'Een goed hechtingsplan maakt voor altijd magneetjes van ouders en hun kind'

Als je baby voelt dat er van hem wordt gehouden en dat hij veilig bij je is, kan hij zich goed ontwikkelen. Dat wordt ook wel hechting genoemd. Voor de geboorte een hechtingsplan te maken, is dan ook helemaal geen gek idee. Zo geef je de relatie met je kind de beste start en kan hij straks met vertrouwen de wereld gaan ontdekken.

Mensen zijn een gezellig soort. We kunnen niet zonder elkaar. Zonder fysiek contact krijgen we huidhonger en we kunnen sterven van eenzaamheid. De behoefte om ons te hechten aan andere mensen zit verankerd in ons DNA. Je wordt geboren en het állereerste wat je nodig hebt, is contact met je ouders. De warme huid van je moeder, haar vertrouwde stem en die van je vader, zijn je eerste veilige bakens in de onbekende wereld waarin je bent beland. Hun handen, hun kusjes, hun verrukte ‘lief baby’tje, daar bén je’ laten je voelen dat alles oké is en dat je met vertrouwen het leven buiten de buik kunt gaan ontdekken.

Hechtingsfundament

De band die je met je ouders opbouwt, is je hechtingsfundament. Vanuit dat fundament ga je andere relaties aan en leer je omgaan met alles wat je tegenkomt. Voor hechting komt steeds meer aandacht, ook omdat onderzoek aantoont dat de vroegste ervaringen van een kind de gevoeligheid van zijn stresssysteem bepalen. Een gezonde hechting helpt het brein en lichaam stress te reguleren, en beïnvloedt op die manier de fysieke en mentale gezondheid in het verdere leven. In 2018 publiceerde hoogleraar vroege ontwikkeling Tessa Roseboom haar onderzoek ‘De eerste 1000 dagen’, over de blijvende impact van de periode van je conceptie tot je tweede verjaardag. En nu is er het boek ‘Het Hechtingsplan’ van verloskundige en therapeutisch coach Lonneke van Houten, dat ouders handvatten geeft om hun kind een zo gezond mogelijk hechtingsfundament mee te geven.

Alleen op de wereld

Dat boek had Maaike van Dam (41) graag gelezen vóór ze haar zoon kreeg. ‘Mijn zwangerschap en bevalling werden medisch begeleid, want ik heb diabetes. Beter kon niet, vond ik. In het ziekenhuis was ik veilig. Natuurlijk ben ik super dankbaar dat mijn zoon gezond is geboren. Maar de zorg was puur medisch, er was geen enkele aandacht voor gevoel, voor voorwaarden die nodig zijn voor een veilige hechting.’ Maaikes zoon werd met 36 weken geboren na een snelle, stressvolle bevalling met weeënopwekkers en een knip, en na een paar minuten bij haar weggehaald voor onderzoek.

De eerste vier dagen lag hij in een plastic bedje op neonatologie, ver bij haar vandaan. ‘Hij heeft telkens andere vreemde handen gevoeld die hem verzorgden. Hem knuffelen mocht maar af en toe, en niemand vertelde me dat hij het beste tegen mijn blote huid kon liggen. De borstvoeding mislukte, ik mocht hem alleen op gezette tijden aanleggen en verder kreeg hij bijvoeding. Het voelde niet oké en achteraf gezien kon het heel anders, maar ik schikte me, als onzekere nieuwe moeder.

Baby met een burn-out

Eenmaal thuis huilde onze zoon voortdurend. Nog in de stressmodus van het ziekenhuis modderden mijn man en ik aan, bezorgd om zijn gezondheid, verward door adviezen die niet goed voelden en gekweld door twijfels: hoezo konden wij dit niet?! Na vijf weken werd hij opnieuw opgenomen. Een week in de medische molen, op zoek naar redenen waarom hij eruitzag als een baby met een burn-out. Wij werden de eerste nachten naar huis gestuurd, zodat we eindelijk konden slapen. En ons kind lag weer alleen, in een vreemd bedje in een grote, vreemde kamer. De artsen vonden geen oplossing voor zijn huilen. Zijn eerste ervaringen op de wereld staan vooral in het teken van onrust, alleen gelaten zijn, niet begrepen worden. Hoe was het geweest als hij vanaf het begin onze nabijheid en rust had gevoeld? Als wij waren bevestigd in het gevoel dat hij dát vooral nodig had, en dat wij dat konden geven? Wat had dat gedaan met zijn stresssysteem en mijn zelfvertrouwen? We hebben door die begintijd alle drie, ook de jaren erna, enorm moeten leren ontspannen en vertrouwen.’

