Hoogbegaafde Tim zat drie maanden thuis: 'De school kon niets voor hem betekenen'

Tim is een energiek en nieuwsgierig ventje. Hij voetbalt, zit op kungfu en stelt volgens zijn moeder Brenda 'wel honderdduizend vragen per dag'. Zijn grote droom is een studie lucht- en ruimtevaart aan de TU Delft, want later wordt hij de nieuwe Elon Musk.

Lees ook: Zo hoe herken je hoogbegaafdheid

Gepest en naar huis gestuurd

Al op de kleuterschool wordt duidelijk dat Tim een slim jongetje is. Overal weet hij het antwoord op. Wanneer later uit onderzoek blijkt dat hij hoogbegaafd is, kiezen zijn ouders een school waar hij extra lesstof krijgt. Ook zijn er plusklassen.

Toch gaat het mis. Het begint als zijn vaste juf van groep 4 ziek wordt en steeds andere leerkrachten voor de klas staan. Door alle wisselingen raakt de aandacht voor alle extra begeleiding en uitdaging voor Tim ondergesneeuwd. De jongen gedraagt zich lastig, gaat steeds met zijn juf in discussie en werkt niet meer mee. Ook wordt hij gepest en regelmatig naar huis gestuurd.

Problemen in plaats van voordelen

Eleonoor van Gerven - die liever spreekt van begaafde in plaats van hoogbegaafde kinderen - wil niet ingaan op de casus van Tim. Wel schetst ze in het algemeen dat het voor scholen een opgave is om voor elke leerling passend onderwijs te bieden.

Vroeger werd gedacht: alle begaafde leerlingen beschikken over bepaalde kenmerken, en dan zijn dit hun behoeften. Onderzoek toont dat dit genuanceerder ligt

,,Het is fictie dat als je weet dát een kind begaafd is, je ook meteen kunt weten wat die leerling nodig heeft'', zegt ze. ,,Vroeger werd gedacht: alle begaafde leerlingen beschikken over bepaalde kenmerken, en dan zijn dit hun behoeften. Onderzoek toont dat dit genuanceerder ligt. Scholen zoeken naar diversiteit in hun aanbod om zo goed mogelijk aan te sluiten op wat de leerling nodig heeft in een balans van maximaal wenselijk en maximaal haalbaar.''

Hoogbegaafde kinderen die maandenlang thuis zitten. Ouders die de wanhoop nabij zijn omdat hun kind steeds ongelukkiger wordt omdat de beloofde leerstof niet uitdagend genoeg is. En ondertussen kampen scholen met serieuze lerarentekorten en krijgen docenten steeds meer op hun bord. De vaststelling dat een kind hoogbegaafd is, lijkt eerder een voorbode van problemen in plaats van voordelen.

Lees ook: Meer geld voor onderwijs aan hoogbegaafde kinderen: 'Niet meer thuiszitten'

Drie maanden thuis

Tims ouders Ronald en Brenda Zandstra maken zich ondertussen steeds meer zorgen en voeren meerdere gesprekken op school. ,,We hoorden dat de school niets voor Tim kon betekenen en dat hij maar blij moest zijn met de extra aandacht'', zegt vader Ronald. ,,Ook kregen we het advies hem te onderzoeken op een gedragsstoornis en dat het mogelijk beter was om hem naar het speciaal onderwijs te sturen.''

Volgens zijn ouders werd Tim later zelfs uit de klas gehaald en geïsoleerd van de groep. Ze besluiten hem van school te halen. Pogingen hem ergens anders onder te brengen mislukten. Uiteindelijk zit Tim drie maanden thuis. Ronald en Brenda vinden dat de school hun zoon, ondanks alle toezeggingen, niet goed heeft begeleid. Ze hebben een melding gedaan bij de Onderwijsinspectie.

Lees ook: Wereldprimeur Radboudumc: computer herkent stoornissen bij kinderen via gezichtsscan

In therapie

Ook de Algemene Onderwijsbond (AOb) is bekend met de problemen waarmee hoogbegaafden in het onderwijs te maken kunnen krijgen. Een woordvoerder - die niet op individuele gevallen reageert - wijst op de marktwerking die de lumpsum financiering van het onderwijs in de hand werkt (scholen krijgen een keer per jaar geld van het ministerie gebaseerd op het aantal leerlingen op 1 oktober). Meer leerlingen betekent meer geld; scholen worden elkaars concurrenten.

,,Op de websites lees je vaak de prachtigste verhalen'', zegt woordvoerder Floor de Booys. ,,Maar die worden door het lerarentekort niet altijd waargemaakt. Scholen hebben een zorgplicht sinds de wet passend onderwijs. Ook voor hoogbegaafden die het sociaal wellicht wat meer moeilijker hebben. Maar de realiteit is dat er vaak te weinig menskracht is om deze kinderen goed te begeleiden en dan kan het misgaan.''

