Een feestje ergens in het midden van het land. Een paar keer per jaar komt de vriendengroep bij elkaar, inmiddels bijna allemaal ouders. Een foto van een kristallen steen komt binnen in de WhatsAppgroep: MDMA in da house! Op een paar na zal iedereen later die avond 'wat nemen'.
Ook het festivalseizoen is up en running. Tentjes van zolder, kinderen bij opa en oma en de papa's en mama's een pilletje in de avondzon. Iets verderop, in de Betuwe, een bruiloft. Mét candy's, stond er op de uitnodiging. Er was inderdaad een snoepkraam, maar er waren ook drugs, voor wie wilde.
Lees ook: De redactie tipt: de beste ouderschapsboeken van het jaar
Grootverbruikers
Deze ouders van jonge kinderen, die allemaal graag anoniem blijven, zijn dit nu uitzonderingen? Zegt dit iets over deze tijd? Of hoor je nu gewoon vaker over drugsgebruik, en dan ook in en om het huis? Feit: veruit de meeste mensen en de meeste ouders gebruiken geen drugs. Maar als je de nieuwsberichten leest, een rondvraag doet en ook de landelijke cijfers er eens bij pakt, dan zijn er zeker excessen.
Wordt het gebruik van drugs laagdrempeliger? Dat laatste woord moeten we niet verwarren met normalisering, een woord waar het Trimbos-instituut over valt als we ze bellen voor dit artikel. Want normaal is drugsgebruik voor veel mensen nog steeds niet. Wat zeggen de cijfers over 'ons' gebruik? Die zijn volgens de Nationale Drug Monitor redelijk stabiel de afgelopen jaren, maar er zijn wel wat uitspattingen.
Wij Nederlanders zijn de drugsgrootverbruikers van Europa. Zoom je bijvoorbeeld in op MDMA, ecstasy, dan zie je dat het percentage laatste-jaar-gebruikers van ecstasy onder jongvolwassenen (15-34 jaar) en onder 15-64-jarigen in Nederland vier keer hoger ligt dan het Europese gemiddelde. Ecstasy is na cannabis de meestgebruikte drug in Nederland.
Lees ook: Dit zijn de risico's van alcoholgebruik tijdens de zwangerschap
1 op de 30 volwassenen
Het laatste-jaar-gebruik van ecstasy ligt sinds 2015 op ongeveer hetzelfde niveau, maar het aantal Nederlanders dat ervaring heeft met ecstasy stijgt wel al jaren, van 7,0% in 2015 tot 9,8% in 2021. Dat zijn zo'n 1.350.000 mensen. Ongeveer 1 op de 30 volwassen Nederlanders heeft in 2021 ecstasy gebruikt, dat komt neer op ongeveer 430.000 volwassenen.
Het gebruik van ecstasy ligt het hoogst onder mannen, twintigers, theoretisch opgeleiden, en mensen die wonen in (zeer) sterk stedelijke gebieden. Cocaïne heeft best een opmars, na een stabiele periode sinds 2017. Het laatste-jaar-gebruik is het hoogst onder twintigers en ook hier scoren we boven het Europese gemiddelde. Ongeveer 1 op de 50 volwassen Nederlanders heeft in het afgelopen jaar cocaïne gebruikt, dit komt neer op 280 duizend volwassenen.
In alle steden ligt in 2022 het gebruik hoger dan in eerdere jaren. Over het gebruik op het platteland is vast ook genoeg te zeggen, maar de excessen spelen zich af in de stedelijke gebieden. Al verhuizen die stadse mensen, zeker met kinderen, ook regelmatig terug naar de rust. Kleine zijsprong: want ook daar staan de kranten vol van: problemen veroorzaakt door drugshandel en criminaliteit. Hasj, wiet, truffels, alcohol en tabak kun je bij een smartshop of winkel kopen, zo schrijft Jellinek, de verkoop van cocaïne en MDMA verloopt via illegale kanalen.
Minder in je hoofd
Twee jaar geleden gingen Marthe en haar vriend, samen met twee andere stellen, zonder kinderen naar een vakantiehuisje op de Wadden. Haar jongste was toen 3 jaar. Iemand vroeg terloops: 'Zullen we morgen met z'n allen drugs gebruiken?' Marthe was tegen, als enige. Ze vond het niet speciaal genoeg, er was niet een feestje of een festival. Vroeger had ze weleens gebruikt, tijdens het uitgaan, maar zo, in een vakantiehuisje? Haar reisgezelschap zei: 'Hoe uniek is het dat we hier met z'n allen zijn, de lockdown is voorbij.'
