Voogdij regelen: wie zorgt er voor je kind bij overlijden

Wat is een voogd?

Tot hun achttiende jaar staan kinderen onder het gezag van hun ouders of één ouder. Voogdij is het gezag dat wordt uitgeoefend door een ander dan de ouders. Bijvoorbeeld na het overlijden van een of beide ouders. Of als de ouders het gezag (tijdelijk) niet kunnen uitoefenen. De voogd is er voor de verzorging en opvoeding van je kind en het nemen van belangrijke beslissingen voor je kind.

Hoe regel je een voogdij?

Als ouder(s) kun je zelf één of meerdere voogden aanwijzen voor je kind, voor het geval je komt te overlijden. Weigert de beoogde voogd of heb je geen voogd aangewezen, dan zoekt de Raad voor de Kinderbescherming eerst binnen de omgeving van het kind, zoals binnen de familie, naar een geschikte voogd. De Raad voor de Kinderbescherming neemt dan contact op met direct betrokkenen (ooms, tantes, grootouders). In overleg met de familie stelt de Raad voor de Kinderbescherming voor wie als voogd kan worden benoemd. Dit hoeft niet altijd een natuurlijke persoon te zijn, het kan bijvoorbeeld ook een voogdijinstelling zijn. Deze instelling zal proberen een geschikt pleeggezin te vinden voor je kind.

Meer weten? Ga naar Stap voor stap naar een voogdij-oplossing

Ouders kan het ouderlijk gezag ontnomen worden door een rechter. De rechter bepaalt dan wie de voogdij over je kind krijgt. Als jullie meerdere kinderen hebben, probeert de rechter ze bij dezelfde voogd onder te brengen. De voogd houdt je zo veel mogelijk op de hoogte van het wel en wee van je kind, al heb je zelf officieel het gezag niet meer.

Hoe vraag je iemand om voogd te zijn?

De eerste keuze die je moet maken, is of je één of twee personen als voogd aanwijst. Ook partners van een gelijk geslacht kunnen samen voogd van een kind worden. Eén voogd heeft andere rechten en plichten dan twee voogden samen, dat wordt ook wel gezamenlijke voogdij genoemd. Je kunt hier meer over lezen onder het kopje 'De rechten en plichten van een voogd'. Ook twee niet-ouders kunnen gezamenlijk het gezag uitoefenen.

Niet iedereen kan als voogd worden benoemd. De voogd die de ouders aanwijzen:

• Moet een persoon zijn, een instelling is niet toegestaan.

• Mag niet lijden aan een geestelijke ziekte of onder curatele staan.

• Moet ouder zijn dan achttien jaar.

• Moet het eens zijn met de benoeming als voogd. Goed om te weten: de voogd hoeft geen toestemming te geven voor de aanwijzing in het gezagsregister of testament. Pas als de beoogde voogd wordt gevraagd om de voogdij echt te gaan uitoefenen, kan deze besluiten het voogdijschap niet te aanvaarden.

Voor gezamenlijke voogdij door twee personen gelden nog aanvullende voorwaarden:

• De voogden hebben een goede persoonlijke band met het kind. Het kind moet kunnen opgroeien in een veilige en vertrouwde omgeving bij beide voogden. De rechter beoordeelt dit per geval.

• Het belang van het kind staat voorop en mag niet in gevaar komen. Kinderen van twaalf jaar of ouder worden altijd door de rechter gehoord waarbij je kind wordt gevraagd hoe hij het thuis vindt en wordt er naar zijn mening gevraagd.

• Het is ook belangrijk dat de voogd goed met je kind overweg kan. Denk je dat de voogd jouw kind kan opvoeden op de manier zoals jij dat zou willen? Als je kind al wat ouder is, kun je zijn mening hier natuurlijk ook in meenemen.Als je meerdere kinderen hebt, kun je voor hen dezelfde voogd aanwijzen, maar dit hoeft niet.

Let op: wettelijk gezien is er geen leeftijdsgrens, maar een voogd kan zich wel 'van zijn bediening laten ontslaan' als hij 65 jaar wordt.

