Een goede vriendin en ik kregen bijna tegelijk ons eerste kind. Als de dreumesen 1,5 jaar zijn spreken we af in een speeltuin. ,,Nee", zegt mijn vriendin als haar dochter bij de fiets wil spelen. ,,Nee", zegt ze als ze naar de struiken loopt. ,,Nee, ook niet dat, bah", als ze met haar handjes door het zand bij de struiken wroet.
,,Nee, nee nee", ik hoor het zoveel om me heen bij andere ouders. Op het bankje in de speeltuin besef ik ineens dat ik heel weinig 'nee' zeg. Waarom? Hoe komt dat? Als ik later die dag onze hond uitlaat, realiseer ik me: spaarzaam zijn met 'nee' is een van de wijsheden die ik oppikte uit de puppycursus die ik met mijn hond Huub volgde acht jaar geleden.
Lees ook: Huisdier voor je kind: welk dier past het best bij jullie gezin?
Stapsgewijs aanleren
Wat heb ik daar nog meer geleerd? En pas ik dat onbewust ook toe in mijn rol als moeder? Ik bel met Betty Buijtels, hondengedragstherapeut en kynologisch instructeur én degene bij wie ik met de drukke, energieke pup die Huub was de puppycursus volgde.
Voordat ik met puppy Huub aan de cursus kon beginnen, werd ik op een avond verwacht in een koude schuur waar we op plastic stoelen zaten en de thee uit de koffieautomaat kwam en waar Betty, bevlogen zoals ze altijd zou blijken te zijn, de basisbeginselen van de cursus uitlegde. Belangrijk onderwerp die avond: de clicker.
Een wat? Een plastic apparaatje met een metalen plaatje erin dat een geluid maakt als je op het metalen plaatje drukt, dat klinkt als - je raadt het al - klik. Een clicker kan gebruikt worden voor het stapsgewijs aanleren en verbeteren van oefeningen en gedrag. Mijn vrienden plaagden me er maandenlang mee als ik gewapend met clicker en een heuptasje vol snoepjes de straat opging met Huub.
Luistert ie al?
Buijtels: ,,Clickertraining wordt veel gebruikt in dierentuinen. Het is een prettige manier om iets van een dier gedaan te krijgen, nadat je eerst een band met het dier hebt opgebouwd." Dat wilde ze ook graag voor honden. ,,We vragen veel van honden: ze moeten luisteren, netjes lopen, terugkomen, zitten op commando. Als iemand net een hond heeft, wordt altijd de vraag gesteld: luistert ie al? Waarna degene die het vraagt zich vaak over de hond buigt en zegt: ,,Zit". Verontwaardigd vervolgt ze: ,,Dan denk ik, hoezo moet ie nu gaan zitten?"
Hoezo, dacht ik ook toen ik nog geen kinderen had en een kennis met zijn kind van 1 in het zitje voorbijfietste. We kletsten even waarna hij zich plots naar zijn zoon boog en vroeg: ,,Hoe doet de koe?" ,,Boe", zei het kind. ,,Hoe doet het schaap?" ,,Meh", zei hij gedwee. ,,Kun je ook een high five geven? En een boks?" Ik staarde licht verbijsterd naar het geheel en vroeg me af waarom het kind zonder enige aankondiging zijn kunstjes moest vertonen.
Netjes in de pas lopen
Natuurlijk, iedereen wil netjes opgevoede kinderen en een puppycursus volg je omdat je wilt dat je hond naar je luistert, maar volgens Buijtels zijn we onderweg de verbinding kwijtgeraakt. ,,We willen allemaal zo graag dat een hond iets doet op commando, dat we daardoor niet meer voelen en ervaren wat noodzakelijk is.
Voor mijn gevoel hebben ouders dat bij kinderen opvoeden ook zo, want waarom willen we dat een kind netjes in de pas loopt, en mag je als je volwassen bent ineens wel anders zijn?"
Belonen van kleine stapje
Die avond in de koude schuur en alle natte zaterdagochtenden op het weiland erna leerde ik een van de belangrijkste pijlers uit haar puppycursus: weet wat je traint. Buijtels legt uit: ,,Je kunt een dier niet altijd voordoen wat je precies van ze wilt, dus moet je nadenken hoe je het gewenste gedrag uit kan werken in kleine stapjes.
Als je een hond bijvoorbeeld wilt leren zitten, doe je dat in stapjes. Eerst klik je als ie z'n knieën buigt en herhaal je dat zodat de hond gaat snappen dat dat gedrag van hem verwacht wordt. Als ie dat beheerst, ga je klikken als ie z'n knieën helemaal gebogen heeft. Hierna als zijn billen richting de grond gaan en tot slot beloon je hem voor het daadwerkelijke zitten."
Ik zie mezelf weer staan op het veld met Huub dartelend om me heen. Buijtels: ,,Gedrag aanleren gaat niet over het corrigeren van wat je níét wilt, maar juist het belonen van de kleine stapjes die je wél wilt. Mensen weten vaak niet wat ze trainen, we willen allemaal iets van onze hond, maar we willen er niet over nadenken hoe we daar komen."
Lees ook: Opvoedcoach Valerie Ritchie over wanneer (en hoe) je begint met opvoeden
Leren delen
Ik vraag me vaak af of het beter zou kunnen in de opvoeding. Een gemakkelijk voorbeeld: leren delen. Tijdens het feestje voor de derde verjaardag van een zoon van vrienden, zie ik hoe de zojuist door hem uitgepakte brandweerwagen binnen luttele seconden door een ander kind weggegrist wordt. Het jarig jobje begint te jammeren en wil de brandweerwagen weer terug uit de handen van het andere kind pakken.
