Prenatale depressie: wat kun je doen?

De meeste mensen weten dat je na de bevalling een postpartum depressie kunt krijgen. Dat je ook tijdens de zwangerschap depressief kunt zijn, is veel minder bekend. Toch heeft naar schatting één op de tien zwangere vrouwen last van een prenatale depressie.

Prenatale depressie: wat is het?

Prenataal betekent 'voor de geboorte', dus tijdens de zwangerschap. Een deel van de vrouwen met een prenatale depressie had al depressieve klachten en/of slikte antidepressiva voordat ze zwanger werd. Maar je kunt ook voor het eerst een depressie krijgen tijdens je zwangerschap. De depressie kan een paar weken of maanden duren. Meestal verdwijnen de depressieve gevoelens na de geboorte van de baby. Maar een deel van de vrouwen die een postpartum depressie krijgen, had tijdens de zwangerschap ook al last van depressieve periodes.

Lees ook: Alles over stemmingswisselingen tijdens de zwangerschap

Hoe herken je een prenatale depressie?

Een prenatale depressie is vaak lastig te herkennen, omdat sommige symptomen op gewone zwangerschapsklachten lijken. Stemmingswisselingen, concentratieproblemen, niet kunnen slapen en vermoeidheid; dit zijn verschijnselen die de meeste zwangere vrouwen wel herkennen en meestal betekent dit niet dat je depressief bent. Maar als er wél meer aan de hand is, denken vrouwen vaak toch dat hun klachten er nu eenmaal bij horen.

De kenmerken van een prenatale depressie verschillen per persoon, maar dit kunnen symptomen zijn:

• Je voelt je vaker ongelukkig, somber of schuldig dan blij

• Je voelt juist weinig tot niets, of leegte

• Huilbuien

• Negatieve gedachten, angst en paniek, vooral m.b.t. de zwangerschap en moeder worden

• Prikkelbaar zijn

• Slecht slapen

• Extreme vermoeidheid

• Concentratieproblemen

• Niet kunnen genieten van bewegingen van je baby, geen contact willen maken

• Moeite met het accepteren van lichamelijke veranderingen

• Spijt van de zwangerschap

• Geen zin in sociale contacten

• Het gevoel dat je in een negatieve spiraal zit die je niet kunt doorbreken

• Suïcidale gedachten

• De klachten gaan niet vanzelf over, maar houden weken tot maanden aan. Ook lukt het je niet ze te relativeren.

Herken je jezelf in meerdere van de symptomen en heb je er minimaal twee weken last van? Of twijfel je? Bespreek dit dan met je verloskundige en/of de huisarts.

Oorzaken van prenatale depressie

Er kunnen verschillende oorzaken zijn voor een prenatale depressie. Vaak is het een combinatie van factoren waardoor er een prenatale depressie ontstaat. Dit kunnen oorzaken zijn:

• Je hormoonhuishouding
  Die verandert sterk tijdens de zwangerschap en hormonen hebben invloed op je stemming. Je kunt er gevoeliger door worden, of het kan je meer moeite kosten om te ontspannen en emoties te reguleren. Sommige vrouwen merken dit al zodra ze zwanger zijn.

• Fysieke zwangerschapsklachten
  Complicaties, extreme vermoeidheid of ernstige zwangerschapsmisselijkheid (hyperemesis gravidarum) kunnen je zwangerschap erg zwaar maken en je psychische gezondheid beïnvloeden.

• Een voorgeschiedenis met depressie

• Andere problemen en langdurige stress
  Zoals relatieproblemen, financiële zorgen of een te hoge werkdruk. Er kan een eerder bevallingstrauma meespelen en/of angst voor de komende bevalling. Misschien is de zwangerschap ongewenst, of heb je juist een stressvol vruchtbaarheidstraject achter de rug.

• Een heftige gebeurtenis of traumatische ervaring.
  Dit kan zowel voor als tijdens de zwangerschap zijn. Zoals het overlijden van een dierbare, ziekte in de familie of huiselijk geweld.