Voogdij regelen: de rechten en plichten van een voogd

De voogd heeft – net zoals jij als ouder – rechten en plichten: hij wordt de wettelijke vertegenwoordiger van je kind. Wat het betekent om voogd te zijn hangt af van het feit of je enig voogd bent of gezamenlijke voogdij hebt.

Eén voogd

Als je één voogd aanwijst voor je kind, heeft de voogd de volgende rechten en plichten. De voogd:

• Is verantwoordelijk voor de verzorging en opvoeding van het kind.

• Is niet verplicht om het kind in huis te nemen.

• Mag het kind in een pleeggezin onderbrengen.

• Heeft geen onderhoudsplicht, dus hij of zij hoeft niet zelf het levensonderhoud van het kind te betalen. De voogd mag daar het vermogen van het kind voor gebruiken, bijvoorbeeld de erfenis als de ouders zijn overleden.

• Moet jaarlijks verantwoording afleggen aan de rechter over het beheer van het vermogen van het kind.

• Krijgt kinderbijslag.

Is sprake van voogdij na het overlijden van één of beide ouders dan ontvangt je kind in het algemeen een wezenuitkering Anw (Algemene nabestaandenwet) van de Sociale Verzekeringsbank. Soms kan je kind een aanvullende bijstandsuitkering ontvangen.

Gezamenlijk de voogdij

In tegenstelling tot één voogd hebben de gezamenlijke voogden wel de plicht om je kind zelf te verzorgen en op te voeden. Ze zijn gedurende de voogdij onderhoudsplichtig voor je kind. Ook zijn ze beiden wettelijk vertegenwoordiger van je kind en beheren zij het vermogen van je kind. Verder moeten zij aan dezelfde voorwaarden voldoen als een enig voogd.

Reserve-voogd

Als de voogd die jij hebt aangewezen overlijdt, beslist de rechter over het voogdijschap van je kind. Om dit te voorkomen, kun je een reserve-voogd aanwijzen. De reserve-voogd neemt het voogdijschap over als de eerste voogd overlijdt, het voogdijschap weigert of als de eerste voogd niet meer voor je kind kan of wil zorgen.

Mede-voogd

Als jouw aangewezen voogd samen met een partner het voogdijschap wil over je kind, kunnen ze het mede-voogdijschap aanvragen bij de rechter. Het voogdijschap wordt dan omgezet in een gezamenlijke voogdij. Het aanvragen van een mede-voogdijschap kan pas als beide ouders van het kind zijn overleden en de voogd al voor het kind zorgt.

Verschillende voogden aanwijzen bij voogdij regelen

Wat als jij een voogd in gedachten hebt voor je kind, maar je partner is het daar niet mee eens? Dan kun je los van elkaar één of twee voogden aanwijzen. De rechter kijkt dan wat die in het belang van het kind acht.

Wat als je alleen het gezag had?

Als maar één ouder het gezag had over het kind, bepaalt de rechter of de andere ouder het gezag krijgt. De andere ouder heeft de voorkeur wanneer deze binnen één jaar een verzoek tot gezag doet. De rechter mag een ander dan deze ouder met de voogdij belasten als dit beter is voor het kind. Heb je in je testament een voogd benoemd? Dan kan de andere ouder nog steeds een verzoek indienen om het gezag te krijgen. Dit geldt ook als je in het gezagsregister een aantekening hebt laten maken.

Wat als je gezamenlijk gezag hebt met een niet-ouder?

Als je als gezaghebbende ouder een partner hebt die niet de biologische ouder is van het kind, maar wel eveneens het gezag heeft, dan zal je partner het ouderlijk gezag behouden. De andere biologische ouder kan een verzoek aan de rechtbank doen om met de voogdij over het kind belast te worden. Als de rechter dit goedkeurt, eindigt het ouderlijk gezag van je partner. Als je kind twaalf jaar of ouder is, vraagt de rechter naar de mening van je kind.

Voogdij aanvaarden of weigeren

Als een voogd voor je kind wil zorgen, moet hij een bereidverklaring afleggen bij de griffie van de rechtbank. Met deze verklaring gaat hij akkoord met het voogdijschap en de zorg voor je kind.