Hij noemde zichzelf een rotkind dat maar beter dood kon zijn. Als je zoiets van je kind hoort, dat doet pijn

Alle gebeurtenissen waren volgens Brenda en Ronald traumatisch voor hun zoon. Tim krijgt begeleiding van een kinderpsycholoog en ondergaat binnenkort een speciale therapie voor zijn schooltrauma. ,,Hij noemde zichzelf een rotkind dat maar beter dood kon zijn'', verzucht Brenda. Ze krijgt het even te kwaad. ,,Als je zoiets van je kind hoort, dat doet pijn.''

Lees ook: EMDR-therapie bij baby's en kinderen: 'Ik voelde meteen: dit is raak. We zaten midden in zijn angst'

Laat meer kinderen profiteren

Volgens Van Gerven komt het voor dat een begaafde leerling de juiste begeleiding krijgt en alles goed gaat. Maar er zijn ook situaties bekend dat bij het begin van het nieuwe schooljaar, een leraar wacht met het doornemen van overdrachtsgegevens omdat hij of zij 'eerst zelf een beeld wil vormen van de klas'. En dan gaat het weer mis. ,,Ik denk dan: waarom vertrouw je niet op de professionaliteit van je voorganger? Ik vergelijk dit altijd met een longpatiënt die een nieuwe arts krijgt. Stel dat die arts de medicatie zes weken stopzet. Dit gebeurt niet op alle scholen, maar ik hoor het vaker van ouders.''

In plaats van dat scholen zich blindstaren op juist die ene begaafde leerling, zou het onderwijs anders ingericht moeten worden zodat meer kinderen profiteren. Van Gerven: ,,Naast begaafde leerlingen zijn er leerlingen, die geen 130 scoren in hun IQ-test, maar wel sterk zijn in bijvoorbeeld rekenen. Zij kunnen dezelfde leerstof als de begaafde leerling gebruiken. Door de begaafde leerling aan deze kinderen te koppelen, worden meerdere kinderen uitgedaagd én de begaafde leerling vindt meer aansluiting.''

Ik heb nooit een leraar ontmoet die niet wil. Maar een leerkracht heeft nog 32 leerlingen in de klas

Wanneer een school zelf geen aanvullende lesstof biedt, kan gekeken worden naar voorzieningen buiten de school - zoals plusklassen - waar een leerling een of twee dagdelen naar toe kan. ,,Is dat het meest ideale? Nee niet altijd, maar soms is dat alles wat een school in redelijkheid kan doen. Mijn ervaring is dat scholen bereid zijn om mee te denken. Ik heb nog nooit een leraar ontmoet die niet wil. Maar een leerkracht heeft 32 leerlingen in de klas. Soms staat datgene wat bijvoorbeeld ouders voor ogen hebben niet in verhouding met het belang dat een leraar af te wegen geeft.''

Morgen beter

Volgens Van Gerven zal nooit bij elke leerling aan alle behoeften volledig kunnen worden voldaan en dat is voor scholen 'een enorm gecompliceerde spagaat'. ,,Ze hebben het belang van de leerlingen en ouders op het netvlies. Maar ook dat van hun collega die ze overeind moeten houden. Een kind besluit niet zomaar om dwars te worden en ouders houden hun kinderen niet op dag één gelijk thuis. Er spelen verschillende factoren mee. Uiteindelijk is maar een vraag relevant: hoe zorgen we ervoor dat het morgen beter gaat? Maar die vraag is niet makkelijk te beantwoorden.''

Ouders willen niet de school pesten, maar maken zich oprecht zorgen. Hun enige belang is hun kind gelukkig zien, en terecht!

Wat de onderzoeker regelmatig ziet, is dat veel ouders met begaafde kinderen het water aan de lippen staat. ,,Zij hebben een groot deel van de dag te dealen met een kind waar het op school niet goed mee gaat. Ouders willen echt niet de school pesten, maar maken zich oprecht zorgen. Hun enige belang is hun kind gelukkig zien, en terecht! Dan gebeurt het soms - terwijl er niet altijd een reden voor is - dat ze al in de zesde versnelling staan.''

Nieuwe school gevonden

Volgens Van Gerven gaat er desondanks ook veel goed in het onderwijs voor begaafden. ,,Schrijnende gevallen zijn er altijd. Elk geval is er een te veel en niet voor iedereen is een oplossing. Maar er zijn heel veel scholen die een modus hebben gevonden om zo dicht mogelijk bij passend onderwijs te komen. Eigenlijk is het een wonder dat er al zoveel goed gaat.''

De hoogbegaafde Tim heeft inmiddels een nieuwe school gevonden. Hij zit in groep vijf en het gaat steeds een beetje beter met hem. Al wordt hij nog weleens gepest. Volgens zijn ouders was Tims 'vervelende gedrag' een 'stressreactie' op de pesterijen en het feit dat hij destijds niet de juiste begeleiding kreeg.

Vader Ronald begrijpt dat het lastig is voor scholen om alle beloftes waar te maken, zeker wanneer er sprake is van een lerarentekort. ,,Maar als het misgaat, dan gaat het ook goed mis'', zegt hij. ,,Het is niet makkelijk om een nieuwe school te vinden, als een kind een zorgdossier heeft opgebouwd.''