder de vijf jaar voor. Het ene kind eet heel weinig, sommige kinderen eten alleen brood, anderen willen geen groente en er zijn ook kinderen die maar één ding willen eten: slechts één soort fruit, of alleen yoghurt. En het is superfrustrerend, ouders voelen zich er vaak machteloos door.’

Veel kinderen stoppen met groente en andere gezonde dingen eten als ze een jaar of twee zijn. Als ze ontdekken dat ze een eigen persoontje zijn met een, daar heb je hem, eigen wil. Ze krijgen in de gaten dat ze gewoon ‘nee’ kunnen zeggen als ze een bord vol groente voorgeschoteld krijgen en vinden het een enorm geestig spelletje als je daar boos om wordt. Dat ze als eerste groente uit hun dieet gooien in plaats van chocopasta is een evolutionair dingetje. Melkvoeding, en dan met name de borstvoeding, smaakt zoet en bevat in het eerste levensjaar van je baby veel vet en calorieën, omdat alles gericht is op groei. Na de eerste verjaardag van je kind verandert dat. Dreumesen groeien minder hard en hebben veel minder calorieën nodig dan eerst. Dat zie je ook aan de groeicurve, die gaat in het tweede jaar afbuigen. Dat er eten achterblijft op het bord, is dus eigenlijk heel logisch. En dat dat de groente is in plaats van de rijst of de boterham met jam, ook. Want twee- en driejarigen (en volwassenen ook) hebben nog altijd in hun systeem zitten dat je van zoet, vet en koolhydraatrijk voedsel groeit en energie krijgt. Dus eet je dat lekker wel en die snelverterende groente niet.

Kinderen houden van zoet? Maar hoeveel suiker mag je kind eigenlijk per dag

Nieuw = eng

Er speelt nog iets anders mee: peuters kunnen last hebben van iets wat ‘neofobie’ heet: angst voor nieuwe dingen. Dat is een handige eigenschap die ze in de oertijd beschermde tegen het eten van giftige bessen en andere narigheid, maar die er nu nog altijd voor zorgt dat ze dat stukje pastinaak of die spinazie wantrouwen. Kinderen eten totdat ze een jaar of zeven zijn het liefst iets wat ze kennen, of eerder aten. En als dat al niet zo veel is, dan komt daar in deze periode ook niet meer zo veel bij. Tel daarbij op dat wij Nederlanders vooral groente eten bij de avondmaaltijd, op een tijdstip waarop veel jonge kinderen vaak al te moe zijn om fatsoenlijk te eten, en je snapt ineens waarom de andijvie geen kans van slagen heeft. Toch wil ik dat er af en toe vitamines in mijn dochter gaan, en bij voorkeur niet in de vorm van een pil. Maar hoe dan?

De kans dat dat gaat lukken is het grootst als het gezellig is aan tafel, zegt orthopedagoog Rian Meddens. ‘Eet zo veel mogelijk met z’n allen, aan een gedekte tafel en neem de tijd voor een maaltijd. Word niet boos als er gezeurd wordt over het menu, ga niet mopperen als er weer geen groente gegeten wordt en ruim, als jullie klaar zijn, het volle bord van je kind zonder morren op. Straffen, boos worden of dreigen werken averechts, hoe moeilijk het soms ook is om het niet te doen. Je kind gaat er echt niet beter door eten.’ Een fijne sfeer aan tafel is zo ongeveer het allerbelangrijkste bij het voorkomen van eetproblemen en het ontwikkelen van goede eetgewoonten. Door het leuk te houden, laat je kinderen eten associëren met gezelligheid en komt het (groente) eten op een gegeven moment vanzelf.

Zitten als je eet

Klinkt te doen, maar het betekent niet dat het alleen maar vrijheid, blijheid hoeft te zijn, zegt Meddens. ‘Als jouw kind steeds van tafel loopt, mag je hem er natuurlijk wel aan herinneren dat er een bordje eten voor hem op tafel staat. Maak er geen strijd van en roep je kind altijd op een positieve manier terug aan tafel. Laat zijn aardappeltje bijvoorbeeld eens roepen dat-ie koud wordt of graag opgegeten wil worden. Humor werkt vaak goed. En geef zelf het goede voorbeeld. Want als jij niet met smaak je boontjes eet, waarom zou je kind dat dan wel doen?’

Omdat het soms toch wel erg moeilijk is om de moed erin te houden aan tafel, bedacht Meddens de ‘Proefkaart’: een leuk vormgegeven kaart met daarop negen sterren. Elke keer dat je kind een bepaalde groente heeft geproefd, mag hij op zo’n ster een sticker plakken, net zolang tot de kaart vol is. ‘Kinderen moeten een nieuwe smaak gemiddeld tien tot vijftien keer proeven totdat ze eraan gewend zijn,’ zegt Meddens. ‘Met de Proefkaart kun je je kind spelenderwijs uitdagen dit te gaan doen. En met een beetje geluk lusten ze de groente aan het eind van de rit gewoon.’

Tip: zoveel groente en fruit ‘moet’ een kind per dag eten

Lekker spelletje

Voor iets oudere kinderen is er een ander spelletje: de smaakthermometer. Meddens: ‘Daarop kunnen kinderen zelf aangeven hoe ze iets vinden smaken. Begin met iets waarvan ze niet te veel afkeer hebben en zet door, dan kunnen ze na een tijdje op de thermometer zien dat ze nieuwe smaken steeds lekkerder gaan vinden.’ Ook Phaedra Mensen, moeder van drie dochters, bedacht dat spelen met je eten dé manier is om kinderen aan de groente te krijgen. Onder de naam Spoony ontwikkelde ze allerlei biologische producten bomvol groenten, denk aan soepen, pasta’s en verspakketten om zelf groentetussendoortjes te maken, die allemaal vergezeld zijn van een spelletje. ‘Door een spelletje te spelen, stimuleer je kinderen om op smaakontdekkingstocht te gaan,’ legt ze uit.

