Alles over Utrogestan: werking, bijwerkingen en veilig gebruik

Wat is Utrogestan?

Utrogestan is een geneesmiddel waarbij progesteron de werkzame stof is. Progesteron is een natuurlijk vrouwelijk hormoon dat een belangrijke rol speelt bij de menstruatiecyclus en bij het zwanger worden.

Lees meer: Zo bereken je wanneer je eisprong plaatsvindt en wanneer je het meest vruchtbaar bent

Wat is progesteron?

'Progesteron behoort tot de groep "progestagenen" en is - samen met andere hormonen waaronder oestrogenen - belangrijk voor de vruchtbaarheid,' legt apotheker Annemieke Horikx die werkzaam is bij de Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter bevordering der Pharmacie (KNMP) uit.

Het samenspel van die hormonen zorgt ervoor dat een vrouw op een bepaald moment in haar cyclus zwanger kan raken. De vruchtbare fase is direct na de eisprong. Op dat moment "piekt" het LH-hormoon.

Progesteron helpt bij innesteling

In de fase die daarop volgt, de luteale fase, is progesteron aan zet. 'Dat hormoon zorgt ervoor dat een bevruchte eicel zich kan nestelen in de baarmoederwand,' zegt Horikx. Dat doet het door het slijmvlies te veranderen, waardoor een eicel makkelijker blijft "plakken" en een vrouw zwanger kan worden.

Leestip: De baarmoeder voor, tijdens en na de zwangerschap: alles wat je wil weten

Utrogestan is een geneesmiddel

Het vrouwenlichaam maakt zelf progesteron aan. Als er te weinig van het hormoon aanwezig is, kan dat zorgen voor klachten rond de menstruatie, de peri- en postmenopauze of vruchtbaarheid.

In zo'n geval kan het hormoon worden toegediend in de vorm van een geneesmiddel. Utrogestan is zo'n medicijn dat progestagenen bevat. Daarnaast is het middel in Nederland ook onder andere merknamen zoals Lutinus, Crinone en Cyclogest op de markt. Het ene merk is niet "beter" dan de ander.

Een ander middel dat weleens wordt gebruikt is Duphaston. De werkzame stof in dit medicijn is dydrogesteron, wat ook een progestageen is.

Wanneer gebruik je Utrogestan?

1. 1

   Fertiliteitstraject zoals IVF
   Tijdens een IVF-behandeling wordt een eicel buiten het lichaam bevrucht en later teruggeplaatst. In zo'n geval wordt Utrogestan (of een ander progesteronmedicijn) toegediend om ervoor te zorgen dat de bevruchte eicel zich na de terugplaatsing kan nestelen in het baarmoederslijmvlies.

2. 2

   Onregelmatige menstruatie
   Als er sprake is van abnormaal veel bloedverlies of er (veel) doorbraakbloedingen zijn, kan Utrogestan (of een ander progesteronmedicijn) worden voorgeschreven om het vloeien te controleren of in te perken.

3. 3

   Peri- en postmenopauze
   Een tekort aan oestrogenen kan overgangsklachten zoals menstruatiestoornissen, opvliegers, zweetaanvallen, slaapproblemen, prikkelbaarheid en stemmingswisselingen veroorzaken. Ook kan het slijmvlies van de vagina droger worden, met pijn tijdens het vrijen als gevolg. Progesteron (of een ander progestageen) helpt samen met het oestrogeen om die klachten te verminderen.

4. 4

   Om vroeggeboorte te voorkomen
   Ook tijdens een zwangerschap kan Utrogestan (of een ander progesteronmedicijn) worden toegediend om vroeggeboorte (een geboorte voor 37 weken zwangerschap, red.) te voorkomen, bijvoorbeeld als weeën (veel) te vroeg al op gang komen. Ook kan een arts het middel uit voorzorg voorschrijven, als een vrouw al eens eerder (veel) te vroeg in bevallen.

