Groeistoornis - of achterstand bij je kind

Wat is een groeistoornis?

Het kan zijn dat je kind in aanleg erg lang of juist klein is. Jouw lengte en de lengte van je partner geven daarvoor een goede indicatie. Lange ouders krijgen in de regel lange kinderen, kleine ouders krijgen kleine kinderen (hoewel er uiteraard veel uitzonderingen zijn). Als de groei van je kind in grote mate afwijkt van de gemiddelde groei, is meer onderzoek nodig. Dan kan er namelijk sprake zijn van een groeistoornis.

Er bestaan zo'n 200 verschillende groeistoornissen, te veel om hier op te noemen. Het gaat dan vooral om groeistoornissen waarbij het kind te klein is (groeiachterstand). Er zijn ook groeistoornissen waarbij een kind juist te lang is of dreigt te worden, maar dit komt veel minder vaak voor.

Check hier wat de gemiddelde groeicurve is van je kind (0 tot 4 jaar).

Oorzaak groeistoornis

Een groeistoornis kan allerlei verschillende oorzaken hebben. De stoornissen worden grofweg ingedeeld in drie categorieën, dit is een indeling naar oorzaak:

1. 01.

   Primaire groeistoornissen: hierbij gaat het om een aangeboren probleem met de groei. Vaak is dit een afwijking in de genen of chromosomen. Er kan bijvoorbeeld sprake zijn van een botgroeistoornis of een syndroom. Bij een syndroom hebben kinderen naast een kleine lichaamslengte vaak nog andere opvallende uiterlijke kenmerken, zoals korte armen en benen of een vervorming van de schedel.

2. 02.

   Secundaire groeistoornissen: er is geen sprake van een aangeboren afwijking, maar een andere oorzaak voor de groeistoornis. Er zijn diverse ziektes die een secundaire groeistoornis kunnen veroorzaken, zoals hartziektes, longziektes, nierziektes en stofwisselingsziektes als diabetes. Of het lichaam maakt te weinig groeihormoon aan, waardoor het kind een groeiachterstand oploopt. Ook slechte voeding of een tekort aan voeding kan een groeiachterstand veroorzaken. Ziektes waarbij voeding slecht wordt opgenomen, zoals een darmziekte, kunnen ook de oorzaak zijn. In dat geval heeft het kind vaak ook maag- en darmklachten.

3. 03.

   Onbegrepen kleine lengte (of idiopathisch kleine lengte): hierbij kan de medische wereld niet verklaren waarom een kind te klein is. Ook na onderzoek blijft de oorzaak onduidelijk. Er is geen genetische afwijking, geen ziekte, geen hormoontekort. Maar soms zit het wel in de familie en zijn de ouders ook klein van stuk.

Lees hier alles over erfelijkheid en genen.

Heeft mijn kind een groeistoornis?

Wat is nou een normale lengte voor een kind en wanneer is er sprake van een groeistoornis? Dat is moeilijk te zeggen, want dat verschilt per persoon. De lengte van een kind hangt af van de lengte van zijn ouders. Op basis daarvan kan een arts een streeflengte berekenen: dit is de lengte die het kind waarschijnlijk zal bereiken. Met de nadruk op waarschijnlijk, want dat hoeft helemaal niet zo te zijn: de meeste kinderen zitten er iets boven of onder, als ze uitgegroeid zijn.

Hoe kun je dan weten of je kind te groot of te klein is? De eerste jaren van het leven van je kind wordt hij regelmatig gewogen en gemeten bij het consultatiebureau. Daar houden ze met een groeicurve in de gaten of hij niet te groot, te klein, te zwaar of te licht is. Heeft je kind een groeistoornis, dan kan dat soms op het consultatiebureau worden ontdekt.

Na zijn vierde verjaardag hoeft je kind niet meer naar het consultatiebureau, maar er zijn wel nog onderzoeken van de jeugdgezondheidszorg (op school of op een locatie in de buurt). Valt je op dat je kind een stuk kleiner of langer is dan leeftijdsgenoten, of dat hij al een tijd niet meer groeit, dan kun je je daar zorgen om gaan maken.