• Erfelijkheid
  Als er depressies voorkomen in je familie kan er een verhoogde kans zijn dat je tijdens de zwangerschap depressieve klachten krijgt.

• Eenzaamheid of gebrek aan steun
  De sociale omgeving is belangrijk tijdens grote levensveranderingen, zoals de komst van een kind. Als je geen of weinig steun krijgt, kun je je daar eenzaam, somber en moedeloos door voelen. Zeker wanneer je worstelt met de zwangerschap. Als je het daarnaast lastig vindt om je emoties te laten zien, of om hulp te vragen, kun je je ook erg alleen voelen.

Invloed van depressie op de zwangerschap

Een prenatale depressie kan een nadelige invloed hebben op de zwangerschap en de ontwikkeling van de baby. Dat komt met name door de stress die gepaard gaat met een depressie. Als dit een lange tijd duurt, kan je immuunsysteem eronder lijden. Ook komen de stresshormonen (cortisol) via de placenta bij de baby terecht.

Volgens onderzoek van Radboud UMC kunnen depressieve klachten tijdens de zwangerschap leiden tot een vroeggeboorte en een baby met een lage Apgar-score. Dit laatste betreft de gezondheid van de baby direct na de geboorte: een lage score betekent dat de baby een slechte start heeft. Er werd geen bewijs gevonden dat depressieve klachten een verhoogd risico geven op een baby met een laag geboortegewicht (dysmatuur).

Uit een ander onderzoek blijkt dat kinderen van wie de moeder tijdens de zwangerschap depressief was, later een verhoogd risico hebben op sociaal-emotionele en gedragsproblemen.

Prenatale depressie en moederschap

Ook als je baby heel welkom is, kun je je ongelukkig voelen tijdens de zwangerschap. Die angst of somberheid kan te maken hebben met het feit dat je moeder wordt, ook als je dat dolgraag wilt. Misschien voel je je overweldigd door de verantwoordelijkheid voor de baby in je buik, ben je bang dat je het moederschap straks niet aankunt of dat je er niet geschikt voor bent. Die angst kan zijn uitgelokt door de depressie, of andersom.

Voor veel vrouwen is een zwangerschap geen roze wolk. Er verandert veel in je leven en je ontdekt pas wat dit betekent en hoe het voelt, als het zover is. Je zult niet de eerste zijn die het plotseling aanvliegt, met vlagen van paniek of veel gepieker. Weet dat dit niet betekent dat je geen goede moeder zult zijn. Het is waarschijnlijk wél een teken dat je baat hebt bij fijne emotionele/psychische ondersteuning.

Er rust helaas een taboe op depressief zijn tijdens de zwangerschap. Aanstaande moeders schamen zich voor hun sombere gedachten. Je hoort toch stralend zwanger te zijn en je gelukkig te voelen? Terwijl het voor je eigen gezondheid, die van je baby én je relatie juist zo goed is om erover te praten en hulp te zoeken.

Lees meer: obsessieve-compulsieve stoornis tijdens de zwangerschap

Hulp zoeken bij prenatale depressie: bij wie?

Bel in elk geval de huisarts als je jezelf herkent in de beschrijving van de symptomen en dit na twee weken niet over is. Doe dit ook als je last heb van dwanggedachten en dwanghandelingen. Vertel het ook aan je verloskundige: voor de begeleiding van je zwangerschap is het belangrijk dat ze weet hoe je je voelt. Je huisarts kan je adviseren welke vorm van begeleiding geschikt voor je is, en je doorverwijzen. Ook kun je je bloed laten onderzoeken op tekorten aan bepaalde vitamines; dit kan een negatieve invloed op je stemming hebben.

Er zijn verschillende vormen van hulp. Psychotherapie, gesprekken met de praktijkondersteuner GGZ, maatschappelijk werk, een lotgenotengroep of een coach zijn voorbeelden. Het hangt van de ernst van je depressieve klachten af wat het beste voor je is. Dit kan ook een behandeling met antidepressiva zijn. Hiervoor moet goed worden afgewogen of de voordelen opwegen tegen de bijwerkingen. Bovendien duurt het vier tot zes weken tot je het effect van antidepressiva merkt.

