Ontwikkeling van de fijne motoriek per leeftijd

Ontwikkeling van de fijne motoriek Getty Images — Getty Images

Leestijd 8 minuten • 6 januari 2025, 14:00

De basis van de fijne motoriek wordt al vroeg gelegd: je baby grijpt naar alles wat los en vast zit. Eerst met zijn hele hand, wat later met duim en wijsvinger. Die motorische vaardigheden breiden zich steeds meer uit, tot de kleinste voorwerpen niet meer veilig zijn voor je kind. Wat is de fijne motoriek, hoe ontwikkelt het zich en met welke oefeningen kun je het stimuleren?

(Medisch) beoordeeld door:

Hanneke van der Westen

Kinderfysiotherapeut

Lees verder onder de advertentie

Wat is fijne motoriek?

Motoriek is het vermogen om te bewegen. Hierbij is er een onderscheid tussen de grove en fijne motoriek:

De grove motoriek gaat over grove bewegingen, zoals het oprichten vanuit buikligging, omrollen, kruipen en lopen.
De fijne motoriek omvat het gebruik van de handen en vingers in de fase voor het grijpen, bij het grijpen zelf en bij het manipuleren van een voorwerp. De ontwikkeling van het kijken (met andere woorden: het onderzoeken met de ogen) gaat aan de fijn motorische ontwikkeling vooraf.

Voorbeelden van de fijne motoriek

Bij de fijne motoriek draait het allemaal om de fijne bewegingen: grijpen naar een speeltje, hanteren van een voorwerp, het bouwen van een torentje, een vorm in een vormenstoof doen, knoopjes dichtdoen, veter strikken, tekenen, knippen, met een lepel eten of het vasthouden van een potlood. Het valt allemaal onder de fijne motoriek.

Lees verder onder de advertentie

Voelen, aanraken en vastpakken: al deze vaardigheden helpen bij de ontwikkeling van de fijne motoriek. Tegelijkertijd worden ook de zintuigen getraind: tijdens het aanraken en vastpakken van voorwerpen ontwikkelt je baby ook zijn tastzin. De motorische ontwikkeling én de zintuigelijke ontwikkeling gaan dus hand in hand.

Lees meer: Alles over de spelontwikkeling per leeftijd

Hoe ontwikkelt de fijne motoriek?

Langzaam maar zeker krijgt je kind er steeds meer motorische vaardigheden bij. Grijpt of slaat hij eerst nog ongecontroleerd, met zeven maanden pakt hij al voorwerpen op mét gebruik van zijn duim, en onderzoekt hij ze grondig. Een paar maanden later krijgt hij de pincetgreep onder de knie en pakt hij zonder problemen een rozijntje van de grond. De pincetgreep is het oppakken van iets kleins met duim en wijsvinger. De eerste stappen in de ontwikkeling van de fijne motoriek zijn gezet.

Lees verder onder de advertentie

Lees ook: 6 redenen waarom het nu belangrijk is om met educatief speelgoed aan de slag te gaan

Ontwikkeling fijne motoriek per leeftijd

Een goede, fijne motoriek ontstaat niet in één keer, maar ontwikkelt zich in fasen of mijlpalen. De eerste fase start al vroeg, in je baby's eerste jaar. In de jaren die volgen wordt de fijne motoriek van je kind steeds verder ontwikkeld.

Wat kan je kind op welke leeftijd? We sommen het voor je op. Al geldt ook hier: elk kind doet alles op zijn eigen tempo. Het schema is enkel bedoeld om je een idee te geven wat je per maand ongeveer kunt verwachten.

