Vlak na het onbeschrijfelijke familiedrama op 22 juli 2016 waarbij de ex van Shanti Schiks hun zoontje Elfin, zijn moeder Pauline en zichzelf om het leven brengt, krijgt Shanti van hulpverlener Johanna het volgende te horen: 'Nu is het tijd voor jou.' Een zin die direct veel indruk op haar maakt.
Aan diggelen
Shanti vertelt: 'Tijdens mijn relatie met mijn ex stond ik jarenlang in de overlevingsstand, ik leefde in een wereld waarin geen ruimte leek voor mezelf. Een wereld waarin ik continu alert moest zijn voor het gevaar dat op de loer lag door mijn ex die elk moment kon ontploffen. De ene keer door onze tafel met eten en al om te gooien, een andere keer door mijn nachtkastje aan diggelen te slaan, terwijl ik er met mijn zwangere buik naast zat. Ik leefde al die tijd in een emotionele gevangenis en moest na het immense verlies van mijn zoontje en zijn oma echt leren om weer oog te krijgen voor mezelf, mijn wensen, dromen en leven.'
Lees ook: Relatieproblemen tijdens de zwangerschap: zo blijf je verbonden
Rode vlaggen
Een veelgestelde vraag aan Shanti en vrouwen die met narcistisch misbruik te maken krijgen: waarom ga je dan niet weg? Maar dit soort relaties zijn gecompliceerd en beginnen vaak totaal anders. Shanti: 'Na onze eerste date zei ik tegen mijn moeder: "Mam, ik weet het zeker: dit is hem. Je gaat van hem houden." Het voelde zo goed, als een overweldigende liefde.
Nu ik als traumatherapeut en ervaringsdeskundige vrouwen bijsta die in een soortgelijke relatie zitten of hebben gezeten, weet ik dat dit ook een van de kenmerken – ook wel rode vlaggen - is van narcistisch misbruik. Net als het feit dat het allemaal heel snel gaat: die eerste weken ontmoette ik zijn familie en vrienden, binnen een paar maanden woonden we samen en na een jaar was ik zwanger. Die snelheid is ook zo'n rode vlag. Al dacht ik op dat moment: eindelijk iemand die niet hard to get speelt, en er gewoon voor gaat.'
Onvoorspelbare woede
Tijdens haar relatie had Shanti geen idee wat de oorzaak was van de onvoorspelbare woedeaanvallen van haar ex. Inmiddels weet ze als ervaringsdeskundige en traumatherapeut waar je een narcist zoal aan kunt herkennen. Zo zijn een gebrek aan empathie en manipulatief gedrag ook belangrijke kenmerken, en is het per persoon afhankelijk hoe dit alles tot uiting komt.
Een diagnose is dan ook lastig te stellen, vertelt ze. 'In het begin had mijn ex sporadisch een woedeaanval, bijvoorbeeld een keer na een feestje, daardoor dacht ik dat het door de alcohol kwam. Door zijn manipulatieve gedrag en mijn eigen empathische vermogen kon ik ook twijfelen of een ruzie misschien toch aan mij lag. Onzin weet ik nu. Dit zie ik ook bij andere vrouwen die ik begeleid terug: dat zij vaak heel empathisch zijn, en ondertussen door die onvoorspelbare woede van hun ex-partner - vaak onbewust - in angst leven.'
Lees ook: Waarom zijn kinderen zo vaak angstig?
Shanti vergelijkt het weleens met oorlog, continu op je hoede moeten zijn, voordat zijn overweldigende liefde ineens omslaat. 'Die woede is vaak gericht op de spullen van de ander. Zoals die keer nadat ik niet meteen meeging na een etentje met een gezamenlijke vriendin en ik eenmaal thuis mijn kleding in de douche ondergespoten met bleek terugvond.'
Sociaal isolement
Narcistisch misbruik kenmerkt zich ook door de ware aard die alleen binnenkamers te zien is, gaat Shanti verder. 'Voor anderen kunnen narcisten heel sociaal overkomen. Ook ik werd op handen gedragen als we buiten de deur waren. Ondertussen kwam ik steeds meer in een sociaal isolement terecht, want niemand zou zogenaamd goed genoeg zijn voor mij.
