'We moeten er niet zo'n probleem van maken', en 9 andere stellingen over schermtijd

1. We moeten niet zo'n probleem maken van de schermtijd, anders heb je als ouder geen leven

Marloes Jonker: 'Laat ik beginnen te zeggen dat schermtijd niet per definitie schadelijk is. De kunst is om onze kinderen weerbaar te maken tegen de nadelen, en optimaal de voordelen te benutten. Ik pleit ook niet voor helemaal geen schermtijd. Voor veel kinderen is een schermpje gewoon leuk. Je kunt er iets van opsteken, het als creatieve uitlaatklep gebruiken, inspiratie opdoen. Maar je moet als ouder grenzen stellen en de balans bewaken.

Wees je ervan bewust dat sociale media en games zijn ontworpen om zo lang mogelijk de aandacht vast te houden. Voor je het weet is je kind op TikTok twee uur verder, alleen door wat het algoritme blijft voorschotelen. Te veel schermtijd verdringt dingen die ook heel belangrijk zijn: bewegen, buiten spelen, slapen. Ik vind dat het soms te veel gaat over schermtijd begrenzen, terwijl het net zo belangrijk is om als ouder betrokken te zijn bij wat je kind online doet. Mediawijs opvoeden gaat om alertheid. Niet naïef zijn, op de hoogte blijven van de ontwikkelingen.'

Lees ook: Advies: zo veel beeldschermtijd is oké per leeftijd

2. Als je kind op TikTok zit, moet je er als ouder óók op

MJ: 'Het is handig om te weten wat TikTok en Snapchat zijn en hoe ze in elkaar zitten. Als je goed gebruik wilt maken van de ouderlijktoezichtinstellingen, dan moet je helaas zelf een account aanmaken. Dat betekent niet dat je er zelf ook op moet gaan scrollen. Je kunt ook met je kind afspreken dat je regelmatig meekijkt en bespreekt wat er gaande is. Met die gezinsinstellingen – dat kan alleen bij kinderen tussen de 13 en 18 – kun je voorkomen dat onbekenden contact met je kind leggen en dat kinderen content over bepaalde onderwerpen te zien krijgen.'

Lees ook: TikTok: alles wat je moet weten over deze app

3. Elektronicaloze dagen zijn onmisbaar in de opvoeding

MJ: 'Als je zorgt voor een goede afwisseling met andere activiteiten, kan die schermtijd niet zoveel kwaad. Maar het is nooit weg om af en toe bewust de vanzelfsprekendheid te doorbreken. Dan moet je als ouders wel meedoen.

Wij hebben een campinghuisje en als we daar een week heen gaan, blijven de schermen thuis. De kinderen spelen van 's morgens vroeg tot 's avonds laat buiten en verzinnen zelf spelletjes.'

4. Ouders moeten het goede voorbeeld geven

MJ: 'Helemaal waar! Overmatig schermgebruik door kinderen komt vaak voort uit wat ze om zich heen zien. Als je echt het goede voorbeeld wilt geven, geef je niet alleen je kind schermtijdregels, maar ook jezelf.

Ik zie zoveel ouders achter de kinderwagen op hun mobiel. Als je denkt dat zo'n kleintje dat niet in de gaten heeft, dan moet je eens naar een YouTube-filmpje kijken met het stillface-experiment. Dan zie je wat het met een klein kind doet als een ouder voor z'n neus zit, maar eigenlijk afwezig is. Echt hartverscheurend. Bij grotere kinderen komt het nog harder aan; die zijn zich er meer van bewust dat hun vader of moeder niet beschikbaar is. Die denken: hallo, je zit te zeuren over mijn schermtijd en zelf zit je er de hele tijd op.

Lees ook: Hallo, contact? Turen op een smartphone verslechtert de band met je kind

Ik heb me er zelf vroeger – toen ik nog niet zo met dit onderwerp bezig was – ook schuldig aan gemaakt en in het bijzijn van mijn kinderen te veel op mijn telefoon gezeten. Sinds ik weet hoe groot de invloed daarvan is, hou ik er rekening mee. Bijvoorbeeld door mijn mobiel uit het zicht te leggen, meldingen uit te schakelen, mijn mailtjes in één keer op m'n laptop af te handelen. En als ik mijn telefoon écht even nodig heb in het bijzijn van mijn kinderen, zeg ik hardop wat ik erop ga doen.'

5. Je kind tracken kun je echt niet maken

MJ: 'Het lijkt mij heftig als je de hele tijd weet waar je kind uithangt, al mag je soms best een oogje in het zeil houden. Tracking heeft eigenlijk niets met digitaal opvoeden te maken. Het gaat erom dat je kinderen geleidelijk bewust maakt van de digitale wereld: regelmatig even bespreken wat ze doen, met wie ze contact hebben. Je kan denken: mijn kind zit veilig op de bank, maar ondertussen kan de hele wereld via zo'n schermpje binnenkomen. En die wereld heeft misschien wel meer risico's dan de echte wereld.

Mijn kinderen – 10 en 12 jaar – vinden Roblox heel leuk. Dat lijkt een onschuldig spelletje, maar je moet als ouder weten dat het onderdeel is van een platform met heel veel soorten games waar de hele wereld op kan en dat via de chatfunctie – als je die niet hebt afgeschermd – contact kan worden gemaakt. Het gebeurt regelmatig dat een volwassene zich voordoet als een kind en daarna via andere wegen probeert naaktbeelden te ontfutselen. Volgens recent onderzoek van de universiteit van Edinburgh komt wereldwijd één op de acht kinderen in aanraking met seksueel overschrijdend gedrag zoals grooming: digitaal kinderlokken. Dat zijn bijna vier kinderen per klas.'

