Homoseksueel ouderschap

Dat je als homostel geen van beide een kind kunt baren, maakt het ouderschap juridisch behoorlijk ingewikkeld. Hoe zit het bijvoorbeeld met de erkenning van jullie kind? En wat moet je allemaal vastleggen als je kiest voor co-ouderschap?

In samenwerking met expert

Kim Smienk

Specialist familierecht & familiemediator

Homoseksueel ouderschap

De wet werkt niet in het voordeel van gezinnen met twee vaders. Die zegt namelijk dat de vrouw uit wie een kind is geboren automatisch de juridische ouder is. De moeder heeft automatisch het ouderlijk gezag over het kind. Hoe regel je het ouderschap juridisch bij homoseksueel ouderschap zo, dat jullie kind ook volgens de wet in alle opzichten jullie kind wordt?

Juridische ouders

Kies je voor co-ouderschap of draagmoederschap, dan moet je actie ondernemen om te zorgen dat jij en je partner juridisch ouders worden van jullie kind én het ouderlijk gezag krijgen. Juridisch ouderschap is iets anders dan ouderlijk gezag. Bij juridisch ouderschap ga je een familieband aan met het kind. Dat heeft gevolgen voor onder andere zijn nationaliteit en het erfrecht. Een kind heeft maximaal twee juridische ouders. Dat maakt het ingewikkeld als er meer dan twee ouders zijn. Bijvoorbeeld als een kind zowel door zijn biologische moeder, als door zijn twee vaders wordt opgevoed. Kinderen erven bijvoorbeeld niet automatisch van hun niet-juridische ouders.

Ouderlijk gezag

Net als dat een kind maximaal twee juridische ouders kan hebben, kunnen er ook maximaal twee ouders het ouderlijk gezag over een kind hebben. Ouderlijk gezag duurt tot een kind 18 jaar is. De ouders met ouderlijk gezag kunnen officiële beslissingen nemen voor het kind. Bijvoorbeeld medische beslissingen voor het kind en het kind inschrijven op een school. Ook wanneer een kind meer dan twee ouders heeft kunnen er maximaal twee ouders het ouderlijk gezag hebben. De ouders die niet het ouderlijk gezag hebben kunnen geen officiële handelingen verrichten voor hun kind. Zij mogen bijvoorbeeld geen medische beslissingen nemen voor het kind en geen paspoort voor hun kind aanvragen.

Homoseksueel en kinderwens

Ben je homoseksueel en heb je een kinderwens, dan zijn er verschillende opties om die te vervullen. Je kunt bijvoorbeeld een kind adopteren, een draagmoeder zoeken of een kind krijgen met een alleenstaande vrouw of lesbisch stel. Voor homoseksuele mannen is het niet altijd makkelijk om vader te worden. Veel landen staan adoptie door homoseksuele stellen niet toe en ook aan het inschakelen van een draagmoeder zitten haken en ogen. Hieronder gaan we verder in op de mogelijke opties.

Draagmoeder

Wil je dat je kind biologisch aan jou verwant is, dan kun je op zoek gaan naar een draagmoeder. Een draagmoeder draagt een kind voor de wensouder(s) waarbij de eicel eventueel is bevrucht door een zaadcel van een van de vaders. Er zijn juridisch gezien twee verschillende situaties.

1. Ongetrouwde draagmoeder

   Zijn jullie ongetrouwd en de draagmoeder ook, dan kan een van jullie met toestemming van de draagmoeder al tijdens de zwangerschap het kind erkennen. Diegene is dan de juridische vader van het kind. Na de geboorte moeten jullie via de rechtbank regelen dat hij eenhoofdig gezag krijgt. De tweede vader kan het kind adopteren als hij minimaal drie jaar heeft samengeleefd met de juridische partner. Ook moet de tweede vader het kind minimaal één jaar verzorgd hebben. De draagmoeder verliest dan haar juridisch ouderschap en haar ouderlijk gezag.

2. Getrouwde draagmoeder

   Is de draagmoeder getrouwd of heeft zij een geregistreerd partnerschap met een man? Dan wordt haar partner of echtgenoot automatisch de juridisch vader van het kind. Dit vaderschap kan worden ontkend via de rechtbank. De rechtbank kan vervolgens het vaderschap van de biologische vader erkennen of één van jullie erkent het kind met toestemming van de moeder. Vervolgens gaat de procedure op dezelfde manier als bij een ongehuwde draagmoeder.

3. Buitenlandse draagmoeder

   De keuze voor een draagmoeder (en bevalling) in het buitenland maakt de situatie complexer. Per land gelden andere regels. Het is verstandig je te laten begeleiden door een jurist, advocaat of notaris die kennis heeft van buitenlands draagmoederschap.

Co-ouderschap

Steeds meer homostellen kiezen ervoor om samen met een ander stel of een alleenstaande vrouw het ouderschap aan te gaan. Zij voeden hun kind dan op binnen een co-ouderschap (ook wel gedeeld ouderschap). Denk aan een homostel met een single vrouw of een homopaar met een lesbisch koppel. Kies je voor een co-ouderconstructie? Leg jullie afspraken met de moeder(s) van jullie kind, dan vast in een contract. Houd er rekening mee dat een kind wettelijk gezien maximaal twee ouders kan hebben en dat er maximaal twee ouders het ouderlijk gezag kunnen hebben.

Op de volgende sites kun je oproepjes plaatsen om co-ouders te zoeken:

• Meerdangewenst.nl
• Bam-mam.nl
• OneWish.nl

Ook zijn er organisaties die speeddate-avonden houden voor lesbische koppels en homostellen die kinderen willen.

Co-ouderschap met een lesbisch stel

Ook bij deze ouderschapsconstructie geldt dat de moeder die het kind draagt, de juridische ouder is. Jullie moeten onderling afspreken wie de tweede juridische ouder wordt: dat kan de tweede moeder zijn of één van de vaders. Het kind erkennen doe je met toestemming van de biologische moeder bij de burgerlijke stand van de gemeente.

Wil jij of je partner juridisch vader worden en ouderlijk gezag krijgen, dan moet deze vader de baby tijdens of na de zwangerschap erkennen. Na de geboorte kan hij samen met de biologische moeder ouderlijk gezag aanvragen bij de griffier van de rechtbank.

Co-ouderschap met een single moeder

Bij een co-ouderschap met een bewust alleenstaande moeder is de moeder één van de juridische ouders en heeft zij het ouderlijk gezag. Zij is ook degene die bepaalt wie de tweede juridische ouder wordt. Het is verstandig dat één van jullie de baby al tijdens de zwangerschap erkent. Zolang dat niet is gebeurd, is enkel de moeder de juridische ouder van het kind. Mochten jullie onenigheid krijgen, dan kan de moeder besluiten het kind door iemand anders te laten erkennen. Het is heel moeilijk om omgang met jullie kind af te dwingen als de moeder het kind door een ander heeft laat erkennen.

Voor advies op maat kun je terecht bij een jurist, notaris of advocaat. Er zijn juristen, notarissen en advocaten die zich hebben gespecialiseerd in lesbisch en/of homo-ouderschap.