Handig! Een stoomcursus over de lichaamstaal van je baby

Het zou het soms een stuk makkelijker maken als je baby gewoon even zijn duimpje omhoog of omlaag hield om aan te geven hoe het gaat. Helaas zit dat er nog niet in, maar met wat tips wordt het een stuk makkelijker om z'n lichaamstaal te ontcijferen.

Mensen ‘lezen’: we doen het de hele dag door. Je moeder die met stralende ogen op je afkomt, is blij om je te zien, de collega die wegkijkt en zijn mond aanraakt, is onzeker. Zelfs als iemand zijn emoties probeert te maskeren, lekt er iets van zijn ware gevoelens naar zijn gezicht of lichaam; de vlaag van verdriet achter een neplach, de flits van minachting tijdens een sollicitatiegesprek. Toch pikken we die signalen vaak moeiteloos op, ons lichaam spreekt een duidelijke taal.

Maar kijk je naar je baby, dan voel je je vaak lost in translation. Toch praat een baby al met je vanaf het moment dat hij is geboren, en zelfs al daarvoor. Hij drukt zich uit door middel van huilen, lachen, zuigen, spartelen en bewegen met zijn armen. Maar waar moet je op letten en wat bedoelt-ie daar dan mee? Een stoomcursus babylichaamstaal ontmaskeren.

Kriebelen

‘Een baby aait zichzelf door zijn haar omdat het rustgevend is,’ zegt Frank van Marwijk, lichaamstaalexpert en auteur van Lichaamstaal bij baby’s. ‘Aanrakingen brengen je kind tot rust. Als jij even niet in de buurt bent, lost hij dat eenvoudig op door zichzelf te aaien. Zo valt hij gemakkelijk en snel in slaap.’

Oxytocine

Volgens Van Marwijk hebben baby’s nog geen besef van hun eigen lichaam. ‘Ze weten nog niet welk lichaamsdeel van hen is en welk niet. In dat geval moet het aaien van jezelf bijna aanvoelen alsof een ander dat doet.’ Volgens Van Marwijk kun je je baby hier ook bij helpen. ‘Streel hem met zijn eigen handje door zijn haar. Als hij deze zelfaanraking waardeert, zal hij het daarna blijven doen.’ Natuurlijk is dit geen vervanging voor huid-op-huidcontact. Als je je baby knuffelt, wordt onder andere het hormoon oxytocine aangemaakt dat belangrijk is voor de hechting én hersenontwikkeling. En daar heeft je kind toch echt jou voor nodig.

Sabbelen

Je baby stopt alles in zijn mond: een boekje, zijn slab, potgrond, klei, kattenbrokjes. Dat komt omdat een baby in de mond de meeste aanrakingsreceptoren heeft: door op dingen te sabbelen, ontdekt hij de wereld om zich heen. Hij leert of iets ruw, koud of zacht is en hoe iets smaakt. Al die zintuiglijke ervaringen slaat hij op in zijn geheugen. Denk maar eens terug aan alle dingen waar jij je de smaak en het gevoel nog van kunt herinneren: grassprietjes, het ijzeren tuinhek, het leegzuigen van een nat washandje. Volgens psycholoog André Rietman zijn er wel individuele verschillen in hoe kinderen hun omgeving ontdekken. ‘Het ene kind stopt alles in zijn mond, terwijl het andere kind graait en knijpt. En sommige kinderen interesseert dat gefriemel helemaal niet.’

Mixed signals

Als je kind op zijn knuistje sabbelt, kan dat ook wijzen op honger, aldus Van Marwijk. ‘Hongergevoel kondigt zich bij jonge baby’s niet aan als een knorrend gevoel in de maag zoals wij dat kennen, maar eerder als een grote zuigbehoefte. Sabbelen op zijn hand geeft tijdelijk rust.’ Het sabbelen kan ook een manier zijn om te ontspannen, of wijzen op doorkomende tanden. Mixed signals dus en aan jou om na te gaan wat in dit geval het meest voor de hand liggend is. Vlak na een voeding is het waarschijnlijk dat-ie in de chillstand gaat, vlak na een slaapje kun je ervan uitgaan dat hij honger heeft.