Het is niet verplicht om voogd te worden. Misschien vind jij iemand heel geschikt, maar wil diegene geen voogd worden. Overleg daarom altijd van tevoren met de voogd die je op het oog hebt. Geef hem en/of haar even de tijd om erover na te denken, want het zorgen voor een kind is niet niks. Door het op tijd te bespreken, verklein je de kans dat hij of zij na jouw overlijden (alsnog) de voogdij weigert. Mocht jouw beoogde voogd toestemmen, dan kun je dit op de volgende manieren laten vastleggen.

• Testament
  Om de voogdij in je testament vast te leggen, moet je ouderlijk gezag hebben over je kind. Moeders hebben dit automatisch. Vaders hebben dit als ze getrouwd zijn of een geregistreerd partnerschap hebben met de moeder. Als dat niet zo is, moeten vaders hun kind eerst erkennen bij de gemeente.
  
  Je kunt één persoon of twee mensen samen aanwijzen als voogd en dit in je testament laten opnemen. Dit doe je bij de notaris. Je kunt daarbij precies vastleggen welke specifieke wensen je hebt voor je kind. Denk bijvoorbeeld aan de opvoeding, de opleiding, religie en waar je kind gaat wonen.
  
  In het testament kun je ook het voogdijschap voor eventueel toekomstige kinderen vastleggen. Ook kun je in het testament laten vastleggen op welke leeftijd je kind de erfenis krijgt.

Tip: Erken je kind bij voorkeur voor de 24e week van de zwangerschap, lees hier waarom.

• Gezagsregister
  Het is ook mogelijk de door jou aangewezen voogd te laten registreren in het gezagsregister. Dit kun je online regelen, via deze website, of je vult dit formulier in. Je hebt het burgerservicenummer van je kind nodig en je eigen DigiD. Verder heb je nog een afschrift van de geboorteakte nodig en een kopie van de legitimatiebewijzen van beide ouders. In een gezagsregister kun je geen extra wensen opnemen over de opvoeding van je kind. Daarbij moet je voor ieder kind apart een formulier invullen en het voogdijschap voor eventueel toekomstige kinderen kun je niet vastleggen. Ook goed om te weten: het gezagsregister is openbaar. Dat betekent dat iedereen kan inzien wie de voogd is van jouw kind. Een testament en een gezagsregister zijn allebei rechtsgeldig en wegen beide even zwaar.

Kosten voogdij regelen

Er zijn geen vaste prijzen om de voogdij in een testament vast te leggen. Dat verschilt per notaris. Als je veel details en wensen hebt die in het testament moeten komen te staan, kan de prijs flink oplopen. Zo kan een eenvoudige akte 450 euro kosten, maar de kosten kunnen oplopen tot 1200 euro. Vraag daarom bij verschillende notarissen offertes aan.

De voogdij vastleggen in het gezagsregister is gratis.

Heeft het kind dezelfde rechten als een 'eigen' kind?

Als je kind onder voogdij bij een gezin hoort, wil dat niet meteen zeggen dat hij dezelfde rechten heeft als de juridische kinderen van de voogd. Zo heeft hij bijvoorbeeld geen recht op de erfenis van de voogd. Als de voogd dat wel wil, moet hij het kind als erfgenaam benoemen in zijn testament. Ook kan de voogd het kind adopteren, op die manier wordt het kind wel beschouwd als een juridisch eigen kind.

De achternaam van het kind bij een voogdij

Gezamenlijke voogden kunnen de rechter vragen om de achternaam van het kind te veranderen. Het kind krijgt dan de achternaam van een van de voogden. Als een voogd dit wil, moet hij dit tegelijk aanvragen met het verzoek voor een gezamenlijke voogdij.

Wanneer eindigt de voogdij?

Als het kind achttien jaar wordt, eindigt de voogdij of als één ouder of beide ouders het gezag terugkrijgen. Na afloop van de voogdij is de voogd niet meer verantwoordelijk voor het kind. Als de voogd zelf overlijdt of toch geen voogd meer wil zijn, kiest de rechter een nieuwe voogd. Als er twee voogden zijn en één van hen overlijdt, krijgt de andere voogd automatisch alleen de voogdij.

Bron: Rijksoverheid