Lees ook: Wat is grooming, en hoe ga je hier als ouder mee om?

6. Het echte probleem is dat schermtijd van de kinderen me-time is voor ouders

MJ: 'Haha, de iPad als oppas. We weten dat schermtijd vóór het tweede jaar niet verstandig is. En de WHO-richtlijn is om kinderen van 2 tot 5 jaar maximaal een uur per dag te geven. Dat is gebaseerd op hoeveel beweging en slaap een kind nodig heeft en hoelang hij maximaal mag stilzitten achter een scherm.

Nog los van de invloed op het brein en de ogen. We zien in Nederland dat kinderen van 9 maanden tot 2 jaar dagelijks al meer dan een uur schermtijd krijgen en de groep daarboven al meer dan anderhalf uur.

Het hangt er ook vanaf waarnaar je je kind laat kijken. En of hij vaak alleen kijkt, of samen met jou. In dat laatste geval is het niet zo erg om een peuter een halfuurtje voor een filmpje te zetten terwijl jij gaat koken.'

Lees ook: 91 procent van de ouders zet schermtijd in om zelf wat anders te kunnen doen

7. Een kind van 10 jaar is te jong voor een mobiele telefoon

MJ: 'Iedere ouder bepaalt dat zelf, maar wat een overweging kan zijn, is dat een kind in groep zeven, acht vaak nog openstaat voor advies en begeleiding. Met een puber is dat een grotere uitdaging. Ik vind het vooral belangrijk dat je een kind met die eerste telefoon niet meteen toegang geeft tot sociale media. Een kind van 10, 11 jaar is nog kwetsbaar.

Niet voor niets is de wettelijke leeftijdsgrens voor de meeste platforms 13-plus. De werkelijkheid is dat een kwart van de kinderen tussen de 6 en 9 jaar al op TikTok en Snapchat zit. Met mijn eigen kinderen wil ik daar nog mee wachten. Ik merk dat als je daar meteen duidelijk over bent, het helemaal geen punt van discussie hoeft te zijn.

Er zitten nog steeds allerlei functies op de smartphone die ze wel kunnen gebruiken, zoals berichtjes sturen via WhatsApp, foto's maken, videochatten. Het zou mooi zijn als die grens van 13-plus beter wordt gehandhaafd, dan wordt de groepsdruk ook minder. Het is goed om eerst te leren hoe je met elkaar omgaat, ook in appgroepjes.

Van gamen op de telefoon ben ik niet zo'n voorstander. Dat kunnen kinderen beter op een tablet of laptop doen, omdat dan de afstand tot het scherm groter. Dat is minder slecht voor hun ogen.'

Lees ook: Danielle wil af van smartphones voor piepjonge kinderen en lanceert daarvoor een slimme oplossing

8. Schermtijd-opvoeding is belangrijker dan goed tandenpoetsen en gezond eten

MJ: 'Niet belangrijker, maar wel nét zo belangrijk. Ik vergelijk het digitale verkeer graag met het echte verkeer. Als je je kind leert fietsen loop je er eerst naast, totdat hij zijn evenwicht kan bewaren. Dan ga je samen fietsen en help je bij lastige situaties. Pas als een kind genoeg inzicht en ervaring heeft, laat je hem zelf fietsen. Zo heeft je kind ook in het digitale verkeer begeleiding nodig, totdat hij weerbaar genoeg is om zich er zelfstandig in te begeven. Steeds een stapje verder.

Ik zie dat sommige ouders dat lastig vinden, misschien omdat ze het ingewikkeld vinden om zich in die online wereld te verdiepen. Maar helemaal loslaten kan riskant zijn. Dat zien en horen we wekelijks in het nieuws.

Voor jonge kinderen is het sowieso lastig om zelf de verantwoordelijkheid te nemen. Beeldschermen hebben zo'n aantrekkingskracht omdat apps zijn ontworpen om ons echt hooked te houden. Het is goed dat kinderen zich daar van jongs af aan bewust van zijn. Als je kinderen afgebakende schermtijdmomenten geeft, zie je vaak dat ze later de leefstijl overnemen die ze van huis uit hebben meegekregen.'

9. Neem nooit een iPad mee naar een restaurant

MJ: 'Iedereen moet daarin zijn eigen afweging maken. Maar waarom zou je gezellig samen uit eten gaan als je je kinderen passief achter een scherm laat zitten? Dat is toch een gemiste kans op een leuk gesprek?'

10. Als tieners hun leven op orde hebben, kun je schermtijdregels loslaten

MJ: 'Als ouder vergeet je soms dat ze zelfstandiger kunnen zijn dan je denkt. Als je er een goed gevoel bij hebt, kun je de teugels steeds meer laten vieren. Ik haal in mijn boek een Amerikaanse sociaal-psycholoog aan die zegt dat we vaak overbeschermend zijn in de 'echte wereld' en in de online wereld te weinig beschermen.

Er mag meer aandacht zijn voor het goed online begeleiden. Het probleem is dat veel ouders onderschatten hoe belangrijk grenzen stellen is. Eigenlijk heeft de vraag hoeveel autonomie je je kind geeft meer te maken met opvoeden in het algemeen dan met mediaopvoeding. Als je er allebei bewust mee omgaat – ouder en tiener – dan merk je vanzelf hoeveel vrijheid en vertrouwen je kan geven.'

Beschermtijd van Marloes Jonker is verschenen bij uitgeverij Kluitman (19,99 euro).