Wat te doen als je je kind irritant vindt: ‘Stel jezelf de vraag waarom dat gedrag jou zo triggert’

Expres de uitgang blokkeren, over álles willen onderhandelen: journalist Femke Beemer (36) vindt haar zoon regelmatig superirritant. En daar schaamt ze zich dan meteen voor. Maar hoe raar is dat eigenlijk?

Zweet en stress

Het is een natte, winderige dag en ik heb me moeten haasten om op tijd bij de peuterspeelzaal van mijn zoon te zijn. Zijn babyzusje besloot om net toen ik op het punt stond te vertrekken te poepen en ik twijfelde één seconde, maar toen zag ik de bruine vlekken al op haar broek. Er zat maar één ding op: haar zo snel mogelijk verschonen en een sprintje trekken naar de speelzaal.

Bezweet en gestrest kom ik net op tijd aan. Ik zie het koppie van mijn zoon zoekend naar mijn gezicht en de blijdschap als hij mij ziet. Vrolijk zwaaien we gedag naar zijn juffen. Totdat we bij het poortje van het speelplein aankomen en een moeder het voor hem openhoudt. Dat was niet hoe mijn zoon het in zijn hoofd had. Poort weer dicht.

Ik sta met de duo kinderwagen achter hem en kan geen kant op met dat gevaarte. Waarom zit hij ook alweer niet in de wagen en moest hij zo nodig op zijn loopfiets naar huis? Achter mij vormt zich een rij van peuters en hun ouders die dolgraag naar huis willen. Maar mijn zoon besluit dat als hij het poortje niet mag openmaken, niemand het mag doen.

Zijn juf ziet het zweet op mijn voorhoofd en mijn wanhopige blik en komt aangesneld voor hulp. Helaas ook zij, nog wel zijn lievelingsjuf, krijgt hem niet in beweging. Hij heeft een stakingsmentaliteit waar menig protestant jaloers op zou zijn.

Lees ook: Zo ga je om met een brutale peuter

Gillen en krijsen

Na een tijdje op hem inpraten, ben ik er helemaal klaar mee. Ik til hem met loopfiets en al op en terwijl zijn benen alle kanten op spartelen, lukt het me om het poortje open te doen, hem buiten de poort te zetten, snel de duowagen te pakken – waarin mijn dochter het inmiddels ook op een krijsen heeft gezet – en ook haar door de poort te rijden.

De peuter besluit dat hij nóg harder kan gillen en ik vraag me af wat ik nog kan doen om hem te helpen of tot bedaren te brengen. Ik voel de blikken van de andere ouders in mijn rug. Waarom doet mijn zoon zo irritant? Waarom gaat hij niet gewoon opzij? Waarom stopt hij niet met krijsen? Ik voel naast irritatie ook woede. En direct schaam ik me voor mijn gevoelens.

Loskoppelen

Ben ik nou de enige moeder die haar kind irritant vindt? ‘Absoluut niet,’ reageert orthopedagoog Loes Waanders als ik haar vol schaamte mijn verhaal vertel. In haar praktijk helpt Loes ouders bij vragen in de opvoeding en met de combinatie werk en gezin. ‘Iedere ouder heeft deze momenten en gedachten. Maar het is belangrijk om te beseffen dat deze vaak samenhangen met hoe je zelf op dat moment in je vel zit. Ben je moe, is er iets gebeurd op je werk, heb je een kort lontje? Hetzelfde gedrag kun je namelijk op een ander moment als niet vervelend ervaren.’

‘En vraag jezelf af: ís je kind irritant of vínd je hem irritant? Daar zit een wezenlijk verschil tussen. Koppel het los van elkaar. Je vindt je kind niet irritant, maar wel zijn gedrag. We zijn in de opvoeding snel geneigd te zeggen: “Je bent altijd vervelend” of “Doe nou niet zo druk”. Wat bedoel je dan? Voor jonge kinderen zijn deze zinnen te vaag.’

‘Wees duidelijk in je verwachtingen en zeg wat je wilt. “Ik vind het vervelend dat ik je twee keer heb gewaarschuwd en dat je toch blijft rennen.” Door te focussen op het specifieke gedrag maak je heel duidelijk dat je hem als kind nog steeds heel leuk vindt, maar dat wat hij doet niet fijn is.’