Marthe ging overstag: 'MDMA kun je gedoseerd gebruiken, dus kon ik een beetje nemen. Ik was met een groepje dierbaren.' En het effect van de poeder was het waard. 'Ik voel me dan bevrijd, zit minder in mijn hoofd en meer in het moment. Het is een gevoel dat ik in het dagelijks leven in die hoedanigheid niet zelf kan oproepen.' Vergelijkend met wat je tijdens hoogtepunten op vakanties ook kunt voelen, maar dan nog een tikkeltje intenser.
Inmiddels plant Marthe de momenten waarop ze MDMA gebruikt, ook om het te controleren. Een festival over een paar maanden, dan mag ze weer. En er was laatst een date met de vriendengroep. Waar ze zich door de MDMA allemaal meer verbonden voelden. Marthe: 'Als er iemand naar huis gaat, komt dat echt dramatisch binnen.' Past bij deze drug: de effecten zijn contact maken, liefde voelen en empathie. 'We voeren diepgaandere gesprekken, alles gaat open, je sensorische waarnemingen zijn intenser. Als iemand even over je hoofd aait, dan voelt dat zo veel fijner.
Meer zachtheid
Naast de beleving ervaart Marthe de drugs ook als efficiënt middel: 'Ik weet: een uur nadat ik het inneem gaat het werken, ik kan de hele avond doorgaan én ik heb geen kater de volgende dag. En dan kan ik weer door met mijn drukke leven.' Overigens merkt ze ook een extra fijn na-effect van MDMA: 'Ik neem dat gevoel van mildheid mee in mijn dagelijkse leven. Ik voel meer zachtheid waar ik normaal feller kan zijn.'
Een vriendin van haar ervaart het als twee luikjes die opengaan; die kan ineens dingen voelen waar ze eerder niet bij kon, waardoor ze nu intenser geniet. Een andere vriend ervaart het als een spirituele reis, om met de MDMA meer over het leven en zichzelf in het algemeen te ontdekken.
Lees ook: Meer rust met mindful ouderschap: tips en tricks van een expert
Net als vroeger
Maar is drugsgebruik in deze tijd nou normaal geworden? Criminoloog Ton Nabben, verbonden aan de Hogeschool van Amsterdam, heeft het over 'gedifferentieerde normalisering' op het gebied van drugs. Want nog steeds gebruikt het overgrote gedeelte van de mensen niet, wel in bepaalde groepen, leeftijdscategorieën en leefstijlen.
'Vooral in dichtbevolkte gebieden, onder theoretisch opgeleiden met eerder gebruik en uitgaanservaring. In de stad zie je vaak een andere manier van leven, met verschillende activiteiten. Musea, dingen die je kunt doen. Uitgaan, clubs, of je bezoekt een festival. Er is sprake van een clustering van een smaakcultuur van gelijkgestemden. Deze mensen hebben veel dingen gemeen, zijn single of wonen samen, houden van uitgaan, zijn kosmopolitisch ingesteld, houden van veel verschillende ervaringen en middelengebruik is een bestanddeel.'
Van uitgaander naar opvoeder
Nabben geeft aan dat dit niet de eerste lichting is, hij vertelt het al jaren. Ouders met jonge kinderen deden dit voor de komst van de kinderen ook, maar ineens zijn ze van uitgaander ook opvoeder geworden. 'Dat schept verplichtingen, maar daarmee is de levensstijl die je hebt opgebouwd niet meteen weg. Een feest wordt een weekendje weg met vrienden, een villa of chalet wordt geboekt, de kinderen gaan mee. Dan gaat niet meteen iedereen aan de pillen, maar doen ze 's avonds een feestje.
Af en toe een beetje stout doen en een snuifje nemen. Klopt ook met de agenda, want met een snuifje kun je 's ochtends ook vroeg opstaan. Gebruik wordt ook niet als een groot probleem gezien, als je maar verantwoordelijk doet naar je kinderen. De meeste mensen gebruiken bijvoorbeeld gemiddeld maar zes keer per jaar MDMA. Ze kiezen dat ze zoiets willen doen met vrienden, op gezette tijden. Bijna ceremonieel.'
Deze ouders, die eerst in de stad woonden, gingen toen er een kind kwam soms ineens weer terug naar de streek waar ze opgroeiden of zochten een wat rustiger plek ergens buiten, of ze bleven. Maar hun levensstijl veranderde daarmee niet per se.
Lees ook: Als je introvert bent, maar je kind niet: 'Ik moet me van haar losmaken om op te laden'
Instant feest
Ingmar Franken is hoogleraar klinische psychologie aan de Erasmus Universiteit en heeft middelenverslaving als een van zijn onderzoeksgebieden. Franken: 'Over alcohol krijg je makkelijker informatie, maar hoe meer een middel verboden is, hoe minder onderzoek. Mensen zijn eerlijker om aan te geven dat ze een biertje drinken dan bijvoorbeeld een pilletje slikken. Dus mijn antwoord kan ik niet per se onderbouwen met keiharde data, maar ik denk dat eerder gebruik ervoor zorgt dat je later makkelijker iets neemt.