Dit gebeurde niet overduidelijk. Zo kreeg ik ook weleens vanuit het niets te horen dat ik bijvoorbeeld echt weer met mijn zus moest afspreken, want dat was al zo lang geleden. Ongemerkt van vrienden en familie geïsoleerd worden tot je volledig afhankelijk bent van je partner is ook tekenend voor dit soort gevaarlijke relaties.'
Uit elkaar
Als Shanti moeder wordt van haar zoontje Elfin, is haar hart vervuld van liefde: 'Elfin was zo'n cadeau, echt een heel blije baby en super makkelijk. Ik genoot zo van het moederschap, ben sowieso altijd al gek op baby's geweest.' Uiteindelijk lukt het haar de relatie met de vader van haar zoontje te verbreken, maar zoals kenmerkend is voor narcistisch misbruik, is de ellende dan helaas niet voorbij. Haar ex mag onder toezicht van zijn moeder Elfin blijven zien.
Lees ook: Scheiden, wat nu? Dit moet je allemaal regelen
'In Nederland heeft een kind recht op beide ouders. Hierbij wordt alleen niet goed gekeken naar hoe veilig dat eigenlijk is. In mijn geval werden alle gemaakte afspraken door mijn ex aan zijn laars gelapt. Ook weer zo'n rode vlag van mensen met een narcistische persoonlijkheidsstoornis. Het is aan te raden om overal melding van te maken bij de politie, dat deed ik ook. Dan kunnen ze een dossier opbouwen en hoef je niet het hele verhaal van vooraf uit te leggen als je bijvoorbeeld voor de zoveelste keer bedreigd of gestalkt wordt.'
Het ondenkbare
In de zomer van 2016 gebeurt het ondenkbare en brengt Shanti's ex zijn eigen moeder, hun zoontje en zichzelf om het leven. Onbeschrijfelijk heftig en hartverscheurend. Toch vindt Shanti op de een of andere manier die dag de kracht om meteen drie dingen uit te spreken die haar nog altijd helpen: 'Hij krijgt mij er niet onder, ik ga nu ook voor Elfin en Pauline leven en ik ga hierover schrijven.'
Het schrijven blijkt helend en Shanti's schrijfdebuut Elfin volgt al snel. 'Na verschijning kreeg ik zoveel bijzondere reacties, waaronder van een hoogzwangere vrouw die in een soortgelijke relatie zat, mijn boek had gelezen en hierdoor durfde te ontsnappen en ergens zat ondergedoken.'
Elfin blijft dichtbij
Tijdens een bijzondere trip op uitnodiging van een familievriend in Thailand komt Shanti op het idee voor de Selfin-methode: over zelfliefde, zelfcompassie, mindfullness en accepteren wat is. 'Sinds mijn negentiende houd ik me al met de boeken van Eckhart Tolle en zaken als mindfulness bezig. Toen had ik nog geen idee dat dit me er uiteindelijk zo doorheen zou slepen.
Al snel na het overlijden van mijn zoontje merkte ik namelijk: als ik contact maak met mezelf, met wie ik ben en wat ik voel, kan ik Elfin heel sterk bij me voelen. De liefde die hij nu is. Zo bijzonder. Door dit steeds toe te passen, kan ik het grote verlies dragen en is mijn leven zelfs nu nog mooi.'
Lees ook: Je baby verliezen tijdens de geboorte: hoe ga je om met dit verdriet?
Eyeopener
Door het delen van haar verhaal via haar boeken merkt Shanti hoe fijn het is om anderen in soortgelijke situaties te helpen. Ze wil meer doen, en dankzij de Netflix-serie Maid komt ze op het idee om bij de vrouwenopvang te werken: 'In de serie volg je een vrouw die met haar kind in een vrouwenopvang terechtkomt. Toen ik dit zag, voelde ik meteen: dat wil ik doen. Vervolgens kreeg ik als ervaringsdeskundige de kans in het Oranje Huis om vrouwen in soortgelijke situaties te helpen.'