Lees ook: Hoe ga je om met driftbuien van je peuter?

Niet afwijzen

Steven Pont, ontwikkelingspsycholoog en systeemtherapeut is het daarmee eens. ‘Je keurt het gedrag af, maar niet het kind. Want als het kind voelt dat het als persoon wordt afgewezen, gaat het alleen maar meer ingewikkeld gedrag vertonen.

Vraag jezelf daarnaast af: is je kind druk of is je kind levendig? Het is namelijk altijd de interpretatie van de ouder naar aanleiding van zijn eigen ervaring. Daarnaast is bij een kind het geweten nog niet ontwikkeld. Zijn lastige gedrag laat hij dus niet expres zien.’

Stop de frustratie

Vraag me niet hoe, maar we zijn uiteindelijk thuisgekomen en wonder boven wonder wordt het nog een gezellige middag. Een van de moeders die me zag struggelen appt hoe het gaat en dat ik altijd met mijn verhaal bij haar terecht kan. Haar berichtje doet me goed.

‘Het helpt als de spanning ontladen wordt. Een manier om dat te doen is je verhaal te delen met iemand,’ zegt Steven. ‘Goed voor jezelf zorgen helpt ook; het zorgt ervoor dat je voldoende brandstof hebt en uitdagendere situaties makkelijker aan kunt.’

Meer lezen: Do’s en dont’s bij een flapuit

Triggeren

Ondanks dat mijn zoon zich die middag poeslief gedraagt en er niet één vervelend woord valt, blijft het gevoel knagen. Waarom vond ik hem eigenlijk zo irritant? Pont: ‘Meestal zegt datgene wat we irritant vinden iets over onszelf. Stel jezelf de vraag waarom dat gedrag jou zo triggert.’

Daar kan ik makkelijk antwoord op geven, denk ik. Omdat de rij achter mij groter werd en ik het vervelend vond dat er niemand door kon? Ook vond ik het vervelend dat mijn zoon niet luisterde toen ik rustig aan hem vroeg of hij het poortje open wilde doen. Wat zullen anderen denken en waarom luister je niet gewoon, waarom doe je nou wéér zo irritant? Dat spookte door mijn hoofd.

Buig het om

‘Daar gaan we weer… Het is een gedachte die veel ouders hebben,’ zegt Waanders. ‘Je brein gaat daar meteen op aan. Het zorgt voor extra stress in een situatie die sowieso al lastig is. Dat maakt dat je met meer irritatie gaat reageren.’

‘Buig het om: ja, het is lastig en uitdagend, maar realiseer je dat andere ouders hier ook mee worstelen. Dat voelt al heel anders dan: nu doet hij wéér zo irritant, het wordt vast wéér zo’n ochtend. Normaliseer het. Het is namelijk normaal dat dit soort dingen gebeuren. Zo toon je begrip voor jezelf en blijf je weg bij het oordeel dat je over jezelf velt.’

Wil je je grenzen liever op een andere manier uiten? Dit zijn goeie alternatieven voor een time-out.

Begrip tonen

Pont vult aan: ‘Begrip tonen doe je ook bij je kind. Het heeft geen zin om altijd alleen maar te straffen. Je kunt honderd procent begrip hebben, maar ook honderd procent zijn gedrag afkeuren. Dat noemen we liefdevolle blokkering. Je blokkeert het gedrag zonder hem af te wijzen. Je mag boos zijn, maar niet andere kinderen slaan. Of als je verdrietig bent, huil en vertel je erover, maar de bank in de fik steken mag dan weer niet.’

Waanders: ‘Door de emotie te benoemen, zorg je voor verbinding. Wanneer we veel in ons hoofd zitten, raken we uit verbinding met ons kind. Hierdoor is de kans groter dat het escaleert. Het helpt om de situatie te bekijken door de ogen van je kind.’

Playdate

Een paar weken later komt een vriendin met haar vijfjarige dochter op bezoek. Gezellig, want als de kinderen spelen, kunnen wij bijkletsen. Ik weet niet waar ik was met mijn hoofd toen ik dat bedacht, maar van bijkletsen komt niks terecht.

