PCOS en zwanger worden: hoe groot is de kans?

Wat is PCOS?

De afkorting PCOS staat voor poly cysteus ovarium syndroom. Letterlijk vertaald betekent dit: veel (poly) vochtblaasjes (cysten) in de eierstok (ovarium) syndroom. PCOS is geen ziekte, maar een syndroom. Het is een verzameling van symptomen en klachten en de precieze oorzaak van PCOS is niet duidelijk.

Zwanger worden met PCOS

Door een hormonale afwijking bij PCOS rijpen de eicellen in de eierstokken niet goed. Daardoor vindt de eisprong niet of niet regelmatig plaats. Veel vrouwen met PCOS worden daarom niet of moeilijk zwanger. Ongeveer 5 tot 10 procent van alle vrouwen in de vruchtbare leeftijd heeft een vorm van PCOS, variërend van mild tot ernstig.

Het verschil tussen een gezonde eierstok en een eierstok met PCOS.

PCOS: de symptomen

PCOS kan zich op verschillende manieren uiten. Het verschilt per vrouw welke PCOS symptomen er spelen. Hoe merk je dat je PCOS hebt? Mogelijke klachten zijn:

• geen menstruatie of een onregelmatige menstruatiecyclus (minder dan acht keer per jaar).

• acne

• overmatige haargroei, bijvoorbeeld op de kin

• veel kleine vochtblaasjes in de eierstokken (te zien op een echo).

• overgewicht

PCOS en zwanger worden

Bij een normale menstruatiecyclus groeit in de eerste helft van de cyclus één follikel (eiblaasje) in de eierstok, tot ongeveer 20 millimeter groot. Hiervoor zorgen het follikelstimulerend hormoon (FSH) en het luteïniserend hormoon (LH). Tijdens de eisprong knapt het eiblaasje. De rijpe eicel komt dan uit de eierstok en verplaatst zich via de eileider naar de baarmoeder. In de eileider kan de eicel bevrucht worden.

Als je PCOS hebt, zijn er veel follikels in de eierstokken. Deze follikels groeien niet goed door en vaak knapt er geen. Daardoor is er geen eisprong of is de eisprong onregelmatig. Op een gynaecologische echo zijn de follikels te zien als een soort 'kralenkrans' op de eierstok.

Omdat de eisprong niet of onregelmatig plaatsvindt, blijft bij vrouwen met PCOS vaak lange tijd de menstruatie uit. Bij een normale cyclus word je gemiddeld elke 28 dagen ongesteld. Met PCOS zitten er vaak meer dan zes weken tussen twee menstruaties. Soms blijft de menstruatie zelfs langer dan een halfjaar weg. Of je wordt helemaal niet ongesteld.

PCOS en miskraam

Als je PCOS hebt met een onregelmatige menstruatiecyclus, kan het veel moeilijker zijn om zwanger te worden. Vrouwen met PCOS hebben geen hogere kans op een miskraam.

Lees ook: Zo bereken je je eisprong bij een onregelmatige cyclus

Wat is de oorzaak van PCOS?

Wat precies de oorzaak is van PCOS, is niet bekend. Wetenschappers denken dat erfelijkheid, overgewicht en insulineresistentie een rol spelen. PCOS komt namelijk vooral voor bij vrouwen met overgewicht en suikerziekte, en het kan vaker voorkomen binnen één familie.

Ook is duidelijk dat vrouwen met PCOS een afwijkende hormoonhuishouding hebben:

• een verhoogd testosteron.

• een te hoge waarde van het LH-hormoon.

• een licht verhoogde waarde van oestrogeen.

• een te lage waarde van het FSH-hormoon, dat de rijping van follikels stimuleert.

• soms een verhoogde insulinewaarde, het hormoon dat je bloedsuikerspiegel in balans houdt.