Welke vorm van hulp je ook krijgt, onthoud dat je niet faalt. Je doet wat nodig is voor jouw gezondheid en die van je baby.

De POP-poli

Soms verwijst de huisarts of verloskundige zwangere vrouwen met psychische klachten door naar de POP-poli in het ziekenhuis of een ander medisch centrum. POP staat voor Psychiatrie, Obstetrie (verloskunde) en Pediatrie (kindergeneeskunde). Deze afdelingen werken samen bij de POP-poli om zwangere vrouwen met psychische klachten zo goed mogelijk te kunnen begeleiden, ook na de bevalling. Dit gebeurt aan de hand van gesprekken en soms ook met medicatie.

Depressie bij (aanstaande) vaders

Overigens kunnen ook mannen een perinatale depressie krijgen als hun vrouw/vriendin zwanger is. Perinataal betekent tijdens of na de zwangerschap. Naast somberheid en vermoeidheid kan de depressie zich bij mannen ook op de volgende manieren uiten:

• Prikkelbaarheid

• Woede, agressie

• Zich terugtrekken

• Vluchten in afleiding, zoals werk, overmatig sporten of alcoholgebruik

• Lichamelijke klachten

De oorzaken voor een perinatale depressie zijn bij mannen en vrouwen gelijk, maar (aanstaande) vaders hebben meer kans op het ontwikkelen van depressieve klachten als hun vrouw/vriendin depressief is. Omdat de focus in de zwangerschapszorg bij de moeder ligt, worden depressieve klachten bij vaders vaak niet herkend. Dat de depressie zich op een andere manier kan uiten speelt ook mee. Maar voor vaders is het even belangrijk om geschikte hulp te krijgen als voor moeders. Ook omdat depressieve klachten een negatieve invloed kunnen hebben op het opbouwen van de hechtingsband met de baby. Belangrijk om ook dit te bespreken met de huisarts en/of de verloskundige.

Wat kun je doen bij prenatale depressie?

Naast goede professionele begeleiding kun je zelf ook dingen doen die kunnen helpen je beter te voelen. Denk bijvoorbeeld hieraan:

• Wees er open over tegen je partner, familie en vriendinnen, zodat ze je begrijpen en kunnen steunen. Laat ze eventueel dit artikel lezen. Lucht regelmatig je hart.

• Zoek contact met andere zwangere vrouwen. Je zult zien dat je niet de enige bent die zwanger zijn (soms) zwaar vindt. Kijk bijvoorbeeld of je naar Centering Pregnancy, zwangerschapsfitness of -yoga kunt.

• Ga elke dag naar buiten. Daglicht en buitenlucht hebben een positief effect op je stemming.

• Probeer zo goed mogelijk te zorgen voor je zwangere lichaam. Daarbij hoort ook ontspanning. Gezond en lekker eten, een zwangerschapsmassage, een pedicure, floaten, kijk wat voor jou een fijne manier is.

• Gesprekken met een zwangerschapscoach kunnen ook lucht geven. Je kunt bijvoorbeeld ontspanningsoefeningen leren en manieren om een band te krijgen met je baby. Of begeleiding bij de voorbereiding op de bevalling. Dat kan je zelfvertrouwen een boost geven.

• Alternatieve behandelmethoden zoals acupunctuur, hypnotherapie of orthomoleculaire therapie kunnen ondersteunend werken. Spreekt dit je aan, doe dit dan wel in overleg met je arts/verloskundige en zoek een therapeut die kennis heeft van de zwangerschap en is aangesloten bij een erkende beroepsvereniging.

Bronnen: RadboudUMC.nl, CJG043.nl, Trimbos.nl, Deverloskundige.nl, OLVG.nl, Nu.nl

Herken jij sombere gevoelens tijdens je zwangerschap?
Je bent niet alleen. Deel hier jouw vragen, ervaringen en mogelijk tips met andere (aanstaande) ouders, op het OudersvanNu Community Forum.