Keet had een prenatale depressie: 'Hoe groter mijn buik werd, hoe ­ongelukkiger ik me voelde'

Ja, trut

'Heeft u dit wel met een arts besproken? En weet die wel dat u zwanger bent?' De apothekersassistente kijkt me met het recept in haar handen vanachter de balie kritisch aan. In plaats van te zeggen: 'Wat denk je zelf, trut? Die buik is niet echt te missen hè en ik doe dit natuurlijk ook niet voor m'n lol,' mompel ik onzeker iets wat voor 'ja' moet doorgaan.

Tranen prikken in mijn ogen. 'Ik moet dit echt even met de apotheker overleggen, want dit medicijn kan schadelijk zijn voor de baby en dat moeten we niet willen,' zegt de trut tactloos terwijl ze wegloopt.

Lees ook: Prenatale depressie: wat kun je doen?

Chaos in mijn hoofd

Ik ben vijf maanden zwanger en kom net bij mijn eerste officiële consult bij de psychiater van de POP-poli vandaan, een samenwerkingsverband in het ziekenhuis tussen de afdelingen Psychiatrie, Obstetrie (verloskunde) en Pediatrie (kindergeneeskunde). Vorige week meldde ik me daar voor een intake, omdat het niet meer ging.

Al weken voelde ik me neerslachtig, ik had voor mijn gevoel niets meer onder controle en kon de simpelste dingen niet meer overzien. Het was chaos in mijn hoofd. En daarom deed ik het liefst niks meer. Behalve dan huilend in bed liggen. Niet handig als het werk zich ondertussen blijft opstapelen en er ook nog een vrolijke peuter in huis rondstapt die wil worden verzorgd en geëntertaind.

De diagnose van de psychiater die ik zojuist heb gesproken: een prepartumdepressie (prenatale depressie in de volksmond). Jammer, ik dacht dat ik er op tijd bij was, maar het kwaad is blijkbaar al geschied. Behandelplan: cognitieve gedragstherapie in combinatie met sertraline, een antidepressivum. En om dat op te halen, sta ik nu dus in de apotheek, waar de assistente inmiddels terug is en me, nog steeds met frisse tegenzin, de pillen overhandigt.

Pillen vs. stress

Thuis slaat de twijfel toe. Moet ik misschien toch geen medicijnen slikken? Is het niet toch gewoon een kwestie van schouders eronder, knop omzetten en dan alleen die therapie volgen? Wat als deze pillen inderdaad schadelijk zijn? Wat als mijn baby er iets aan overhoudt? Dat vergeef ik mezelf nooit. Want laat een ding duidelijk zijn: ik bén blij dat er een tweede onderweg is – aan hem ligt het niet – ik vóél me alleen niet blij.

Ik besluit voor de verandering eens niet te googelen, maar de psychiater te bellen voor advies, die bijna uit elkaar klapt van woede als ik vertel wat er in de apotheek is gebeurd. Onwetendheid, daar wijt ze het aan. Want, zo benadrukt ze, dit medicijn kun je veilig tijdens de zwangerschap gebruiken. Er zijn weliswaar risico's, maar die zijn te verwaarlozen en daarbij: stress is schadelijker voor de baby dan deze pillen.

Lees ook: Stress tijdens de zwangerschap, zo beperk je het

En wat ze ook nog aanstipt: omdat mijn moeder vroeger een postpartumdepressie heeft gehad, is de kans dat ik ook ná de bevalling psychische klachten krijg verdrievoudigd. We moeten, kortom, alle zeilen bijzetten om te voorkomen dat ik in de kraamtijd in een nog diepere put beland. En dat is niet het enige effect dat mijn negatieve gevoelens zouden kunnen hebben.

Slechte start

Dat depressieve gevoelens tijdens de zwangerschap van invloed zijn op je baby, blijkt uit de cijfers. Het kan leiden tot een slechte start voor het kind, zoals een vroeggeboorte en een lage Apgar-score, aldus een onderzoek van het Radboudumc (2021). Onderzoekers concludeerden dat dit geldt voor zowel vrouwen die behandeld worden met antidepressiva als vrouwen die geen medicatie krijgen.