Schoppen en trappelen

Is je kind de nieuwe Lionel Messi of Lieke Martens? Of zit er iets anders achter zijn geschop? Uit onderzoek van University College London blijkt dat baby’s in het derde trimester van de zwangerschap al schoppende hun lichaam in kaart brengen. Door te bewegen, leren ze waar hun voeten, benen en billen ongeveer zitten. Het schoppen zou ook bijdragen aan de ontwikkeling van de motorische hersengebieden. Eenmaal geboren kan het trappelen met de benen van alles betekenen. ‘Als je baby lacht terwijl hij trappelt, wil hij waarschijnlijk spelen,’ vertelt Harvard-pedagoog Claire McCarthy in Parents magazine. Maar als hij slecht gehumeurd is, zit hem waarschijnlijk iets dwars: een windje, een vieze luier. Gaat het trappelen gepaard met krijsen, dan is je baby oververmoeid of boos omdat iets niet lukt.

Lees ook: Alles wat je moet weten over het concept Babygebaren

Headbangen

Je baby bonkt zijn hoofd tegen de muur of rand van het bed: boem, boem, boem. Het ziet er nogal akelig uit. Maar wees gerust: hoofdbonken komt vaak voor bij jonge kinderen. Zo’n 15 procent van alle kinderen doet het, jongens vaker dan meisjes. Het ritmische bonken van het hoofd kan helpen bij het in slaap vallen. Ook het vestibulaire systeem in het oor wordt tijdens het bonken gestimuleerd, wat een kalmerend effect heeft op je kind. Niets om je zorgen over te maken dus. Meestal verdwijnt het rustgevende hoofdbonken vanzelf voor het vierde jaar.

Aandacht vragen

Maar volgens Patricia Kurtz van het Kennedy Krieger Institute kan het bonken ook een manier zijn om aandacht te vragen. Een kind bonkt per ongeluk een keer met zijn hoofd tegen de spijlen en merkt dat zijn ouders komen kijken. Het bonken wordt dan een spelletje: als ik bonk, krijg ik aandacht. Als het er hevig aan toe gaat, kun je de randen van het bed bekleden met stof, op een verantwoorde manier. Of je kind (tijdelijk) in een campingbedje laten slapen. En belangrijk: beloon het bonken niet door je kind uit bed te halen.

Oor vastpakken

‘Als je baby zijn vuistje tegen zijn oor houdt, is dat meestal een teken van vermoeidheid,’ aldus Van Marwijk. ‘Na een paar maanden is wrijven in de ogen het nieuwe signaal dat aangeeft dat je kind wil slapen.’ Ook fronsen, glazig kijken, zuigen op de vingers, overstrekken en natuurlijk geeuwen kunnen wijzen op vermoeidheid. Let op: als je kind vaak naar zijn oor grijpt en hangerig, koortsig en verkouden is, heeft hij mogelijk een oorontsteking.

Gebalde vuistjes

Als volwassenen met gebalde vuisten rondlopen, wijst dat op spanning of boosheid. Maar bij pasgeboren baby’s zijn licht gebalde vuistjes juist een teken van ontspanning, denkt Van Marwijk. ‘In je baarmoeder is je baby nog gewend om in elkaar gedoken te zitten, met halfgesloten handjes. Deze positie voelt vertrouwd; het maakt hem rustig. Terwijl het strekken van de vingers juist energie kost.’

Scherpe nagels

William Adams, die als hoogleraar pedagogiek verbonden is aan Boston University heeft een andere theorie. Eigenlijk is het best raar dat baby’s hun duimen intrekken en hun vuistjes ballen, terwijl dat niet natuurlijk voelt, vindt Adams. Maar bekijk je het door een evolutionaire bril, dan is het opeens glashelder. Iedere ouder weet hoe scherp de vingernagels van een pasgeboren baby kunnen zijn. Met hun nagels kunnen baby’s veel schade aanrichten in de vruchtzak. En dus trekken ze hun vingers in: het is een beschermende reflex, uitgevonden door Moeder Natuur.

Maar hoe zit het dan met de teennagels, denk je misschien. Die blijven interessant genoeg wel kort in de baarmoeder. Baby’s hoeven hun teentjes dus niet in te trekken om hun overlevingskansen te vergroten. Ze kunnen schoppen wat ze willen, maar zullen de vruchtzak niet beschadigen. De enige die last heeft van het geschop, ben jij.

