Melle is elf maanden oud als we samen in de speeltuin staan. Hij kijkt naar de lucht en begint opeens enthousiast met zijn handen te wapperen. Ik geloof mijn ogen niet. ,,Je maakt het gebaar voor vogel!", roep ik. Praten kan Melle op deze leeftijd nog niet, daarom leren we hem een aantal gebaren. Want wapperen met zijn handen kan hij wel. Ik ben bijna verbaasd dat het ook écht werkt. Wauw, mijn baby ziet een vogel en kan dat aan mij vertellen! Hoe cool is dat?
Tussen zes en twaalf maanden
Melle is niet uniek: iedere baby begint tussen de zes en twaalf maanden te communiceren met gebaren. Kijk maar, jij steekt je armen naar je baby uit om te zeggen: ik ga je oppakken. Na een tijdje zie je aan zijn lach dat hij dat gebaar herkent en weer iets later steekt hij zelf zijn armen naar jou uit: pak me op! Hoe leuk vind je het wel niet als je kind uit zichzelf vraagt of je hem wilt oppakken? Of naar je zwaait als je de deur uitgaat? Zo kan hij je ook vertellen dat hij dorst heeft, een poes ziet of met de trein wil spelen.
Lees ook: Babygebaren leren, zo doe je dat
Al veel te vertellen
,,Het maken van gebaren is de eerste stap in de communicatieontwikkeling van alle kinderen", vertelt Lissa Zeviar van babygebarenbedrijf Gebarenstem. Zeviar groeide zelf op met twee dove ouders. Als baby pikte ze de gebaren op die haar ouders maakten en daardoor kon ze al met hen communiceren toen ze acht maanden oud was.
Eigenlijk heel logisch, zegt Lissa: ,,Een baby van acht maanden snapt al dat hij zijn opa ziet of een hap banaan wil. Maar pas tussen de dertien en achttien maanden ontwikkelt hij de fijne motoriek om te praten. Met gebaren (grove motoriek) kan hij al veel eerder communiceren. En dan ontdek je hoeveel een baby al te vertellen heeft voordat hij kan praten."
Geduld en doorzettingsvermogen
Een vriendin vertelde mij over babygebaren toen ik in 2018 zwanger was van Melle. Ik was enthousiast, maar voelde me ook overspoeld. Je kunt zo veel met je baby: babyzwemmen, babymassage, babygebaren, hou op schei uit. Toch verdiepte ik me er verder in, ook vanwege een artikel dat ik schreef voor Ouders van Nu, en ik werd zo enthousiast dat ik me inschreef voor een cursus babygebaren van Gebarenstem. Zo'n cursus is niet noodzakelijk, maar het is wel fijn om ervaringen uit te wisselen en persoonlijke tips te krijgen.
,,Kan Melle nu gebaren?", vroegen mensen ons na die cursus. Nee, zo werkt het niet. Melle was een halfjaar oud en lag tijdens de drie bijeenkomsten van anderhalf uur lekker in de wandelwagen. Ondertussen leerden wij met een klein groepje ouders wat babygebaren zijn en hoe je ze aan je baby leert. Daarna was het vooral een kwestie van geduld en doorzettingsvermogen.
Handig! Een stoomcursus over de lichaamstaal van je baby
Lekker voorspelbaar
,,Het is tijd om te gaan slapen", zei ik tegen Melle toen hij zes maanden oud was. Ik legde één hand plat tegen mijn wang, het gebaar voor slapen. Hij keek me uitdrukkingloos aan, het voelde een beetje stom en zinloos. Toch probeerde ik het elke keer te doen als Melle ging slapen, zodat hij uiteindelijk leerde dat dat gebaar bij slapen hoort. Vanaf zes maanden kan een baby namelijk verbanden leggen.
Hij snapt bijvoorbeeld dat hij melk krijgt als hij een fles ziet. Zo kon ik Melle met een gebaar laten weten dat hij fruit kreeg of in bad ging. ,,Daardoor begrijpt je baby beter wat er gebeurt", zegt Lissa. ,,Die voorspelbaarheid vinden kinderen heel fijn. Misschien herkennen ze het gesproken woord voor eten of slapen ook wel, maar kinderen zijn beelddenkers. Een plaatje komt bij hen sneller binnen dan alleen een gesproken woord. Ondertussen blijf je wel gewoon tegen je baby praten zoals je altijd doet. De gebaren vervangen de gesproken taal dus niet, ze ondersteunen die alleen.'