Lees verder onder de advertentie

Fijne motoriek bij baby

0 tot 3 maanden
Je pasgeboren baby houdt zijn handjes nog gesloten. Het grijpen is nog een reflexmatige beweging, de grijpreflex is nog aanwezig. Als je een vinger in je baby's hand legt, sluit hij reflexmatig zijn hand. De ontwikkeling van het kijken gaat vooraf aan de ontwikkeling van de fijne motoriek. Je baby leert eerst een voorwerp met zijn ogen te fixeren, te zien en bij acht weken begint hij goed te volgen met zijn ogen en hoofd. Zijn hand verschijnt tussen de 2 en 3 maanden ook steeds vaker in zijn blikveld, zo leert je baby zijn hand kennen. In deze fase wordt de grijpreflex onderdrukt, zijn handen zijn vaker geopend .
3 tot 6 maanden
Je baby kijkt steeds vaker gefascineerd naar zijn handjes, draait hierbij zijn polsen brengt zijn handen bij elkaar en voelt ze. Eenvoudige vorm van reiken en grijpen begint zo tussen de 3 en 4 maanden oud is. Bewegingen worden tussen de 3^e en 4^e maand doelgerichter en het lukt je kind steeds vaker om iets stevig vast te grijpen. Rond 5 à 6 maanden ontdekt hij zijn voetjes, pakt ze met zijn handjes en kijkt er naar: het spelen met zijn voetjes is een spelletje dat nooit verveelt. Pas op voor je sieraden, bril en haar, want heeft je baby eenmaal iets te pakken, dan laat hij het niet snel meer los.
6 tot 9 maanden
Voorheen pakte je baby een voorwerp met een volle hand, het is meer een vorm van knijpen, maar vanaf ongeveer de zesde of zevende maand pakt hij een blokje tussen zijn duim en zijn vingers. Ook kan hij nu een ring overpakken van de ene naar de andere hand. Tijdens het onderzoeken van zijn speeltjes zie je hem zijn handen verplaatsen, hij heeft ook steeds meer oog voor details. Het reiken verloopt ook steeds soepeler en doelgerichter en kan hij deze periode steeds beter zijn handen onafhankelijk van zijn armen gebruiken. Hij kan al met de ene hand een speeltje pakken, terwijl hij met zijn andere hand iets vastheeft en twee blokjes tegen elkaar slaan. Meer tips: Zo stimuleer je de taalontwikkeling van je baby
9 tot 12 maanden
De meeste baby's leren rond de tien à twaalf maanden om te wijzen. De vuist ballen en een vinger uitsteken is een moeilijke handbeweging en het heeft tijd nodig voor je kind dit gebaar onder de knie heeft. Ook leert een baby los te laten, eerst zonder controle en laten gecontroleerd.
12 tot 14 maanden
Met dertien maanden wordt je kind motorisch steeds handiger. Hij kan nu twee blokjes op elkaar zetten. Ook pakt hij voor het eerst een rozijntje met zijn duim en zijn wijsvinger, de pincetgreep op.
14 tot 17 maanden
In deze fase maakt je kind een sprong op het gebied van de fijne motoriek. Hij kan zijn vingers nu los van elkaar gebruiken. Rond de zestien maanden kan je kind ook al bladzijdes omslaan in een boek. Al zijn het er meestal een paar tegelijk. Lees ook: Voorlezen aan je kind heeft ook een positief effect op jou.

Fijne motoriek bij peuter

Met 1,5 jaar is de fijne motoriek van je kind volop in ontwikkeling. Hij wordt steeds handiger. Hij bouwt een torentje van meerdere blokjes. Ook begint hij duploblokjes uit elkaar te halen. Met begint hij ringen om een ringentoren te plaatsen. Met 2,5 jaar leert je peuter kralen rijgen, gaatjes vullen met de juiste vorm, prikken, knippen en plakken. Met zijn vingers een potlood aansturen en zijn rits omhoog en omlaag doen, leert je kind rond zijn derde jaar. Lees hier meer over de spraakontwikkeling van peuters.

Fijne motoriek bij schoolkind

Als je kind vier jaar oud is kan hij al veel: steeds beter binnen de lijntjes kleuren, een papier in een driehoek vouwen en een beker melk inschenken zonder te morsen. Natuurlijk gaat het soms mis, misschien kan je hem dan even helpen. Binnen twintig seconden tien knikkers in een flesje stoppen, doet je vierjarige ook al goed. Probeer maar eens!

Lees verder onder de advertentie

Met vijf jaar kan je kind een driehoek, rechthoek en een cirkel tekenen. Ook letters naschrijven of voorwerpen van klei maken, gaat hem steeds beter af.

In de kleuterklas wordt het geduld van je kind soms nog flink op de proef gesteld bij precieze werkjes, zoals een rits losmaken, veters strikken of figuren uitknippen.

Op zevenjarige leeftijd is de oog-handcoördinatie zo goed dat hij 'pruts-taakjes' kan doen, waarmee hij zijn fijne motoriek weer oefent. Paperclips of knopen sorteren bijvoorbeeld, of tekeningen maken van stip tot stip, kralen rijgen, figuren overtrekken met potlood, eenvoudige knopen maken en veters strikken.

Lees verder onder de advertentie

Lees meer: Dit betekent het kleuren en krassen van je kind op een tekening

Fijne motoriek stimuleren met oefeningen

Het is belangrijk om de fijne motoriek bij je kind te stimuleren. Dat hoeft helemaal niet ingewikkeld te zijn. Lees hieronder welke spelletjes en oefeningen geschikt zijn voor welke leeftijd en goed zijn voor de fijne motoriek.

Oefeningen baby 0-3 maanden

Beweeg een speeltje langzaam van links naar rechts op andersom op een afstand van zo'n 25 à 30 centimeter van zijn gezicht, zo kan hij leren volgen met zijn ogen.
Leg je baby van 2 à 3 maanden onder een mobiel van gekleurde figuurtjes. Met 3 maanden kan je de mobiel ook laten draaien zodat hij de figuurtjes kan volgen.
Help je baby zijn handjes te ontdekken, kijk maar als je ze in zijn blikveld brengt of hij ernaar kijkt.
Beweeg een speeltje heel langzaam als je baby op zijn rug ligt naar zijn handjes. Misschien wil hij het voelen of misschien pakt hij het al even vast!

Lees verder onder de advertentie

Oefeningen baby 3-6 maanden

Houd een speeltje vlak voor je baby en laat hem het rustig van je aanpakken.
Laat je baby verschillende speeltjes van verschillende vormen en materialen onderzoeken
Een knuffeldoekje met labeltjes, een knisperboekje, een speeltjes waaraan veel te ontdekken is nu ook interessant, elke vorm, elk materiaal voelt anders en lokt een andere handmotoriek uit.
Een babygym is nu reuze interessant
Rammelaar