Meer dan de helft (57 procent) van het onderwijspersoneel heeft te maken gehad met agressie. Eén op de drie keer kwam dat vanuit ouders, blijkt uit peilingen onder schoolmedewerkers. 'De afgelopen twee jaar hebben wij gesproken met de directeuren van onze scholen. Daaruit blijkt dat de agressie de spuigaten uitloopt. Er zijn steeds meer incidenten', zegt Lonneke van Belle, beleidsmedewerker onderwijs en kwaliteit bij Unicoz in de regio Zoetermeer.
'Als je kinderen aanspreekt op hun gedrag komen ouders tegenwoordig verhaal halen. Dat gaat van de school binnenstormen tot juridische stappen ondernemen. Onze bestuurssecretaris komt om in de juridische gekte. Een groot deel van haar tijd gaat daaraan op. Voorheen was dat nooit zo erg.'
Lees ook: Deze 14 oudertypes kom je zéker op het schoolplein tegen
Thuis aangevallen
Vorig jaar werd een basisschooldirecteur in Zoetermeer fysiek aangevallen door een vader. Zij zit na een jaar nog steeds thuis. 'Er was niemand die haar kon helpen, omdat de leerkrachten voor de klas stonden. Dan ben je aangeschoten wild. Die school werkt nu met alarmknoppen. Ook werd een lerares thuis opgezocht door een boze vader, omdat zij de telefoon van zijn kind had afgepakt. Zelfs in je eigen huis ben je dus niet veilig. Dat doet iets met je. Zij heeft daarna maanden niet gewerkt.'
Taco Jacobs, docent op het voortgezet onderwijs, is al tien jaar werkzaam in het onderwijs. Extreme agressie maakte hij nooit mee, wel dat ouders hem proberen te intimideren, niet serieus nemen en op zoek gaan naar de confrontatie. 'Het draait om meer dan alleen ouders die volledig uit hun pannetje gaan. Vooral als jongere leraar is het lastiger om aan oudere moeders en vaders iets te vertellen wat zij niet willen horen. Soms zien zij niet in wat het beste is voor hun kind. Het is het bekende verhaal: mijn kind moet dokter of advocaat worden.'
Vooral na corona hebben mensen een korter lontje, merken docenten. Zij hebben op hun beurt moeite met de omgang hiermee. Dat leidt tot extra uitval, wat het lerarentekort verergert. Voor één op de zeven docenten is het toegenomen wangedrag een reden om te twijfelen over het stoppen met lesgeven.
In elke wijk bij elke school
Onderwijsgroep Unicoz, met 25 basisscholen en 2 middelbare scholen, heeft de aanpak 'Agressievrij Onderwijs' ontwikkeld om de toenemende agressie op scholen tegen te gaan én te voorkomen. In de aanpak worden duidelijke afspraken gemaakt over wat voortaan niet wordt geaccepteerd.
'Er is geen onderwijsstichting in Nederland die dit zo doet. Er zijn scholen die af en toe een trainer inhuren, maar een integrale aanpak is uniek. Andere scholen kunnen dit wel overnemen, want agressie speelt natuurlijk niet alleen in Zoetermeer. Hier gebeurt het in elke wijk en bij elke school.'
Overvallen door woede
Een bijkomend probleem is dat leraren tijdens hun opleiding geen training krijgen over hoe zij moeten omgaan met wangedrag van ouders. 'We worden opgeleid om les te geven, maar leren wel omgaan met negatief gedrag van kinderen.'
'Docenten worden vaak overvallen door die woede', laat agressie-specialist Tommy Groenen weten. 'Achteraf hadden ze er anders op willen reageren. Men moet zich er van tevoren tegen kunnen wapenen. Leraren moeten zich er beter op voorbereiden, omdat het een actueel thema is. Er is veel meer maatwerk nodig. Ik geloof niet in een standaardtraining over hoe om te gaan met agressie. Op elke werkplek is het anders.'
Lees ook: Saskia is boos: 'Ik ontplof om kleine dingen, ook waar de kinderen bij zijn'
Rollenspellen
Inmiddels worden de eerste leraren via virtual reality (VR) getraind om verschillende vormen van agressie te herkennen en hierop te reageren. De rollenspellen zijn gebaseerd op situaties die dagelijks voorkomen in het onderwijs, zoals escalaties tijdens oudergesprekken of conflicten in de klas. Alle schoolmedewerkers, van conciërges en receptionistes tot bestuursleden, volgen deze training.
'Medewerkers vinden het heel lastig en voelen zich kwetsbaar als ze in een groep moeten reageren op acteurs. Met VR kun je in je eigen omgeving verschillende keuzes maken en vervolgens zie je de effecten daarvan. Daarna wordt het met collega's besproken', aldus Van Belle.
Er zijn leraren getraumatiseerd door een negatieve ervaring
Lonneke van Belle
'Ik snap dat het lastiger is met acteurs, maar dat is wel realistischer', reageert Groenen, die een kanttekening plaatst bij VR. 'Er zijn toeschouwers die het interessant vinden dat een leraar in een benarde positie zit en er zijn ongetwijfeld mensen die gaan lachen. Dat is moeilijk na te bootsen.'
Van Belle: 'Er zijn leraren getraumatiseerd door een negatieve ervaring. We merkten tijdens de VR-modules dat die emoties weer naar boven komen. Zo realistisch is het. Voor hen is er psychologische hulp bij de training'.
Cijfers worden niet bijgehouden
Er zijn geen exacte cijfers over agressie op scholen, want die werden simpelweg door geen enkele overkoepelende onderwijsgroep bijgehouden. Dat was ook een reden om in de aanpak op te nemen dat incidenten voortaan systematisch worden gemeld en geregistreerd. Bovendien is er meer focus op nazorg. Zo is er voortaan een veiligheidsadviseur die meldingen opvolgt en eventueel aangifte doet.
'Agressiviteit moeten we meteen melden en niet laten doorsudderen, omdat ouders het zogenaamd goed bedoelen voor hun kind', vindt Jacobs. 'De grens wordt daardoor steeds verder verlegd. Op een gegeven moment ben je te ver om het een halt toe te roepen. Het gaat niet alleen om de aanpak, maar ook om bewustwording. We kunnen het niet als school alleen oplossen. Als maatschappij moeten we het niet meer accepteren.'