Daarop duwt zijn moeder zijn handen weg en zegt op strenge toon: ,,Néé, je moet delen". Ik vraag me op zo'n moment altijd (in gedachten) af wat je hem nu daadwerkelijk hebt geleerd. Is een kind leren wachten op zijn beurt niet een betere les op zo'n moment?
Nee
Ik vraag Betty ook hoe het ook alweer zat met die 'nee'. Ze legt uit: ,,Als het gedrag niet stopt, heeft het geen enkele functie de nee te blijven herhalen. Dan bekrachtig je het, wordt het juist lekker. Want negatieve aandacht is ook aandacht."
Nog zo'n mantra dat ik als moeder geïnternaliseerd heb en waardoor ik mijn 'nee' bewaar voor de keren dat ik 'm echt nodig heb: bij veiligheid en gezondheid. Alle andere keren negeer ik gedrag of zeg ik wat ik wél wil, in plaats van niet.
Aandacht
Op dat grote grasveld waar iedere hond leek te leren luisteren behalve Huub pikte ik nog een belangrijk inzicht op. Geef pas een commando als je de aandacht van je hond hebt, anders blijf je oeverloos roepen en krijg je hetzelfde als met die eindeloze nee.
Waarschijnlijk heb ik door de puppycursus geleerd eerst verbinding te maken met mijn kinderen, voordat ik ze iets vraag. Dus als ik ze mee wil nemen uit de speeltuin, kijk ik naar ze, meng me kort in hun spel en kondig dan aan dat we over vijf minuten zullen gaan. Dat werkt!
Meer lezen over de sociaal-emotionele ontwikkeling van je peuter
Verder kijken dan lastig gedrag
Het tumultueuze gedrag van hond Huub bleef destijds niet onopgemerkt. Waarop Buijtels na de training eens met me in gesprek ging in hoeverre hij lichamelijk en geestelijk genoeg gestimuleerd werd. Het leerde me verder kijken dan louter lastig gedrag.
Buijtels: ,,Een belangrijke vraag om jezelf te stellen is: wat kan ik nog meer bieden zonder mezelf te verliezen in dit verhaal? Voor drukke honden heeft ze een simpele oplossing: gooi de bak brokken door de tuin zodat ie lekker lang bezig is met snuffelen." De les die ik eruit haalde: geef kinderen de ruimte om hun energie kwijt te kunnen.
Stevig staan
,,Uiteindelijk is iedere dag ook gewoon weer een nieuwe dag", zegt Buijtels. ,,Het zijn gewoon dieren hè. Ze liggen niet in hun mand te denken: hoe ga ik vandaag zes keer liggen kutten?' Ik schiet in de lach en denk aan een vriendin die die letterlijke woorden over haar hond en daarna over haar baby zei: ,,Doet ze gewoon om mij te kutten".
Buijtels zegt hierop resoluut: ,,Zowel honden als jonge kinderen zijn zo afhankelijk van ons. Is het niet gewoon onze taak om die karakters zo te ontwikkelen dat ze straks stevig kunnen staan in de maatschappij".
Blijf geduldig
Hoewel ik iedereen hoor zeggen dat we onvoorwaardelijk van onze bloedjes houden, hoor ik in het dagelijks leven ook veel voorwaarden waar onze kinderen aan moeten voldoen. Vaak omdat wij als ouders niet af willen wijken, ons schamen of vinden dat iets nou eenmaal zo hoort.
Buijtels: ,,Honden en jonge kinderen zijn niet anders dan wij. Ze kunnen alleen (nog) niet communiceren en zijn minder ontwikkeld qua denkcapaciteit. Het zou zo fijn zijn als iedereen zichzelf zou hervinden. Zodat je ook niet van je hond of kind hoeft te verwachten dat die aan jouw normen voldoet."
Ik denk terug aan hoe ik acht jaar geleden meerdere keren per dag met een clicker in mijn hand en heuptasje om mijn middel door de wijk liep. Iedere keer als Huub aan de riem trok ging ik stilstaan, wachtend tot ie naar me zou kijken. Dan klikte ik, gaf hem een koekje en liepen we door. Vaak maar drie passen omdat ie dan weer trok en de hele riedel zich herhaalde. Ik bleef geduldig en dat probeer ik als moeder ook te zijn.
Lees ook: Wat kun je doen als dreigt te ontploffen tegen je kind? Twee psychologen helpen je
Vroeger
Het was zo anders dan wat ik van vroeger kende. Mijn vader was nog van het stempel 'een hond moet gewoon luisteren' en probeerde dat af te dwingen met luid geschreeuw en hard terugtrekken aan de riem. Met weinig resultaat overigens. En zo ging het opvoeden van kinderen vroeger ook vaak, je hebt maar te luisteren naar je ouders en van een weerwoord zijn we niet gediend.
Iedere keer dat ik stilstond met Huub, was ik bang dat mensen uit hun raam zouden kijken en denken: wat staat dat meisje daar toch? Maar door Buijtels' bevlogenheid geloofde ik enorm in de manier waarop ik het deed. Ik leerde de gedachtes en schaamte te trotseren. En het anders te doen dan wat ik in mijn omgeving gezien had. Misschien was dat de belangrijkste voorbereiding voor het moederschap.