Minder strijd
,,Je hebt poep in je luier", zegt Wietske Noordam tegen haar zoon Sven (1,5 jaar). Ze beweegt haar hand als een kommetje op en neer, het gebaar voor poep. Sven legt zijn speelgoed neer en gaat zonder strijd mee naar de commode. ,,Dat was een tijd geleden wel anders", vertelt Wietske. Ze kent de meerwaarde van gebaren door haar werk als logopedist en leerde haar kinderen Floor (3) en Sven babygebaren.
,,Toen Sven zo'n acht maanden oud was huilde hij vaak als ik hem oppakte om zijn luier te verschonen. Niet gek, hij werd ineens weggehaald bij zijn speelgoed. Daarom begon ik voor en tijdens het verschonen consequent het gebaar voor poep te maken. Een paar weken later merkte ik dat hij steeds meer naar mijn handen keek als ik wat zei. Vanaf dat moment werd de strijd minder als ik hem oppakte, want hij begreep wat er ging gebeuren.
Vlak voor zijn eerste verjaardag werd het nog mooier: hij kwam naar me toe en maakte zelf het gebaar voor poep. Sindsdien vertelt hij me vaak uit zichzelf wanneer hij een volle luier heeft. Inmiddels kan hij het woord ook uitspreken."
Lees ook: De 9 mooiste commodes voor de babykamer
Wat denkt ie allemaal?
Heel praktisch als je dreumes jou kan vertellen dat ie een boterham of een schone luier wil. Maar ik vond het vooral heel mooi om te ontdekken wat er allemaal in Melles hoofd omging. Zoals toen hij net 1 jaar was en het gebaar voor paard maakte, elke keer als hij bij opa en oma de keuken in kwam. Wat bleek: op een groot prikbord in die keuken hing een ansichtkaart waar een paard op stond. We gaven hem die kaart en hij werd dolenthousiast.
Dat inkijkje in het hoofd van haar kind vindt Jojanneke de Leeuw ook zo bijzonder. Zij ontdekte babygebaren via haar schoonzus en leerde het haar eigen kinderen Elin (4 jaar) en Ilvy (dertien maanden) ook. ,,Als ik voor Ilvy een liedje zing, gebaart ze altijd vrolijk mee. Maar toen ik vorige week In de maneschijn zong, deed ze niet mee. In plaats daarvan maakte ze het gebaar voor schaap. Ik stopte met zingen en zette Schaapje, schaapje, heb je witte wol in. Ilvy was helemaal door het dolle heen! Fantastisch om te zien dat ze zo haar voorkeur kenbaar kan maken, die ze dus duidelijk al heeft."
Sneller en beter leren praten
Klinkt leuk allemaal, maar gaat je kind nog wel praten als hij al kan gebaren? Ja hoor. Fastforward naar de toekomst: Melle is inmiddels 4 jaar en praat als Brugman. ,,Wat praat hij al goed", zeiden mensen verwonderd toen hij bijna 2 jaar was. Hij zei al zinnen als: ,,Papa jas aan, met de auto werk toe. Melle opvang toe". Jojanneke en Wietske kregen dat ook te horen bij Floor en Elin.
Lissa Zeviar: ,,Uit onderzoek blijkt dat kinderen dankzij babygebaren sneller en beter leren praten. Dat komt doordat je het taalverwervingsproces eerder in gang zet. Als een kind met dertien maanden 'bal' kan gebaren, zit dat woord al in zijn actieve woordenschat. Als zijn fijne motoriek een paar maanden later ver genoeg is ontwikkeld om dat woord uit te spreken hoeft hij het niet meer te leren. Hij zal het meteen zeggen."
Lees ook: Taalontwikkeling van je baby: zo stimuleer je dat
Met aandacht
Nog een geruststelling: het is niet snel te laat om met babygebaren te starten. Dat kan vanaf zes maanden, maar ook als je kind achttien maanden is. ,,Dan zal hij de gebaren veel sneller oppikken", zegt Zeviar. ,,Zelfs als hij al praat, is het nog zinvol. Je kind kan waarschijnlijk nog niet alle woorden goed uitspreken en veel woorden lijken op elkaar. Bedoelt hij nou muis of huis? Gebarentaal is dan een soort ondertiteling."