Lees ook: Waarom knuffelen met je baby zo belangrijk is

Magneetjes

In haar werk als coach komt Lonneke het veel tegen: geworstel met het ouderschap, dat volgens haar te herleiden is naar de eerste hechtingsfase. Met haar achtergrond als verloskundige kan ze vaak precies duiden wat er anders had gekund rondom de geboorte. Eén hoofdstuk van haar boek, ‘Het Hechtingsplan’, gaat daarom over het schrijven van een praktisch plan: wat kun je zelf doen en regelen om een veilige start voor je kind zoveel mogelijk te waarborgen? In elke situatie, in het ziekenhuis en thuis. Het plan bestaat uit een deel voor de geboorte en een deel voor de babytijd. Als vertrouwen, rust en het volgen van natuurlijke behoeften vooropstaan, krijgt het ‘liefdeshormoon’ oxytocine alle ruimte om te stromen en voor altijd magneetjes te maken van ouders en hun kind.

Lonneke: ‘Dat betekent natuurlijk níét dat je het perfect gaat doen. Bij het leven horen hobbels en we leren al doende. Maar er zijn dingen waar je invloed op hebt en die een enorm verschil kunnen maken. Daar kun je je best voor doen, en verder is het meebewegen en flexibel zijn.’ Alle punten hebben te maken met geborgenheid voor de baby en een milde overgang van buik naar buitenwereld. Dat reduceert de aanmaak van stresshormonen bij de baby en dan is hij ontvankelijk voor het contact met zijn ouders. En dat geeft de ouders weer het vertrouwen dat ze goed aanvoelen wat hun baby nodig heeft. Zo kun je in het plan opnemen dat je bij de bevalling geen onnodige, routinematige interventies wilt die stress geven. Dat je graag een rustige sfeer wilt als je baby ter wereld komt, met gedimd licht en liefst alleen jullie eigen zachte stemmen. Aanraking vooral door jullie eigen handen, en veel huid-op-huidcontact met beide ouders.

Vertrouwen en ontspanning

Wies Kuipers (30) verwacht binnenkort haar eerste kind en las ‘Het Hechtingsplan’. ‘Voor de geboorte heb ik mijn grote wens opgeschreven om te bevallen vanuit vertrouwen en ontspanning, omdat ik ervan overtuigd ben dat stress het hechtingsproces in de weg staat. Mijn vriend Joël wil onze baby graag aanpakken zodra hij wordt geboren. We willen het eerste uur zo ongestoord mogelijk doorbrengen, en Joël wil hem voor het eerst aankleden. Het boek gaf aanleiding om het te hebben over hoe we het samen willen doen als ouders, welke keuzes we willen maken voor ons kind. Joël neemt de eerste drie weken fulltime vrij, zodat we direct uitgebreid samen kunnen zijn.’

Regie nemen

Die eerste weken staat alles op z’n kop. Voor de ouders, maar ook voor de baby, die ineens talloze nieuwe prikkels te verwerken krijgt. Het gevoel van een oneindige ruimte om hem heen, koele lucht en stof van kleertjes op zijn huid, harde geluiden, fel licht, honger. De ouders kunnen ervoor zorgen dat hun kind zich in die nieuwe wereld veilig en ontspannen voelt, door zoveel mogelijk dichtbij hun baby te zijn en vanuit rust te reageren op zijn behoeften. Punten in dit tweede deel van het hechtingsplan hebben daarmee te maken: je baby niet alleen laten huilen, rooming-in, rustige, voorspelbare bewegingen maken bij de verzorging, je baby omhullen met je handen of een doek als je hem draagt, zorgen voor zo min mogelijk prikkels.

Plus: wat wil je met kraamvisite? Voor je baby betekent bezoek extra prikkels. Al die nieuwe stemmen, geuren en handen, mama die haastig probeert te voeden omdat de bel bijna gaat… Neem zelf de regie hierover, zegt ‘Het Hechtingsplan’. Voldoe niet aan de verwachtingen van anderen, maar kies voor jouw behoeften en die van je baby. Wies bedacht er al iets op: ‘Ik wéét gewoon niet of ik een leeuwin ga zijn en het eerlijk durf te zeggen als ik niet wil dat familie mijn baby vasthoudt. Daarom vraag ik ze al voor de bevalling om hier rekening mee te houden. Wacht maar af of ik het aanbied. Dat geeft mij rust, want ik weet van mezelf dat ik geneigd ben vooral bezig te zijn met wat een ander wil. Dat is ook zo mooi aan ‘Het Hechtingsplan’: het laat je stilstaan bij patronen die je meeneemt uit je eigen jeugd en hoe dat een rol speelt als je zelf ouders wordt.’

