Wat zijn pneumokokken?
Een pneumokok is een bacterie, waarvan meer dan 90 verschillende vormen bestaan. Heel veel kinderen dragen de bacterie bij zich: bij maar liefst tachtig procent van de jonge kinderen is hij te vinden in de neus en keel. Vaak merkt je kind daar niks van. Maar in enkele gevallen kan de pneumokok infecties veroorzaken. Dit wordt de pneumokokkenziekte (of pneumokokkose) genoemd. Meestal verloopt de pneumokokkenziekte niet ernstig, maar in sommige gevallen kunnen pneumokokken heftige gevolgen hebben. Een vaccinatie biedt je kind bescherming hiertegen.
Lees ook: Streptokokken A: wat is het en is het gevaarlijk?
Hoe gevaarlijk zijn pneumokokken?
Kinderen onder de 2 jaar en oudere mensen hebben de meeste kans om ziek te worden door pneumokokken. Als jonge kinderen ziek worden van pneumokokken, hebben ze meestal last van een bijholteontsteking, oorontsteking of bronchitis. Dat gaat vaak vanzelf weer over, al kan er antibiotica nodig zijn als je kind hier veel last van heeft.
In sommige gevallen dringt de bacterie dieper het lichaam in en komt deze terecht in de bloedbaan of het zenuwstelsel. Als dit gebeurt, wordt je kind in korte tijd heel ziek en moet hij direct naar het ziekenhuis. Je spreekt dan van een invasieve pneumokokkeninfectie. Je kind kan dan een bloedvergiftiging of hersenvliesontsteking krijgen, ook wel nekkramp of meningitis genoemd. Dit is levensgevaarlijk.
De meeste kinderen worden weer helemaal beter nadat ze de pneumokokkenziekte hebben gehad. Maar er is ook een kleine kans dat je kind er (ernstige) gezondheidsklachten overhouden aan de pneumokokkenziekte, zoals doofheid, epilepsie of verlamming. Vaccinatie verkleint de kans hierop flink.
Lees ook: Anne's baby kreeg sepsis 'Wat als ik zelf gewoon was gaan slapen?'
Wat is de pneumokokkenprik?
Jonge kinderen hebben de meeste kans om ernstig ziek te worden van pneumokokken. Daarom kun je je kind laten vaccineren tegen pneumokokkenziekte. De prikken beschermen kinderen tegen de typen pneumokokken die de meeste ziektes veroorzaken. Ze worden in Nederland sinds 2006 aangeboden via het Rijksvaccinatieprogramma. Sinds 2024 krijgen kinderen een nieuw vaccin, dat tegen nog meer verschillende vormen pneumokokken beschermt. Je hoeft hier niet voor te betalen en je kind krijgt de prikken op het consultatiebureau.
De vaccins voorkomen helaas niet alle pneumokokkenziekten. Je kind kan dus nog steeds ziek worden, ook al is hij gevaccineerd. Maar de kans dat hij ernstig ziek wordt, is dan gelukkig heel klein. Door groepsbescherming komen de infecties ook in andere leeftijdsgroepen steeds minder voor.
Lees ook: Vaccinaties voor baby's, kinderen en jongeren
Hoe werkt de pneumokokkenvaccinatie?
De pneumokokken vaccinatie biedt bescherming tegen 15 verschillende soorten pneumokokken. Deze typen zijn de belangrijkste veroorzakers van pneumokokkeninfecties bij jonge kinderen. De prik bevat deze pneumokokkenbacteriën, die onschadelijk zijn gemaakt, waarna het lichaam van je kind hier afweerstoffen tegen gaat aanmaken. Ze maken je kind dus niet ziek, maar zorgen ervoor dat hij in het vervolg niet zo ziek wordt door pneumokokken. Als je kind later in contact komt met de pneumokokkenbacterie, wordt deze door zijn afweersysteem herkend. Zijn lichaam zet de afweer dan sneller in werking.
Waarom pneumokokkenvaccinatie?