Utrogestan (en andere progesteronmedicijnen) zijn alleen verkrijgbaar op recept

Progesteron is alleen verkrijgbaar op doktersrecept en dus niet te koop bij de drogist. Volgens apotheker Horikx is dat niet voor niets: 'Voor de gewenste werking steekt het gebruik heel nauw. Daarnaast kan het middel bijwerkingen geven en is het gebruik niet voor elke vrouw veilig,' vertelt ze.

Wie het gebruikt om de kansen op zwangerschap te vergroten of een vroeggeboorte te voorkomen, ontvangt het recept van de gynaecoloog. Voor menstruatie- of overgangsklachten is het de huisarts die het recept uitschrijft.

In alle gevallen geldt: wie het middel gebruikt, moet er heel strikt mee zijn. Voor een optimale werking is het belangrijk om het medicijn consequent en op gezette tijden in te nemen. Als je dat niet doet, of het vergeet in te nemen, dan werkt het mogelijk niet naar wens.

Hoe gebruik je het?

Utrogestan en andere progesteronmedicijnen zijn verkrijgbaar in verschillende vormen. Wat je krijgt, hangt af van de reden van gebruik.

• Capsule
  Als een vrouw het geneesmiddel gebruikt wegens menstruatie- of overgangsklachten, dan slikt ze het doorgaans in tablet of capsule,' zegt Horikx. Via de mond dus. Op die manier beïnvloedt het middel het hele hormoonsysteem.

• Gel
  In specifieke gevallen, zoals bij een verhoogd risico op hart- en vaatziekte, overgewicht, zwangerschapsvergiftiging of diabetes tijdens een zwangerschap, kan een arts een gel voorschrijven.

• Vaginale capsule of vaginale tablet
  Als het medicijn wordt toegediend tijdens een fertiliteitstraject of om tijdens een zwangerschap een vroeggeboorte te voorkomen, gebeurt dat in principe via een capsule of tablet die vaginaal wordt ingebracht. De reden: dan is het meteen op de plek waar het actief moet zijn en hoeft het niet het hele lichaam door. Dat is in die gevallen nuttig, omdat het op die specifieke plek zijn werk moet doen.

• Injectie in spier of vetlaag
  Voor fertiliteitstraject als vaginaal inbrengen om wat voor reden dan ook geen optie is, wordt uitgeweken naar de injectie die vaak in de buik gespoten wordt. In de meeste gevallen doet de arts dat, maar patiënten kunnen het ook zelf leren.

Mogelijke bijwerkingen

Onregelmatig bloedverlies of het uitblijven van de menstruatie zijn mogelijke bijwerkingen van Utrogestan en andere progesteronmedicijnen. Ook kun je er slaperig of duizelig van worden. Als dat het geval is, dan gebeurt dat vaak in de eerste vier uur na inname. Wie die klachten ervaart, mag niet autorijden.

Volgens Horikx heeft lang niet iedereen last van deze bijwerkingen en komt het daarnaast ook voor dat mensen die het medicijn gebruiken juist slapeloosheid ervaren. Andere bijwerkingen zijn diarree, gewichtstoename en gewrichtspijn.

Lees ook: Het Asherman-syndroom: oorzaken en behandeling

Kan iedereen Utrogestan (of een ander progesteronmedicijn) gebruiken?

Het gebruik van deze medicatie is in principe veilig. Als je borst- of baarmoederhalskanker hebt gehad - of die ziekte in je familie voorkomt - wordt het gebruik afgeraden. Ook bij vrouwen die eerder veneuze trombo-embolie hebben gehad wordt het gebruik ook niet geadviseerd. Dat geldt ook voor mensen die roken.

Progesteronmedicijnen gaan nauwelijks over in de moedermelk, en worden als veilig beschouwd voor de baby als je borstvoeding geeft.

Bronnen: Apotheek.nl, Geneesmiddeleninformatiebank.nl, Farmacotherapeutischkompas.nl, Thuisarts.nl, MedNet.nl