Lees ook: Verstoort vroeggeboorte de hechting van je kind?

Psychologische context

Naast veel informatie over de behoeften van baby’s, geeft het boek je namelijk ook inzicht in je éigen hechtingsfundament. Hoe is jouw band met je ouders, hoe ben je geboren en opgegroeid, hoe zit dat bij je partner? Jullie relatie, jullie verschillen en verwachtingen naar elkaar, het beïnvloedt hoe je als gezin gaat zijn. Daarover laat van Houten je nadenken aan de hand van toegankelijke uitleg over verschillende vormen van hechting en overlevingsmechanismen die daaruit voortkomen. Voor haar is die context onmisbaar, omdat het doorwerkt in de band met je kind en het helpt daar bewust mee om te gaan.

‘Je baby wordt geboren met een familiegeschiedenis en gaat zelf ook weer een geschiedenis ontwikkelen. Dat maakt het ook heel interessant. Ook voor partners. Bewustwording en de voorbereiding op het ouderschap is ook zíjn pakkie-an.’ Graven in jezelf kan ook confronterend zijn. Wies: ‘Zwanger zijn voelt toch al kwetsbaar, het brengt herinneringen aan je kindertijd naar boven en je vraagt je af hoe je zelf als ouder zult zijn. Maar ik denk ook dat dat heel gezond is. Je gaat erkennen wat bij jou hoort en wat je niet aan je baby wilt meegeven.’

Bewustwording

Ben je daar niet aan toe, dan kun je het hechtingsplan ook maken zónder de psychologische context te lezen. Van Houten: ‘Kies eruit wat je interessant vindt, en als iets je prikkelt: lees een stukje verder. Of richt je alleen op de praktische punten.’ Ze schreef de psychologische achtergrond ook voor verloskundigen, gynaecologen en kinderartsen, zodat de geboortezorg doordrongen raakt van het effect op ouders en kind als de hechting niet goed wordt begeleid. ‘Iedere verloskundige en gynaecoloog zou daarbij moeten stilstaan. Als we bewust omgaan met de geboorte van een nieuw mens, krijgen we een gezondere, stabielere nieuwe generatie.’ Wies miste dit ook in de begeleiding van haar zwangerschap. ‘Tijdens controles bij de verloskundige is hechting niet één keer aangekaart. Sowieso wordt de partner er nauwelijks bij betrokken. Terwijl het zo belangrijk is om te bespreken hoe je het ouderschap samen voor je ziet, wat je verwacht van de babytijd, wat het doet met je relatie. Je moet er maar net opkomen om hier zelf vragen over te stellen, of aan te geven hoe je graag wilt bevallen.’

Nieuwe dag, nieuwe start

Je hebt in het leven niet alles in de hand. Door allerlei omstandigheden kan de eerste hechting met je kind moeizaam (zijn) verlopen, zoals bij Maaike. ‘Dat is oké’, zegt van Houten. ‘Elke dag is een nieuwe start, een kans om het anders te doen. Huid-op-huidcontact, knuffelen, met aandacht kijken en luisteren naar je kind, reageren op zijn behoeftes. Laat je kind voelen dat je er bent. Een wat ouder kind kun je op zijn niveau uitleggen hoe het eerste stuk van zijn leven is gegaan en hoe dat fijner had gekund. Waak er wel voor dat je je kind niet belast met de emoties die jij daarbij voelt. Maar je kunt gerust benoemen dat je hem als baby alleen hebt laten huilen en waarom je dat nu anders zou doen. Kijk voorál ook naar wat je allemaal goed hebt gedaan, want het gros van de mensen doet van nature een heleboel goed.’ En zo werden Maaike, haar man en hun zoon, met wat vertraging, gelukkig tóch magneetjes.

Dit artikel is eerder verschenen in Ouders van Nu Magazine – Tekst: Marijn van der Zwaard, beeld: Shutterstock

Artikelen van Ouders van Nu ontvangen in je mailbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief.

Knuffelbeesten

Shop

Babykleding

Shop

Fopspenen

Shop

Rompertjes

Shop

Verschonen

Shop

Voeding accessoires

Shop

Draagzakken

Shop

Babyverzorging

Shop

Speelgoed

Shop

Ouders van Nu abonnement

Bestel