Verband met overgewicht

Er is een duidelijk verband tussen lichaamsgewicht en PCOS. De kans op PCOS stijgt fors bij een BMI hoger dan 29. Van alle vrouwen die PCOS hebben, heeft 60 tot 70 procent overgewicht. Afvallen kan ervoor zorgen dat de symptomen verminderen, of soms zelfs verdwijnen. Maar tegelijkertijd kan afvallen moeilijk zijn als je PCOS hebt.

Mogelijke andere PCOS klachten

Als je PCOS hebt, kunnen je eierstokken te veel van het mannelijke geslachtshormoon testosteron gaan produceren. Bij sommige vrouwen met PCOS wordt dit alleen duidelijk uit een bloedtest, bij anderen is het te zien aan overbeharing. Bijvoorbeeld op de kin en bovenlip, buik of rug of op de onderarmen en dijen. Maar je kunt ook juist last hebben van haaruitval. Ook krijgen sommige vrouwen met PCOS acne door het te hoge testosteron.

PCOS herkennen

Veel vrouwen ontdekken pas dat ze PCOS hebben als ze stoppen met de pil en hun menstruatie niet goed op gang komt. Of wanneer ze zwanger proberen te worden en dit niet lukt. Door de onregelmatige of uitblijvende menstruatie is je vruchtbaarheid verminderd.

Heb je een onregelmatige menstruatiecyclus of word je helemaal niet ongesteld? Dat hoeft niet meteen te betekenen dat je PCOS hebt. Er kan ook iets anders aan de hand zijn: lees waarom je menstruatie uitblijft. Heb je ook last van overbeharing, overgewicht of acne? Dan kan er wel sprake zijn van PCOS.

Naar de huisarts

Bespreek je zorgen over je onregelmatige of uitblijvende menstruatie met de huisarts. Die bekijkt je cyclus en kan je doorverwijzen voor extra onderzoek. Je krijgt een bloedtest waarbij wordt gekeken naar je FSH-, LH- en testosterongehalte. Daarnaast kan met een inwendige echo worden gekeken naar de follikels. Bij vrouwen met PCOS kunnen er meer dan twintig eiblaasjes in de eierstokken zitten. Aan de hand van je cyclus, het bloedonderzoek en de echo wordt vastgesteld of je PCOS hebt.

Natuurlijk zwanger worden met PCOS?

Als je de diagnose PCOS krijgt en een kinderwens hebt, kun je bezorgd zijn of je zwanger kunt worden. Gelukkig zijn er manieren om PCOS te behandelen en de kans op een (natuurlijke) zwangerschap te vergroten. 60 procent van de vrouwen met PCOS wordt toch op de natuurlijke manier zwanger. Ook zijn er verschillende vruchtbaarheidsbehandelingen mogelijk.

Moeilijk zwanger worden PCOS

Als je PCOS hebt, betekent dat dus in principe niet dat je onvruchtbaar bent. Het kan wel langer duren voor het lukt om zwanger te worden. Misschien is er medische begeleiding bij nodig.

IS PCOS te behandelen?

De behandeling bij PCOS bestaat uit verschillende stappen:

1. 01.

   PCOS dieet als je overgewicht hebt
   Overgewicht vergroot de kans op PCOS. Vrouwen bij wie PCOS in de familie voorkomt, krijgen er zelf vaak last van als ze te zwaar worden. Uit onderzoek blijkt dat de eisprong zich al kan herstellen als je ongeveer 5 tot 10 procent van je lichaamsgewicht afvalt. Eet gezond en gevarieerd en zorg voor voldoende beweging. Je kunt via de huisarts of de arts in het ziekenhuis ook hulp krijgen als je overgewicht hebt. Dit heet gecombineerde leefstijlinterventie (GLI).

2. 02.

   Medicatie om de eisprong te stimuleren
   Als je geen overgewicht hebt, als afvallen niet lukt of als de menstruatiecyclus niet verbetert, zijn er medicijnen die het uitrijpen van een follikel stimuleren. Dit wordt ook wel ovulatie-inductie genoemd. Vrouwen met PCOS hebben gemiddeld 80 procent kans om binnen een jaar zwanger te worden wanneer de eisprong met medicijnen weer regelmatig is. Het nadeel is dat het bij PCOS lastig is om de juiste dosering van de medicatie te bepalen. Bij overstimulatie (te hoge dosering) ontstaan er heel veel eiblaasjes en is er risico op gezondheidsklachten.

3. 03.

   IUI
   Is je menstruatie een jaar regelmatig en ben je nog niet zwanger, dan is IUI de volgende optie. Bij deze vruchtbaarheidsbehandeling worden vlak voor of na je eisprong zaadcellen hoog in je baarmoeder ingebracht. Vaak in combinatie met injecties die de eisprong stimuleren.

4. 04.

   IVF of ICSI
   Als je na de bovenstaande stappen niet zwanger bent geworden, kunnen de vruchtbaarheidsbehandelingen IVF en ICSI een optie zijn.

Medicatie bij PCOS

Er zijn verschillende medicijnen die de eierstokken stimuleren om een eicel te laten uitrijpen:

• Clomid of Letrozol
  Letrozol en Clomid bevorderen de rijping van eicellen en de eisprong. Je slikt de tabletten aan het begin van je menstruatiecyclus vijf dagen achter elkaar. Met een echo kijkt de arts of de eiblaasjes goed groeien. De arts voorspelt wanneer je je eisprong hebt en wanneer je dus het beste kunt vrijen. Word je niet zwanger, dan kun je de volgende cyclus opnieuw de tabletten slikken. Dit wordt meestal zes tot twaalf keer herhaald. Bij behandelingen met Clomid of Letrozol krijgt ongeveer 80 procent van de vrouwen een eisprong. Ongeveer de helft van hen raakt (na meerdere behandelingen) zwanger. Bij beide medicijnen is er een verhoogde kans op een meerlingzwangerschap.

• Gonadotrofine-injecties
  Bij sommige vrouwen werken de tabletten niet. De volgende stap zijn injecties met het hormoon FSH, dat de rijping van follikels stimuleert. Je kunt de prikken zelf thuis toedienen. De kans dat er meerdere follikels tegelijk uitrijpen, is met dit medicijn groter dan met de tabletten. Dit wordt in de gaten gehouden tijdens controles in het ziekenhuis. Als er meerdere follikels tegelijk uitrijpen, kun je stoppen met de injecties. Het advies is om tijdens die behandeling niet zwanger te worden, om de kans op een meerlingzwangerschap te verkleinen.

IUI, IVF en ICSI

Helpt behandeling met medicijnen niet om zwanger te worden? Dan kan je arts een vruchtbaarheidsbehandeling voorstellen: IUI, IVF of ICSI. Ook dit garandeert geen zwangerschap, maar kan wel de kans vergroten:

• Bij IUI is er per behandeling ongeveer 10% kans op een zwangerschap. Na zes IUI-behandelingen is 35 procent van de vrouwen zwanger.

• IVF is de volgende stap. Gemiddeld 25-30 procent van de stellen die een IVF-behandeling ondergaan, is na één keer zwanger. Ben je nog geen 35 jaar, dan is de kans dat je na een poging zwanger bent 30-40 procent. Na je veertigste is dit nog maar 10 procent.

Operatie aan de eierstok

Er bestaat ook een operatie aan de eierstokken die ervoor kan zorgen dat je vaker een eisprong hebt. Tijdens deze kijkoperatie maakt de arts kleine gaatjes in de oppervlakte van je eierstok en verwijdert wat weefsel. Doordat de eierstok hierna kleiner is en er minder follikels in zitten, verandert je hormoonproductie. Bij een groot deel van de vrouwen met PCOS komt de eisprong dan weer regelmatig.

Er zijn wel risico's bij deze operatie: er kan littekenvorming rond de eierstokken ontstaan, met verklevingen tot gevolg. Dit kan de kans op een buitenbaarmoederlijke zwangerschap verhogen. Helaas is het effect van deze operatie tijdelijk. Word je niet zwanger, dan zullen je menstruaties geleidelijk weer onregelmatiger worden. Niet alle ziekenhuizen passen deze methode toe.

Gevolgen op de lange termijn

Vrouwen met PCOS hebben een verhoogde kans om op latere leeftijd (meestal na de overgang) last te krijgen van:

• diabetes type 2

• hart- en vaatziekten

• hoge bloeddruk

Dat komt ook doordat veel vrouwen met PCOS overgewicht hebben en een verminderde gevoeligheid voor insuline. Daarom is het ook belangrijk om te proberen je hormoonhuishouding, bloeddruk en bloedsuikerspiegel in balans te krijgen. Bij veel vrouwen lukt dit door af te vallen tot ze een gezond gewicht hebben. Vrouwen met PCOS krijgen het advies om jaarlijks hun bloeddruk en de bloedsuikerwaarde te laten controleren bij de huisarts.

Emotionele gevolgen

PCOS kan een flinke impact hebben op je leven. Als je een kinderwens hebt, kan het proces om zwanger te worden en de eventuele vruchtbaarheidsbehandelingen ingrijpend en onzeker zijn. Voor jou en voor je partner kan dit emotioneel zwaar zijn en veel energie kosten. Probeer tijdens het traject zoveel mogelijk je eigen tempo aan te houden. Pak ook je rust als je dat nodig hebt en zorg goed voor jezelf. He aandacht voor je eigen emoties én die van je partner.

Praat erover

Weet dat er veel mensen zijn die je verhaal herkennen. Op het forum van Ouders van Nu wordt actief over PCOS gesproken en delen mensen hun ervaringen met PCOS en zwanger worden. Wil je over dit onderwerp ervaringen en gedachtes uitwisselen? Dat kan in dit topic over PCOS.

Tips: dit kun je zelf doen

De beste manier om PCOS te behandelen? Dat blijft volgens de stichting PCOS een gezonde levensstijl aanhouden. Gezond eten, goed slapen en genoeg bewegen kunnen ervoor zorgen dat de klachten op den duur verdwijnen. De stichting heeft wat tips op een rijtje gezet die hierbij kunnen helpen:

Een gezond eetpatroon

• Drink water in plaats van frisdrank of sap. Drink twee liter water per dag.

• Eet vooral groente en fruit en zo min mogelijk vlees, dat daarnaast niet te vet is.

• Eet ook regelmatig vis en ongezouten noten.

• Gebruik olijfolie, pindaolie of koolzaadolie bij het koken in plaats van boter.

• Neem per maaltijd niet te veel rijst, pasta of brood, maar schep meer groente op. Eén kopje rijst of pasta/twee sneetjes brood bij een maaltijd is genoeg.

• Stoom je groente of vis eens, in plaats van het te bakken of koken.

Leestip: Je vruchtbaarheid vergroten door voeding? Hier moet je op letten

Meer bewegen

• Beweeg regelmatig: minimaal 150 minuten per week.

• Zoek een sport of een manier van bewegen die je leuk vindt. Dan is het makkelijker om het vol te houden.

• Neem vaker de trap in plaats van de lift en de fiets in plaats van de auto.

• Gebruik een stappenteller en stel een doel, dat je elke dag probeert te halen.

• Heb je veel last van stress? Yoga of mindfulness kan daarbij helpen.

• Vertel je omgeving over je doelen, zodat zij je kunnen steunen.

Lukt het je niet zelf om je levensstijl gezonder te krijgen? Praat erover met je huisarts. Hij of zij kan je erbij begeleiden of een diëtist of andere specialist aanraden.

Bronnen: Stichting PCOS , De Gynaecoloog, Thuisarts.nl