Het pneumokokken vaccin verkleint de kans flink dat je kind ziek wordt van de bacterie. Het biedt bescherming tegen sommige soorten hersenvliesontsteking, longontsteking en middenoorontsteking. De kans dat je kind deze ziekte door pneumokokken oploopt, is na vaccinatie veel kleiner. En als hij deze toch oploopt, verloopt de ziekte door de prikken minder hevig. Je kind krijgt deze vaccins al op jonge leeftijd, omdat pneumokokken dan het gevaarlijkst voor hem zijn.
Wanneer pneumokokkenprik?
Je kind wordt in totaal 3 keer ingeënt tegen pneumokokken op het consultatiebureau, tegelijk met de DKTP-Hib-HepB-vaccinatie. Op de leeftijd van 3 maanden krijgt hij de eerste prik tegen pneumokokken. De tweede inenting is bij 5 maanden en de laatste vindt plaats als hij 11 maanden is. Bij elkaar beschermen deze 3 vaccinaties tegen de soorten pneumokokken die de belangrijkste veroorzakers zijn van infecties bij kinderen.
Krijg je van pneumokokkenprik bijwerkingen?
Na de pneumokokkenprik kan je kind last hebben van milde bijwerkingen. Dit komt meestal door een reactie van het lichaam op het vaccin. De bijwerkingen kunnen al binnen een paar uur na de prik ontstaan en verdwijnen vanzelf binnen een paar dagen.
Je kind kan bijvoorbeeld last krijgen van:
-
Pijn, roodheid en/of zwelling op de plek van de prik
-
Huilen en hangerigheid
-
Slaperigheid of juist prikkelbaarheid
Soms krijgt je kind last van:
-
Misselijkheid, braken en diarree
-
Huiduitslag
Bijwerkingen die zelden of zeer zelden voorkomen:
-
Blauwe of rode verkleuring van de benen
-
Flauwvallen of wegraken
-
Langdurig (langer dan drie uur) ontroostbaar huilen
-
Zeer hoge koorts en koortsstuipen (komt zeer zelden voor)
Heeft je kind last van een of meer van deze zeldzame bijwerkingen? Of ben je ongerust omdat je merkt dat je kind anders reageert? Neem dan altijd contact op met de huisarts.
Lees ook: Deze bijwerkingen kun je van andere vaccinaties verwachten
Hoe vaak komen ziekten door pneumokokken voor?
Doordat pneumokokkenziekte is opgenomen in het Rijksvaccinatieprogramma, komen ernstige pneumokokkenziekten tegenwoordig gelukkig nog maar weinig voor. Het aantal kinderen jonger de 5 jaar dat er ernstig ziek van wordt, is flink afgenomen. Voor de komst van het vaccin in 2006 waren dit jaarlijks zo'n 200 kinderen. Nu zijn er jaarlijks nog ongeveer 50 kinderen die ziek worden.
Hoe lang is je kind beschermd?
Na de derde vaccinatie is je kind voldoende beschermd tegen pneumokokken. Je kind hoeft hierna niet nog een keer te worden ingeënt. Op latere leeftijd heeft je kind meer weerstand, waardoor de kans kleiner is dat hij ernstig ziek wordt van pneumokokken. Ook is het zo dat hoe ouder kinderen zijn, hoe kleiner de kans is dat ze de pneumokokkenbacterie bij zich dragen. En hiermee is ook de kans kleiner dat ze er ziek van worden.
Pneumokokken vaccinatie 2024
In september 2023 werd bekend dat er een nieuw pneumokokkenvaccin beschikbaar is, dat nog betere bescherming moet bieden tegen de ziekten. Doordat het vorige vaccin zo goed werkte, veroorzaken de pneumokokkentypen waartegen het vaccin bescherming bood, bijna geen ziekten meer. Het nieuwe vaccin kan bescherming bieden tegen andere pneumokokkentypen, die op dit moment voor de meeste ziektegevallen zorgen.
Bronnen: RIVM, Rijksvaccinatieprogramma, GGD Twente, Radboud UMC, Thuisarts.nl