Sven kijkt naar buiten. ,,Tete", zegt hij tegen Wietske. Hij maakt er het gebaar voor regen bij. Er ontstaat een gesprekje: stoel nat, boom nat, zandbak nat. Wietske: ,,Zonder dat gebaar had ik echt niet begrepen dat hij met 'tete' regen bedoelde en was dat gesprekje niet ontstaan. De gebaren zorgen dus voor meer verbinding en interactie."
Daar komt bij dat je elkaar altijd moet aankijken als je een gebaar maakt, merkt Jojanneke. ,,Je wordt gedwongen om met aandacht te communiceren. Je roept niet vluchtig vanuit de keuken 'we gaan eten', maar je maakt eerst contact zodat je het gebaar van eten kunt maken. Dat geeft rust, je staat veel meer stil bij wat je gaat doen en wat je wilt zeggen."
Lees ook: Sensitief ouderschap: dit heeft je baby emotioneel nodig van jou
Steeds bekender
Gebarentaal voor baby's en kinderen wordt steeds bekender in Nederland, ziet Zeviar. ,,Onze Facebookgroep Gebarenstem groeit de laatste jaren, met nu 1500 volgers. Tegelijkertijd stagneert het aantal cursisten. Daaruit maken we op dat veel mensen zelf aan de slag gaan met behulp van YouTube-video's.
Daarom organiseren wij nu ook laagdrempelige activiteiten om ouders te inspireren, zoals een middagje voorlezen met gebaren in de bibliotheek. Daar laten we zien hoe je gebaren spelenderwijs kunt toepassen en hoe een boek tot leven komt als je er gebaren bij gebruikt. We geven ook steeds meer cursussen aan kinderdagverblijven, waar babygebaren worden ingezet om de pedagogische kwaliteit op de groep te verhogen."
Die gebaren zijn overigens niet speciaal voor baby's bedacht, het zijn de gebaren uit de Nederlandse Gebarentaal. Wel mooi dat ik nu een paar gebaren ken die doven en slechthorenden in Nederland gebruiken. Gebarentaal leren klinkt intensief, maar zo ervaarde ik dat niet. Je hoeft geen taal te leren, je blijft gewoon tegen je kind praten zoals altijd en maakt daar af en toe een gebaar bij. Die gebaren zochten wij op in de app Kwebl Baby- en Kindergebaren. Vindt je baby tijgers interessant? Kijk in de app en oefen het gebaar voor tijger.
Superhandig inkijkje
Melle heeft er inmiddels een zusje bij, Isa is nu zes maanden. ,,Wat was ook alweer het gebaar voor poes?", vroeg hij laatst. Hij gebruikt al lang geen gebaren meer en kent ze ook niet meer. Maar nu wil hij ze graag weer leren voor zijn zus.
Elin van 4 gebruikt nog wel af en toe gebaren. Jojanneke: ,,Laatst stond ze buiten en maakte ze door het raam het gebaar voor 'helpen'. Daarna beeldde ze bellenblaas uit. Handig, zo kan ze ook op grote afstand om iets te drinken vragen of ik laat haar weten dat we gaan eten. En ze vindt het prachtig om met haar zusje te gebaren.
Laatst gebaarde Ilvy dat Elin de lamp uit moest doen (in je vuistje knijpen). Elin weet dat ze eigenlijk niet met de lichtknop mag spelen, maar voor haar zus deed ze dat natuurlijk toch. Heerlijk om te zien dat ze nu al zo kunnen communiceren met elkaar."
Inkijkje in zijn hoofd
Vol enthousiasme stort ik me nu met Isa weer op de gebaren. Omdat ik weet dat het frustratie wegneemt en de taalontwikkeling stimuleert. Maar vooral omdat ik er zo veel plezier in heb. Ik denk terug aan de keren dat ik uit Melles gebaren opmaakte dat hij een liedje nog een keer wilde horen, dat hij naar boven wilde om zijn speen te pakken of dat hij vanuit het niets begon over de motor van de buurman. Zonder die gebaren hadden we ons ook prima gered, maar ik had dat inkijkje in zijn hoofd voor geen goud willen missen.