De generatie van de ouders van nu is opgegroeid met af en toe een pilletje of een snuifje tijdens het uitgaan. Ze weten: één pilletje en het is instant feest. Je hebt er geen week vakantie voor nodig om even te ontspannen. Als je weet dat het op die manier kan, is het eerder een soort aangeleerd gedrag. Vroeger was er dan nog zoiets als moraliteit: dit mag niet, is slecht en pas op, straks raak je verslaafd. Doordat deze generatie eerder heeft gebruikt, of heeft gezien bij anderen dat dat niet zo is, zien ze er geen kwaad in.'
Dat kwaad is er bij cocaïne trouwens wel, dat als een verslavende drug wordt gezien. Je hebt er steeds meer van nodig om hetzelfde effect te krijgen. MDMA kan, als je het langer en structureler gebruikt, psychologisch negatieve effecten hebben, zoals depressieve gevoelens. De woensdagdip, gepaard met irritaties en weinig kunnen hebben. Maar zijn we drugs normaler gaan vinden? Franken: 'Als je alle Nederlanders vraagt: is het normaal om drugs te gebruiken als je kind boven slaapt? Dan zeggen velen: nee. Stel je dezelfde vraag over alcohol, dan zal het antwoord anders zijn.'
Geen grenzen
Nog even over dat woord generatie; past dat hebben van veel verschillende ervaringen, een toptijd, niet heel goed bij deze tijd? Dat zeker. En doe je dat niet met drugs, dan grote kans dat je die behoefte op andere manieren invult. Veelgehoord woord over onze huidige samenleving: individualisme. Anders gezegd: het individu stelt haar eigen belangen boven die van een gemeenschap.
Nu is niet iedereen hetzelfde, maar als je kijkt naar de grote lijnen, dan is dat ook wat Jan Latten, emeritus hoogleraar demografie, terugziet in zijn onderzoeken. Hij analyseert en bespreekt trends in Nederland. 'Kijkend naar de groep volwassenen, de generatie die zo ongeveer is opgegroeid vanaf de jaren 80, zie je een generatie die vooral heeft geleerd dat je jezelf in het leven geen grenzen moet stellen.
Zelf kiezen
Neem bijvoorbeeld het effect van het verdwenen geloof. Van de twintigers is meer dan de helft niet gelovig. En dus niet meer opgegroeid met de religieuze plichten en kaders van de kerk. Wel met het idee: je mag zelf kiezen hoe je gelukkig wordt én geluk maak je zelf.
Dat idee komt voort uit die ontkerkelijking: godsdienst is ook een voorschrift van hoe je moet leven. Met normen, waarden en overtuigingen. Nu moet je die grenzen zelf stellen in het leven. De keerzijde: je mag alles doen, zoals jij het goed dunkt. Klinkt fijn, maar alles doen wat je wilt, is niet altijd goed.'
Genieten!
Wat er in die tijd ook ontstond was de antiautoritaire opvoeding: niet volgzaam zijn, het kind bedenkt zelf wat hij wil. Latten: 'De grote 'ik' komt op. Geluk is het nieuwe geloof geworden. Genieten van het leven is het belangrijkste levensdoel én dat moet je ook zelf realiseren. Bijna een onmogelijke opgave. Wat maakt dat de tijdgeest voor sommigen ertoe leidt dat ze zichzelf voorbijrennen.
Alles vrij mogen kiezen, maar tegelijkertijd er zelf de rem op zetten, zonder duidelijke kaders, is lastig. Vroeger was iedereen volgzaam en kon niemand zijn eigen ding doen. Onze cultuur is nu: dat doen wat in je opkomt, alles eruit halen wat erin zit. Bij de keuzes die je maakt zijn kinderen niet per se een beperkende factor.'
Doordenderen
Het idee dat je jezelf geen beperkingen wilt opleggen groeit steeds meer. Latten: 'Op het gebied van seksualiteit nemen open relaties razendsnel toe. Jezelf beperken is een beetje uit. Dat zien we op alle fronten. Dertigers die relaties sneller verbreken. Dan zie je bijvoorbeeld in cijfers dat het aantal koppels dat binnen zes jaar na de geboorte van het eerste kind uit elkaar gaat stijgt. We hebben lossere contacten qua werk en qua partner. Als we gaan samenwonen, zien wel of we gelukkig worden.'
In een generatie die streeft naar geluk, liefde, verdieping, contact met jezelf, het gevoel dat je nú leeft, is mooie ervaringen opdoen een dingetje. Of je dat nu wel of niet met drugs doet, de gemene deler is er. Een gouden randje graag, binnen de hectiek van ons leven dat regelmatig, wees eerlijk, maar doordendert.