Om hiervoor de juiste handvatten te krijgen, en dit ook een-op-een te kunnen, heeft Shanti een opleiding gevolgd tot traumatherapeut. Dankzij haar werk in de vrouwenopvang en deze traumatherapiesessies merkt Shanti hoe waardevol de woorden 'Nu is het tijd voor jou' zijn. 'In de herstelgroep die ik een tijd heb gegeven, zorgden deze woorden elke keer weer voor een bijzondere eyeopener bij de vrouwen. Namelijk het besefmoment dat ze zichzelf zolang compleet hadden weggecijferd. Het gaf de vrouwen ook hoop, doordat ze zagen hoe goed het inmiddels met mij gaat.'
Weet wat de kenmerken zijn
Dankzij dit soort ervaringen besluit Shanti om haar derde boek Leven na narcistisch misbruik te schrijven. In de hoop op grotere schaal vrouwen én mannen die dit meemaken te helpen, want die laatste zijn er ook. 'We willen vaak zo graag het goede in mensen blijven zien, maar soms zijn mensen gewoon echt ziek. Het is dan ook zo belangrijk dat iedereen de kenmerken van iemand met een narcistische persoonlijkheidsstoornis kent, en ook dat je weet waar je zelf en eventueel je kinderen allemaal terecht kan als je te maken krijgt met narcistisch misbruik.'
Shanti hoopt met haar boek, net als met haar werk als traumatherapeut, slachtoffers te helpen hun leven weer op de rit te krijgen: 'Er zijn zoveel fases waar je doorheen moet voordat het lukt om niet langer voor de ander te leven en door de ander geleefd te worden. En weer te leren focussen op jezelf, eventueel je kinderen, nadat je de moeilijke stap hebt gezet om de relatie te verbreken. Zelfcompassie en zelfliefde zijn daarbij erg belangrijk. En vragen als: wat wil jij? Waar word jij blij van? Voor mij is dat schrijven, mijn werk als traumatherapeut en baby's knuffelen als zzp'er in de kinderopvang: daar kan ik echt van genieten.'
Lees ook: Schaamte, schuldgevoel, controle, verlies en eenzaamheid: daarvoor gaan moeders naar een psycholoog
Een nieuwe liefde
Een belangrijk aspect voor Shanti's geluk is niet wegvluchten van emoties. 'Dus als ik een dag verdrietig ben omdat ik Elfin mis, dan mag dat van mezelf. Juist door dat te omarmen, voel ik me sterker.' Zo weet Shanti vooraf nooit hoe ze zich op 22 juli voelt. 'Twee jaar geleden had ik het heel moeilijk. Dat overviel me, maar tegelijkertijd wist ik: dit gevoel hoort erbij en mag er zijn. Vorig jaar was het minder heftig.'
Sinds twee jaar is Shanti samen met Matthijs, met wie ze het heel fijn heeft. In hun relatie is communicatie heel belangrijk. 'Zo moest ik in het begin nog wennen, omdat Matthijs veel kan praten als er anderen bij zijn, net als mijn ex deed. Aangeven dat ik bang was dat dit niet de enige overeenkomst zou zijn, hielp mij en ons enorm. Vooral doordat Matthijs me snapt: een empathischer persoon ben ik nog niet tegengekomen. Het helpt ook dat we niet afhankelijk zijn van elkaar. En natuurlijk ook dat hij een enorme goedzak is, en me heel gelukkig maakt.'
Net als haar vrienden, familie, kat Muis, therapiesessies, schrijven en knuffelsessies met baby's, somt Shanti lachend op. 'En ook door kleine momenten als het cijfer elf dat ik ineens overal zie: op een hectometerpaaltje langs de weg of als ik op de klok kijk. Niet als ik ernaar op zoek ga, het gebeurt echt spontaan. Elfin is elf maanden en elf dagen oud geworden, op 11 augustus geboren en de elf zit natuurlijk in zijn naam. Door dit soort wonderlijke momenten voel ik ook elke keer de bevestiging: Pauline en Elfin willen ook dat ik gelukkig ben.'