‘Mede door de ongezellige sfeer die er vaak aan tafel hangt als er geen groente gegeten wordt, hebben jonge kinderen al helemaal geen zin meer om nieuwe dingen te proeven. Dat kan veranderen als je ze met opdrachtjes uitdaagt een hapje te nemen.’ De spelletjes variëren van een bordspel met dobbelstenen, tot blind proeven en raden wat er in je mond zit. En dat werkt, blijkt uit allerlei tests die ze deed en uit de vele enthousiaste reacties. ‘Kinderen houden nou eenmaal van spelen en competitie en blijkbaar zijn ze daardoor wél geneigd de groente te proberen die ze zeggen vies te vinden. Zo ontdekken ze spelenderwijs steeds meer.’

Paarse wortel

Mensen verzint niet alleen eetspelletjes, ook kunnen kinderen bij veel Spoony producten zelf aan de slag. ‘Er zitten vaak recepten bij die kinderen makkelijk zelf kunnen maken. Uit onderzoek blijkt namelijk dat als kinderen hun maaltijd (mede) zelf klaarmaken, ze veel eerder geneigd zijn het ook te gaan eten. En als je iets zelf hebt gemaakt, vind je het vaak ook lekkerder.’ Je kunt kinderen al heel jong laten meehelpen in de keuken. ‘Peuters kunnen prima roeren, onder begeleiding iets snijden of groente op een pizza leggen’, aldus Mensen. ‘En dat heeft dus veel effect.’

Groente verstoppen is een onder ouders veelgedeelde tip die bij ons thuis totaal niet werkt. Het lijkt wel of onze dochter ruikt dat er groente door de tomatensaus geblenderd zitten, of bloemkool in de pizzabodem. Áls ze het überhaupt al wil proberen. Phaedra Mensen gelooft er ook niet zo in. ‘Je kunt aan onze producten gewoon zien dat het groente is. We spelen wél met de naam. Zo heet onze broccoli-courgettesoep ‘griezelgroensoep’. En in ons groentesoeppakket stoppen we één paarse wortel tussen de oranje, zodat kinderen ook vanuit verbazing en plezier gaan proeven.’ Ook orthopedagoog Rian Meddens vindt groente verstoppen niet wenselijk. ‘Je kunt prima een keer spinazie toevoegen aan de pannenkoeken die je dochter zo lekker vindt, maar noem ze dan gewoon spinaziepannenkoeken. Je kind misleiden is geen goed idee. Je speelt dan met het oneindige vertrouwen dat ze hebben in jou als ouder.’

Dan niet

Spelen aan tafel dus. Ik ben heel benieuwd of mijn dochter zich daartoe laat verleiden. Dwingen helpt in elk geval niet. ‘Door kinderen tegen hun wil te laten eten, kun je een sfeer van negativiteit en angst rondom eten veroorzaken,’ zegt Meddens. ‘Bovendien leer je je kind zo minder goed te luisteren naar de signalen van zijn eigen lichaam (ik heb geen honger, ik zit vol), terwijl het juist zo belangrijk is dat ze die kennen: ze moeten er hun hele leven nog op kunnen varen.’

Ik krijg steeds meer het idee dat het groenteweigeren bij mijn dochter vooral een controledingetje is. Het feit dat ze van mij zo overduidelijk moet, lijkt bij haar een tegenreactie op te roepen. De spelletjes kunnen er misschien voor zorgen dat ze het gevoel heeft zelf de controle te hebben over wat ze eet. ‘Dat is voor kinderen vaak heel belangrijk,’ zegt Meddens. ‘Een fijne stelregel om daarbij aan te houden is deze: jij bepaalt wat en wanneer je kind eet, maar hij mag zelf beslissen hoeveel. Zo verminder je de strijd aan tafel.’

Wil je kind ondanks alle gezelligheid en spelelementen toch niks eten, dan eet-ie maar een keertje niks, vindt Meddens. ‘Wees gerust, een kind krijgt al snel voldoende voedingsstoffen binnen, hoor. Let er maar eens op wat er gaandeweg ongemerkt aan gezonds gegeten wordt. Misschien niet in de vorm van gekookte groente, maar fruit of rauwkost of gezond broodbeleg doen ook al veel. Het niet willen eten of veel niet lusten is bijna altijd een fase. Verreweg de meeste kinderen ontwikkelen zich uiteindelijk helemaal normaal.’

Meer info? spoony.nl of @ilovespoony en psychogoed.nl.

Gesponsord

Het populairste buitenspeelgoed

Groente-raad-spel

De voorbereiding: maak groentechips van chioggia (rode biet), gele biet, pastinaak, zoete aardappel en winterpeen. Dat doe je zo: snijd de groente flinterdun, besprenkel ze met olijfolie en bak ze 15-30 min. in een oven op 180 graden (bietjes tot 45 min.).

Dan is het nu tijd voor het smakenspel!

Stap 1: pak allemaal een bakje chips.

Stap 2: eén speler pakt met z’n ogen dicht een chippie uit z’n bakje. De andere spelers moeten goed kijken welke groente het is.

Stap 3: de speler proeft het chippie en mag zeggen welke groente het is. Heb je het goed? Je verdient één punt! De volgende speler is nu aan de beurt.

Ga zo door totdat alle bakjes leeg zijn. Wie heeft de meeste punten?

Dit artikel is eerder verschenen in Ouders van Nu Magazine – Tekst: Neeltje Huirne. Beeld: Stocksy