Als je vermoedt dat je kind een groeistoornis heeft, maak dan een afspraak bij de jeugdarts van de school van je kind. Deze beschikt over het medische dossier van de jeugdgezondheidszorg, waar ook alle consultatiebureau-gegevens in staan. De jeugdarts kan je geruststellen of zo nodig verwijzen voor verder onderzoek. Een afspraak maken met je huisarts, kan natuurlijk ook.

Tip: er zijn drie verschillende methodes waarmee je de lengte van je kind kunt berekenen.

Groeihormonen bij groeiachterstand

Een mogelijke oorzaak van een secundaire groeiachterstand bij je kind is een tekort aan groeihormonen. De drie hormonen die nodig zijn voor een normale lengtegroei zijn:

• het schildklierhormoon

• het groeihormoon

• de geslachtshormonen (tijdens de puberteit)

Kinderen met een tekort aan een van deze groeihormonen groeien langzamer dan normaal, maar hebben wel normale lichaamsverhoudingen. Vaak krijgt het kind ook last van een toenemend gewicht, omdat de groeihormonen ook van invloed zijn op de vetstofwisseling.
Als uit onderzoek blijkt dat het lichaam van je kind te weinig groeihormoon aanmaakt, waardoor hij een groeiachterstand heeft, dan is het mogelijk om extra hormoon toe te dienen tot je kind 'uit de groei' is. Daarnaast is het mogelijk hormonen toe te dienen die de puberteit uitstellen, waardoor een kind nog wat langer kan doorgroeien.

Lees ook: Groei kindervoeten: alles over de schoenmaat van je kind

Kind is te lang

Groeistoornissen waarbij het kind te snel groeit of te lang dreigt te worden, zijn veel zeldzamer dan gevallen van een groeiachterstand. Er wordt bij een te snelle groei ook minder snel ingegrepen, maar het is wel mogelijk om groei te remmen:

• Groei remmen bij meisjes
  Lange meisjes kunnen hormonen toegediend krijgen om de puberteit te vervroegen. Daarmee wordt de groei geremd, en de puberteitsgroeispurt verkort (het meisje stopt eerder met groeien). Hormoonbehandelingen hebben vervelende bijwerkingen, zoals gewichtstoename, stemmingswisselingen en een verhoogde kans op trombose. Ook zijn de lange-termijn-effecten van hormoonbehandelingen niet duidelijk, omdat dit daarvoor nog te kort wordt gedaan. Daarom zijn artsen terughoudend met ingrijpen op de groei.

• Groei remmen bij jongens
  Jongens kunnen injecties krijgen met mannelijke hormonen om de groei te remmen. Daardoor gaan ze eerst harder groeien, maar dat duurt korter. Ook wordt wel eens een operatie van de groeischijven rond de knie gedaan, waardoor de groei van de benen stopt. Dit is overigens niet alleen bij jongens, maar bij meisjes wordt deze operatie uitgevoerd, als ze langer dreigen te worden dan 185cm. 
  
  De rest van het lichaam groeit gewoon door, maar omdat lange mensen meestal naar verhouding lange benen hebben, blijven de lichaamsverhoudingen normaal. Deze ingreep wordt alleen verricht bij jongens die naar verwachting langer worden dan 2.05 meter. Het risico van een knieoperatie is dat de stand van de benen kan veranderen, waardoor je eerder slijtage krijgt. De effecten van knieoperaties op lange termijn zijn nog niet duidelijk, omdat deze ingreep daarvoor nog te kort worden uitgevoerd. Daarom zijn artsen ook hier terughoudend mee.

Groei van je kind bijhouden

Wil je bijhouden hoe de groei van je kind verloopt? Bekijk dan hier de groeicurve van je kind.

Bron: Groeiwijzer, OLVG, Radboud UMC en AJN Jeugdartsen