Lees ook: Zo stimuleer je de taalontwikkeling van je baby

Wijzen

Wijzen is het eerste bewuste communicatieve gebaar dat een baby laat zien, blijkt uit onderzoek van de universiteit van Barcelona. Een mijlpaal in de ontwikkeling, die hand in hand gaat met brabbelen en de eerste woordjes. Zo rond een jaar. Een priemende wijsvinger – al dan niet in combinatie met een ‘die’ – naar een lammetje, cracker of stuk speelgoed kan van alles betekenen: ‘Dat heb ik eerder gezien’; ‘Hoe heet dat?’ of ‘Ik wil dat ook.’

Draaien van het hoofd

Het is een van de eerste hongersignalen: je kind draait zijn hoofd en zoekt met zijn mondje, schrijft wetenschapper en voedingsdeskundige Clare Llewellyn, auteur van Baby Food Matters. ‘Maar dat is niet het enige signaal dat je baby geeft als hij honger heeft. Hongersignalen komen in clusters. Naast het draaien en zoeken, gaat een baby smakken, sabbelen, onrustig bewegen, gretig op een pink zuigen. En als dat niet helpt: huilen en schoppen.’

Huilen

Een enkel signaal wijst volgens Llewelynn niet noodzakelijk op honger. Veel ouders denken dat hun kind hongerig is als het huilt, maar huilen kan van alles betekenen: boosheid, angst, verveling, pijn, vermoeidheid, ongemak. En soms huilen baby’s zonder duidelijke reden. Het is geen goed idee om bij elke huil meteen de tepel of fles aan te bieden. Voeding wordt dan een troostmiddel, waarschuwen onderzoekers van Penn State University. En dat kan op den duur leiden tot overgewicht. Ouders die in het onderzoek hadden geleerd op welke manieren ze hun kind nog meer konden troosten, hadden een jaar later minder kans op een kind met overgewicht.

Oogcontact

Als je baby aandachtig naar je gezicht kijkt, is hij aan het leren. Hij kijkt naar de contouren en contrasten in je gezicht, en raakt vertrouwd met de verhoudingen van je ogen, neus en mond, en met de emoties die je laat zien. Baby’s kijken langer naar knappe gezichten, blijkt uit onderzoek. Als je baby je lang aanstaart, kan het best zijn dat hij wil zeggen: ‘Wat ben jij mooi.’ Die kun je in je zak steken. Naarmate je baby ouder wordt, zoekt hij steeds vaker oogcontact om te checken wat jij ervan vindt. Volgens Carolien Rieffe, hoogleraar ontwikkelingspsychologie aan de Universiteit Leiden, kunnen baby’s al vroeg onderscheid maken tussen positieve en negatieve emoties. Je kind gebruikt jouw gezicht als richting-aanwijzer. Als hij je aankijkt vanuit de hoek in de kamer, vraagt hij eigenlijk: ‘Mama, zie je mij nog wel? Is het goed wat ik nu doe?’

Lachen

Een glimlachende baby; het ziet er schattig uit. Maar is je baby echt blij als hij lacht? Volgens Rieffe lachen kinderen al in de baarmoeder. Ook na de geboorte oefenen baby’s met lachen en grimassen. Maar ze voelen hier nog niks bij. Het bijbehorende blije gevoel wordt hier later aan gekoppeld, maar dit gebeurt al snel. Als jij de lach van je kind beloont met aandacht en enthousiasme, wordt lachen al vroeg in het leven van je baby een plezierige ervaring.

Kiekeboe en kietelen

Ontwikkelingspsycholoog Caspar Addyman is ervan overtuigd dat baby’s met zes weken al plezier uitdrukken als ze lachen. Addyman liet 1500 ouders uit 62 landen vragenlijsten invullen over wat hun baby’s aan het lachen maakt. Het spelletje kiekeboe, waarbij ouders opeens achter hun handen vandaan komen of boven de wieg verschijnen, maakt veel baby’s aan het lachen. Ook kietelen is een perfect lachmiddel, maar alleen als een baby gekieteld wordt door iemand die hij goed kent.

Waarom vinden baby’s kiekeboe en kietelen zo grappig? Volgens Addyman heeft het allemaal te maken met aandacht en verbinding. ‘Met een lach beloont een baby zijn ouders voor hun exclusieve aandacht. Hij wil eigenlijk zeggen: “Ja, dit vind ik leuk” of “Zo is het precies goed.”’

Dit artikel is eerder verschenen in Ouders van Nu Magazine – Tekst: Otje van der Lelij, beeld: Pexels

Artikelen van Ouders van Nu ontvangen in je mailbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief.