Alles over Cito toetsen

Wat is Cito?

Cito staat voor Centraal Instituut voor ToetsOntwikkeling. Dit is een instituut dat examens en toetsen ontwikkelt en afneemt. Cito bestaat uit een BV en een stichting. De stichting maakt o.a. centrale examens en doet wetenschappelijk onderzoek, bijvoorbeeld naar onderwijskundig meten. De BV ontwikkelt producten en diensten voor onderwijsinstellingen. Cito is niet van de overheid, maar werkt wel in opdracht van de overheid.

Wat is een Cito toets?

De school van je kind werkt met een leerlingvolgsysteem (LVS). Alle basisscholen in Nederland zijn verplicht om met een door de overheid goedgekeurd leerlingvolgsysteem te werken. Met dit systeem houdt de school de prestaties van je kind, zijn groep en de school bij. Het doel is niet alleen om de schoolprestaties van je kind te meten, maar ook om te kunnen zien hoe het ervoor staat met de kwaliteit van het onderwijs op basisscholen.

In het LVS worden de resultaten opgenomen van toetsen die de kinderen ieder jaar maken. Cito is een van de aanbieders van een leerlingvolgsysteem. Veel scholen werken met het Cito-LVS en de toetsen die daarbij horen worden in de volksmond ook wel citotoetsen genoemd.

Lees meer: zo werkt een leerlingvolgsysteem op de basisschool

Andere LVS-toetsen

Behalve Cito zijn er nog drie aanbieders van LVS-toetsen, namelijk Boom, IEP en Diataal. De meeste kinderen gaan vanaf groep 3 toetsen maken van een van de leerlingvolgsystemen. Dit zijn de LVS-toetsen waar basisscholen mee kunnen werken:

• Cito LVS 3.0 voor groep 3 t/m 8 (vanaf 2023/2024 wordt dit: Leerling in beeld)

• Cito Kleuter in beeld

• Boom leerlingvolgsysteem

• IEP LVS-toetsen

• Dia-LVS van Diataal

De verschillende LVS-systemen werken ieder een beetje anders. De keuze van een school voor een bepaald systeem hangt onder meer af van de visie en werkwijze van de school en welke manier van toetsen daarbij past. Naast de LVS-toetsen kunnen leerkrachten bovendien toetsen gebruiken van de leermethodes waarmee ze werken, om te zien of een leerling de stof heeft begrepen.

Lees meer: zo kun je thuis met je kind oefenen met rekenen

Cito toetsen voor kleuters

Vanaf 2023 gebruiken scholen geen schoolse toetsen met opgaven meer voor kleuters. Dit was sinds 2013 al niet meer verplicht, maar vanaf 2023 moeten scholen de vaardigheden en vorderingen van kleuters bijhouden door middel van observaties. Hiervoor heeft Cito observatie-instrumenten ontwikkeld, zoals spelletjes en gesprekken (Kleuter in beeld). Scholen mogen zelf beslissen of ze deze erkende observatie-instrumenten willen gebruiken.

Lees meer: alles wat je moet weten als je kleuter voor het eerst naar de basisschool gaat

De eindtoets

Alle basisscholen in het reguliere onderwijs zijn verplicht om in groep 8 een eindtoets af te nemen. De eindtoets meet de kennis die leerlingen hebben van taal en rekenen en speelt een rol bij het schooladvies voor het voortgezet onderwijs. Vanaf schooljaar 2023/2024 wordt de eindtoets vervangen door de doorstroomtoets (zie verderop).

De meeste scholen werken nu met de Centrale Eindtoets, maar er zijn ook andere. De Centrale Eindtoets wordt aangeboden door het College voor Toetsen en Examens (CvTE), en Cito werkt mee aan de ontwikkeling ervan. Maar een school kan ook kiezen voor een eindtoets van een andere aanbieder. Dit zijn de vijf erkende eindtoetsen waarmee een school kan werken:

• De Centrale Eindtoets

• ROUTE 8, een digitale, adaptieve eindtoets van A-VISION

• De IEP Eindtoets van Bureau ICE

• De Dia-eindtoets

• De AMN Eindtoets

Deze vijf eindtoetsen zijn allemaal goedgekeurd door het ministerie van Onderwijs. Bij de keuze voor de eindtoets kijkt een school onder meer naar welke toets het beste aansluit bij de leermethodes die ze gebruiken. Steeds meer scholen kiezen voor met name de IEP Eindtoets en de ROUTE 8-toets.

Meer lezen: alles over de verplichte eindtoets in groep 8

Centrale Eindtoets en cito toets: het verschil

Veel volwassenen herinneren zich de Cito-toets als dé eindtoets. Als mensen het hebben over de eindtoets in groep 8, noemen ze dit vaak ook de Cito-toets. Maar eigenlijk klopt dit dus niet helemaal, omdat er verschillende aanbieders van de eindtoets zijn. De Centrale Eindtoets wordt aangeboden door het College voor Toetsen en Examens (CTvE). Deze eindtoets is dus niet van Cito, maar Cito is wel betrokken bij de ontwikkeling ervan.

Als het gaat over citotoetsen, worden de toetsen bedoeld die horen bij het leerlingvolgsysteem van Cito.

Kwaliteit van onderwijs

Door de toetsuitslagen van de LVS-toetsen krijg jij informatie over de leerprestaties van je kind: is de lesstof goed bij hem overgekomen? Wat gaat er goed? Heeft hij ergens moeite mee? De leerkracht kan de uitslagen ook gebruiken om de ontwikkeling van de kinderen te volgen. Wijkt een uitslag heel erg af van het gemiddelde, dan kan de leerkracht dit extra in de gaten houden en eventueel met de intern begeleider en de ouders kijken waar dit aan ligt en wat het kind zou kunnen helpen.

De toetsuitslagen geven de school informatie over alle kinderen, maar ook over de verschillende groepen. Dit geeft een beeld hoe goed het onderwijs dat er wordt gegeven 'werkt'. Als er aandachtspunten zijn, kan de school daarmee aan de slag om het onderwijs te verbeteren.

Wat wordt er getoetst bij Cito en andere LVS-toetsen?

Het verschilt per groep welke vaardigheden er worden getoetst voor het leerlingvolgsysteem, maar de vragen gaan in ieder geval over taal en rekenen-wiskunde. Bij taal wordt er bijvoorbeeld gekeken naar woordenschat, technisch lezen, begrijpend lezen, grammatica en spelling. Bij rekenen-wiskunde bijvoorbeeld naar getallen, verhoudingen, procenten, breuken en meetkunde. Scholen kunnen daarnaast ook andere vakken toetsen, zoals geschiedenis en aardrijkskunde.

Tip! Lees hier meer over de Drie-Minuten-Toets (DMT) van Cito voor leesvaardigheid

De betekenis van Cito toets score

Hoe het zit met die letters (A t/m E) en Romeinse cijfers (I t/m V) in de scores op de Cito toetsen? Dit is de manier waarop Cito de scores omzet naar een niveau. De niveauverdeling geeft aan hoe je kind het doet ten opzichte van het landelijke gemiddelde. Hieronder zie je de betekenis van de niveaus.

Heeft je kind bij de uitslag van zijn Cito toetsen een letter staan? Kijk dan in het rijtje hieronder:

• A – 25% – hoogst scorende leerlingen

• B – 25% – ruim boven tot net boven het landelijk gemiddelde

• C – 25% – net tot ruim onder het landelijk gemiddelde

• D – 15% – ruim onder het landelijk gemiddelde

• E – 10% – laagst scorende leerlingen

Bij de indeling met de cijfers I t/m V wordt uitgegaan van 5 groepen van 20%.

• I – 20% – ver boven het gemiddelde

• II – 20% – boven het gemiddelde

• III – 20% – de gemiddelde groep leerlingen

• IV – 20% – onder het gemiddelde

• V – 20% – ver onder het gemiddelde

Via het Cito leerlingvolgsysteem kan de leerkracht in een grafiek de scores van je kind vergelijken met de scores die hij eerder haalde bij zijn LVS-toetsen. Zo krijg je inzicht in hoe je kind zich ontwikkelt in de verschillende vaardigheden die worden getoetst. Als je kind continu veel lager of veel hoger haalt dan gemiddeld, kan de school voor passend onderwijs zorgen. Als je kind eenmalig laag of hoog scoort, gebeurt dit niet.

De toetsen in groep 7

In groep 7 geven veel scholen al een voorlopig advies voor de middelbare school. Daarbij wordt onder meer gekeken naar de uitslagen van de LVS-toetsen, waaronder de Entreetoets van Cito aan het eind van groep 7. Die bestaat uit de onderdelen rekenen-wiskunde, taal en studievaardigheden. Veel leerlingen en ouders beginnen door de toetsmomenten in groep 7 de spanning voor het middelbare schooladvies al te voelen. Dat is niet nodig, want naar welk niveau voortgezet onderwijs een kind uiteindelijk gaat, hangt van veel meer factoren af. De ontwikkeling zoals de jaren ervoor is bijgehouden in het leerlingvolgsysteem speelt mee, maar ook de werkhouding, zelfredzaamheid en de sociaal-emotionele ontwikkeling.

De Cito Entreetoets verdwijnt

Vanaf schooljaar 2023/2024 is er een nieuw Cito leerlingvolgsysteem: Leerling in beeld. Alle leerlingen maken een korte basistoets en er zijn verdiepende toetsen die de leerkracht individueel kan doen met leerlingen, om de groei van ieder kind op verschillende gebieden bij te houden. Met het ingaan van dit nieuwe leerlingvolgsysteem wordt de Cito Entreetoets afgeschaft.

Middelbare schooladvies groep 8

Het uiteindelijke middelbare schooladvies komt in groep 8. De leerlingen maken dan de verplichte eindtoets. De resultaten daarvan bepalen samen met eerdere resultaten in het leerlingvolgsysteem en observaties door de leerkrachten welk type middelbare school het beste bij een kind past.

Lees meer: Middelbare school kiezen: 7 tips om de juiste keuze te maken

Advies leerkracht is leidend

In schooljaar 2022/2023 krijgen alle basisschoolleerlingen in groep 8 vóór 1 maart het middelbare schooladvies van de leerkracht, en maken ze de eindtoets tussen 15 april en 15 mei. Ze moeten zich dus al vóór de eindtoets inschrijven voor de middelbare scholen waar ze naartoe willen (eerste, tweede en volgende voorkeur), maar het middelbare schooladvies van de leerkracht is leidend. Vroeger was de eindtoets bepalend, maar daar kwam kritiek op: zo'n toets is een momentopname en kinderen hadden er veel stress van. De leerkrachten kennen de leerlingen veel beter en kunnen ook inschatten of toetsstress of andere factoren leiden tot een onverwachte, afwijkende score. Plus: ze hebben jarenlange toetsresultaten van de kinderen in het leerlingvolgsysteem staan.

Herzien van schooladvies

Komt uit de eindtoets een lager niveau dan het middelbare schooladvies dat de leerkracht heeft gegeven, dan verandert er niks. Als uit de eindtoets een hoger niveau blijkt dan de leerkracht een kind heeft gegeven, dan moet de school het advies heroverwegen (als het kind en de ouders dit willen). Ook als het gaat om een half niveau hoger, dus van mavo/havo naar havo/vwo. Het advies kan dan alsnog naar boven worden bijgesteld.

2024: eindtoets wordt doorstroomtoets

Vanaf schooljaar 2023/2024 gaat de eindtoets 'doorstroomtoets' heten. Leerlingen krijgen dan in januari het middelbare schooladvies van de leerkracht, in februari maken ze de doorstroomtoets en in maart krijgen ze een definitief advies. Er komt dan één vaste aanmeldweek voor de middelbare school: de week voor 1 april.

Heeft de leerling de doorstroomtoets beter gemaakt dan het niveau dat de leerkracht adviseert, dan wordt het definitieve advies naar boven bijgesteld. Zo kunnen leerlingen via de doorstroomtoets toch nog een hoger advies krijgen en zich meteen voor de juiste middelbare school inschrijven. Alle leerlingen maken op die manier even veel kans op een plek op de school van hun voorkeur.

De naam doorstroomtoets is gekozen om aan te geven dat het onderwijs en de ontwikkeling van een kind na de toets nog een paar maanden verdergaan voordat hij echt naar de middelbare school gaat. De term eindtoets geeft veel ouders en kinderen de suggestie dat er de rest van het schooljaar weinig meer gebeurt.

Basisscholen kunnen, net als bij de eindtoets, kiezen uit verschillende erkende doorstroomtoetsen. Het College voor Toetsen en Examens gaat de kwaliteit van de doorstroomtoetsen bewaken en de stichting Cito adviseert hierbij.

Scores Centrale Eindtoets als vergelijkingsmateriaal

De gemiddelde score van de Centrale Eindtoets wordt jaarlijks openbaar gemaakt. Zo kun je zien hoe de school waar je kind op zit scoort. Toch hoeven minder goede scores niet te betekenen dat het onderwijs op een school minder goed is. En de ene school met een gemiddelde score kan kwalitatief hoger onderwijs bieden dan een andere school, die ook gemiddeld scoort. Een school kan bijvoorbeeld, naast aan rekenen en taal, veel aandacht besteden aan onderwerpen die niet worden getoetst. Of bewust meer leerlingen aannemen die minder goed kunnen leren.

Eindtoets afschaffen?

Doordat scholen steeds vaker kiezen voor een alternatief voor de Cito toets, worden er verschillende eindtoetsen afgenomen. Die toetsen zijn dan wel goedgekeurd, maar verschillen wel in opzet, waardoor de resultaten moeilijk objectief te vergelijken zijn. De ene groep critici vindt dat eindtoetsen beter afgeschaft kunnen worden, terwijl een andere groep critici vindt dat de eindtoets juist weer zwaarder moet gaan wegen. Volgens die laatste groep hebben leerkrachten nu te veel invloed. Zij kunnen hun advies baseren op (onbewuste) vooroordelen, waardoor kansenongelijkheid ontstaat. Al sinds de Cito toetsen bestaan, is er discussie over het toetsen van basisschoolleerlingen, en dat zal waarschijnlijk zo blijven.

Bronnen: Rijksoverheid.nl, Cito.nl, Poraad.nl