Ze analyseerden de gegevens van ruim 400.000 deelnemers uit 27 onderzoeken om meer inzicht te krijgen in de relatie tussen depressieve symptomen tijdens de zwangerschap, het gebruik van antidepressiva en het risico op veelvoorkomende negatieve gezondheidsuitkomsten voor de baby. Een depressie tijdens de zwangerschap zou dus niet onbehandeld moeten blijven, stellen de onderzoekers. Omdat de meeste risico's zich óók voordoen als er geen sprake is van medicijngebruik.

Latere invloed

Bovendien kan de depressie van een moeder ook later in het leven van haar kind van invloed zijn, ontdekte een onderzoeksteam van de Universiteit van Californië nog recenter (2022). Het team volgde een groep vrouwen van vóór de zwangerschap tot de vijfde verjaardag van hun kind.

Conclusie na zes meetmomenten: kinderen van wie de moeder depressief was voor, tijdens en/of na de zwangerschap lopen een groter risico op sociaal-emotionele en gedragsproblemen op school. Ze kunnen minder goed omgaan met stress en hebben meer moeite zich te concentreren en hun emoties te reguleren.

Lees ook: Alles over gedragsproblemen bij jonge kinderen

Enkeltje roze wolk

Langdurige negatieve gevoelens tijdens de zwangerschap behandelen lijkt dus essentieel. Zeker als je bedenkt dat 12 procent, dus ruim 1 op de 10 zwangeren, met dat soort gevoelens kampt. Daarmee komt een prenatale depressie ongeveer even vaak voor als een postnatale depressie, maar het gros van de zwangere vrouwen houdt die gevoelens voor zichzelf, vaak uit schaamte en schuldgevoel.

Want waar er de afgelopen jaren steeds meer openheid is gekomen over postpartumdepressies – dus depressies die ná de bevalling ontstaan – lijkt de prenatale variant nog altijd in de verdomhoek te zitten. De tendens: waarom zou je negatieve gevoelens hebben tíjdens je zwangerschap? Er is een baby in de maak, hoe bijzonder. En dus hoor je te genieten op een roze wolk in plaats van te somberen op een donderwolk.

Tessa van Doesum, wetenschappelijk medewerker Mentale Gezondheid & Preventie bij het Trimbos-instituut: 'Dankbaar zijn dat je überhaupt zwanger bent, is in onze maatschappij nog altijd het uitgangspunt. Maar wat ook meespeelt: als de baby eenmaal geboren is, kunnen mensen makkelijker begrijpen dat je negatieve gevoelens hebt – dan staat je wereld pas 'écht' op z'n kop, denken ze. Tijdens de zwangerschap is het voor de buitenwereld – en vaak ook voor de partners – simpelweg minder zichtbaar dat er voor jou iets is veranderd.'

Recept voor ellende

Herkenbaar, want in mijn hoofd is er inderdaad nogal wat veranderd de afgelopen maanden. Hoe groter de baby groeit, hoe ­ongelukkiger ik me voel. Heel eerlijk: ik heb misschien ook niet het allerbeste moment uitgekozen om voor de tweede keer zwanger te worden. Ik heb een heftig jaar achter de rug, waarin een van mijn beste vriendinnen eerst een psychose kreeg en kort daarna zelfmoord pleegde.

Een andere hechte vriendschap liep mede daardoor stuk. Bam. Weg waren twee belangrijke personen uit mijn leven. Tel daar een verhuizing, op zolder bivakkeren met man en peuter vanwege een monsterverbouwing én een stoot zwangerschapshormonen bij op en je hebt een recept voor ellende. Een molotovcocktail die nu is ontploft.

Lees ook: Somber, prikkelbaar en géén roze wolk: waarom een postnatale depressie bij mannen nog onbekend is

Je móét zoveel

Ingrijpende levensgebeurtenissen zoals een verhuizing, traumatische ervaring, overlijden of moeizaam zwangerschapstraject vergroten de kans op een depressie, maar ook als dat allemaal niet speelt, kun je negatieve gevoelens krijgen. En of dat gebeurt, heb je niet in de hand, zegt Van Doesum.

'Het is heel persoonsafhankelijk en vaak een opeenstapeling van factoren. Inderdaad spelen ingrijpende levensgebeurtenissen een rol, maar ook je veranderende hormoonhuishouding en de steun die je tijdens je zwangerschap ervaart vanuit je omgeving. Bovendien is het een genetische kwestie. Iedereen heeft in een bepaalde mate een aangeboren risico op depressie, maar bij de een komt dat wel tot uiting en bij de ander niet.'

En hoewel het aantal vastgestelde prepartumdepressies al jaren stabiel is, speelt ook de almaar toenemende druk van de westerse maatschappij een rol, denkt Van Doesum. 'Je móét werken, je móét dit, je móét dat… Dat kan een prepartumdepressie en -angst zeker in de hand spelen.'

Voor mezelf kiezen

Na een paar weken beginnen mijn medicijnen hun werk te doen. Ik ga nog steeds niet bepaald jubelend door het leven, maar ik voel me wel een stuk evenwichtiger en dat is al een zegen. Tijdens de wekelijkse therapiesessies leer ik vooral om voor mezelf te kiezen. Te doen wat nu goed is voor míj en me voor de verandering eens niet druk te maken om het welzijn van de mensen om me heen.

De meeste vriendinnen zijn min of meer op de hoogte van mijn mentale status en van mijn familie en man krijg ik veel steun, maar ik merk dat niet iedereen het helemaal begrijpt. Als ik erover vertel, wordt er wat geknikt en geknuffeld en ik krijg vaak een bemoedigende 'Wat vervelend voor je, hopelijk voel je je snel beter, gelukkig groeit de baby goed' te horen. Maar écht praten is met de meesten toch ongemakkelijk.

Ik weet dat het niet zo is, dat mensen dat heus niet denken, maar toch voelt het alsof ik niet zo moet zeuren. De baby in mijn buik groeit inderdaad goed, ik heb fysiek gezien niet al te veel klachten, ik woon in een prachtig huis in wording, ben gelukkig getrouwd en heb al een lieve, gezonde dochter. Count your blessings, zou ik tegen mezelf willen schreeuwen.

Zwakzinnige zwangere

Mijn hoofd weet dat de zon elke dag uitbundig zou moeten schijnen, maar toch blijft het onweren – en ik kan daar zo één-twee-drie niets aan veranderen. Ik merk wel dat ik de depressie soms bagatelliseer. In plaats van mijn man gewoon even te bellen om m'n hart te luchten op een enorme offday, app ik dat 'de huilbuienradar op 3 staat'. 'Kleine buitjes maar hoor,' app ik er nog snel geruststellend achteraan. Ik wil hem er eigenlijk niet te vaak mee lastigvallen, hij heeft al genoeg aan zijn hoofd.

Ook naar sommige vriendinnen ben ik niet eerlijk en app ik dat ik 'gewoon even niet zo lekker ga, dat ik naar een poli voor zwakzinnige zwangeren ben gestuurd, dus dat er nog hoop voor me is'. Om af te sluiten met een gemaakt vrolijke 'Komt goed!'.

Sowieso zoek ik steeds minder contact met mijn omgeving. Ik heb m'n handen vol aan mezelf (en aan die peuter op zolder). Als iemand me belt, bel ik negen van de tien keer niet terug en op WhatsApp-berichtjes reageer ik liever niet. Ik weet simpelweg niet wat ik moet sturen (heb je haar weer met haar negatieve gedoe) en ik heb al helemaal geen ruimte in mijn hoofd voor de sores van anderen.

Lees ook: Doodop in de kroeg: waarom het soms lastig is je nieuwe leven als ouder te accepteren

D-day

De maanden slepen zich voort, net als de verbouwing. Met hulp van de therapie, medicijnen en veel rust balanceer ik door die tijd heen. Drie weken voor de uitgerekende datum kunnen we – halleluja – weer naar beneden verhuizen. Een moment waar ik (interieur- en controlfreak) enorm naar heb toegeleefd.

Maar op D-day wordt alles me uit handen genomen. Mijn moeder, zus en schoonmoeder razen als tornado's door het huis, ruimen op, maken schoon, entertainen mijn dochter, geven alles weer een plek en zeggen dat ik lekker moet gaan liggen, mijn rust moet pakken.

Superlief natuurlijk, maar ineens wordt het me toch weer allemaal te veel. Ik had dit zó graag allemaal zelf willen doen. Totaal onredelijk, maar het voelt alsof ook dit lichtpuntje me ontnomen is. Voor de zoveelste keer deze zwangerschap breek ik in duizend stukken en verdwijn ik jankend naar de slaapkamer, niet in staat uit te leggen waarom ik zo reageer.

Wat een opluchting

En dan, ruim drie weken later, wordt onze zoon geboren. De opluchting die ik voel, is haast niet te beschrijven. Alsof mijn donderwolk in één klap fluorescerend roze werd toen hij ter wereld kwam. Honderd kilo lichter lig ik te stralen in mijn ziekenhuisbed. De baby en ik moeten 24 uur blijven ter observatie – dat is de standaardprocedure als je antidepressiva slikt tijdens de zwangerschap – maar mijn zoon blijkt gelukkig kerngezond én heeft een uitstekende Apgar-score.

In de dagen die volgen, houdt de kraamhulp me als een havik in de gaten. Dagelijks geef ik braaf rapportcijfers aan mijn gemoedstoestand en maak ik notities voor als de therapiesessies weer van start gaan. Even heb ik een dipje en moet de medicijndosering worden bijgesteld, maar al na een paar weken voel ik: de depressie is terrein aan het verliezen. De liefde voor mijn kersverse kind overheerst.

Vijf maanden na de bevalling mag ik helemaal stoppen met de pillen en kan ik oprecht zeggen dat ik me weer goed voel. Ik heb niet alleen een prachtige zoon gekregen, maar ook mezelf weer teruggevonden.

Hier vind je hulp:

Depressieve klachten tijdens de zwangerschap? Allereerst: schaam je er niet voor. Dit is geen keuze, het overkomt je. En weet: er is hulp.

• Deel je gevoel met vrienden of familie en zeg ja als iemand aanbiedt je ergens mee te helpen. Van een luisterend oor bieden tot iets praktisch, zoals boodschappen voor je doen.

• Focus op een goede hechting met je baby, daarmee compenseer je angstige of depressieve gevoelens. Er zijn veel beschermende factoren voor je kind. Het betekent dus niet per definitie dat als je een depressie hebt, je kind daar later hinder van ondervindt.

• Bij steeds meer praktijken kun je terecht voor verloskundige zorg in een groep met zwangeren die rond dezelfde tijd zijn uitgerekend. Doel: elkaar steunen en kennis uitwisselen. Meer info: centeringzorg.nl.

• Bij veel ziekenhuizen is er een samenwerkingsverband tussen de afdelingen Psychiatrie, Obstetrie (verloskunde) en Pediatrie (kindergeneeskunde). Hier kun je vaak snel terecht. Je huisarts of verloskundige kan je doorverwijzen.

• In Amsterdam, Amstelveen, Haarlem en Hoofddorp kun je zonder verwijzing terecht bij het MamaKits-spreekuur van GGZ inGeest. Meer info: ggzingeest.nl.

• Op mentaalvitaal.nl vind je meer info over depressieve gevoelens rond de zwangerschap.

Herken de depressie

Het is normaal dat je tijdens je zwangerschap soms twijfelt of piekert. Hoe weet je of wat je voelt in de richting van een depressie gaat of toch gewoon een kwestie van babyblues is? Een compleet gebrek aan plezier of interesse in dingen is vaak een teken dat het tijd is om hulp te zoeken. Andere symp­tomen: somberheid, je waardeloos voelen, angst, onrust, te veel of te weinig eten, slecht slapen, vermoeidheid, concentratieproblemen, moeite met beslissingen nemen en gedachten aan de dood en/of suïcide.

Hoe gaat het?

Merk je dat een zwangere in jouw omgeving last heeft van negatieve gevoelens of dat ze zich terugtrekt terwijl ze normaal altijd heel sociaal is? Een signaal om te checken hoe het écht met haar gaat. Hulp bieden begint bij bewustwording, zegt Tessa van Doesum van het Trimbos-instituut: 'Neem niet aan dat alles aan zwanger zijn fantastisch is. Het is een kwetsbare periode voor een vrouw. Die instelling kan al een wereld van verschil maken. Hulp bieden kan heel laagdrempelig. Door simpelweg te vragen: "Hoe gaat het vandaag met je?" of "Maak je je ergens zorgen over?" Luister naar wat iemand te vertellen heeft. Het kan enorm schelen als iemand zich gesteund voelt.'

Om privacyredenen is de naam van de journalist gefingeerd, beeld: GettyImages