Het meisje kijkt haar ogen uit bij de fratsen die mijn zoon uithaalt. Haar beschuit met muisjes – die ze even op tafel laat staan – ziet ze aan haar neus voorbijgaan, want mijn zoon eet die op. De op tafel gevallen muisjes zuigt hij met zijn mond op en dat hij tegelijkertijd daarmee zijn snotneus aan tafel afveegt, ziet gelukkig alleen ik. Vervolgens springt hij op de bank alsof het een trampoline is en de nieuwe snottebellen worden aan de glazen tussendeur afgeveegd.

Weer voel ik die irritatie en schaam ik me niet alleen voor mijn gevoelens, maar vooral voor het gedrag van mijn kind. Ik loop rustig naar hem toe en zeg dat ik het snap dat hij het lastig vindt dat er een ander kind is dat met zijn speelgoed speelt. En dat alle aandacht naar zijn babyzusje uitgaat, maar dat dit niet de manier is om aandacht te vragen.

Hij kijkt me aan en even denk ik dat hij me begrijpt. Totdat hij naar de keuken rent, de vriezer opent en er kipnuggets door de lucht vliegen alsof het confetti is. Ik heb duidelijk nog veel te leren.

Tips om consequent te blijven en zelf het goede voorbeeld te geven

Lief voor jezelf

Waanders: ‘Zie het ouderschap als een eindeloze leerschool. In plaats van dat je negatief tegen jezelf praat en in een vicieuze cirkel blijft hangen doordat je blijft nadenken over situaties die al zijn geweest. Communiceer duidelijk en zeg wat je bedoelt. Let ook op je eigen grenzen. Geef je ze op tijd aan of is je emmer al bijna aan het overlopen en ben je deze gedurende de dag vergeten te legen? Wees je wat vaker bewust van hoe het echt met je gaat.’

‘Merk je dat de irritatie zich opbouwt, kijk dan wat je kunt doen om het te verminderen. Bijvoorbeeld door even je lievelingsmuziek te draaien, te wandelen of hulp te vragen. Probeer een moment van rust in te bouwen voordat je van werk naar de opvang of school racet. En onthoud: het is een illusie dat je alle situaties voor kunt zijn. Maar soms zorgt bewustwording en jezelf vriendelijker toespreken of het letterlijk uitspreken al voor verandering.’

Pont vult aan: ‘Goed voor jezelf zorgen is inderdaad belangrijk. Daarnaast helpt het ook om dingen te doorbreken. Ga eens wat vaker iets alleen met je kind doen. Hij zoekt aandacht en zo geef je hem de volle aandacht.’

Meer weten? Kinderpsycholoog Tischa Neve geeft tips en trucs hoe je je geduld bewaard in explosieve situaties

Leren van je kind

Als ik ’s avonds op de bank mijn man vertel over wat er die dag allemaal gebeurde, moeten we allebei lachen. Het leven met onze peuter zit vol verrassingen en is in elk geval nooit saai. Ik moet denken aan wat Pont zei over dat mijn irritatie ook iets zegt over mezelf. Misschien kan mijn zoon wel iets heel goed wat ik zelf meer zou willen kunnen, iets wat ik zelf nog niet helemaal beheers.

Stiekem ben ik een beetje jaloers op zijn temperament. Ik vind het bewonderenswaardig hoe hij gewoon zichzelf kan én durft te zijn. Hoe makkelijk hij grenzen aangeeft en nee zegt. Dat begin ik zelf – nu ik ruim in de dertig ben – pas een beetje onder de knie te krijgen. En zijn ‘irritante’ gedrag leert me nog meer: om wat vaker stil te staan en te wachten. Letterlijk. En om duidelijker te zijn, te zeggen wat ik écht bedoel en wil. Ook al is het misschien niet waar de ander op had gehoopt. De liefde is er niet minder groot om.

Dit artikel is eerder verschenen in Ouders van Nu Magazine – Tekst: Femke Beemer, Beeld: GettyImages

Artikelen van Ouders van Nu ontvangen in je mailbox?
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief.