Zikavirus en je zwangerschap

INCUBATIETIJD*: 3 tot 12 dagen na een beet van een besmette mug
SYMPTOMEN: koorts, niet-etterige ontsteking van het oog, spier- en gewrichtspijn en huiduitslag.
BESMETTELIJK: ja, na een beet van een besmette mug.
RISICO VOOR ZWANGERE VROUWEN: als je besmet raakt, kunnen de gevolgen voor je baby zeer ernstig zijn.

*De tijd die verstrijkt tussen de besmetting en de eerste symptomen.

Wat is het zikavirus?

Het zikavirus is een virus dat de infectieziekte zikakoorts veroorzaakt. Ongeveer één op de vijf mensen die besmet worden met het zikavirus krijgt klachten. De ziekteverschijnselen zijn over het algemeen vrij mild. Besmetting met het zikavirus kan schadelijk zijn voor het ongeboren kind. Het kan leiden tot aangeboren neurologische afwijkingen. Hoe vaak dit gebeurt, is nog onduidelijk.

Zikavirus in het nieuws

In mei 2015 was er in Brazilië een grote uitbraak van het zikavirus en dat verspreidde zich over verschillende landen in Zuid- en Midden-Amerika en het Caribisch gebied. Dat was ook in ons land groot nieuws, omdat veel mensen in die periode op vakantie gingen of waren geweest. In november 2015 werd duidelijk dat een infectie met het zikavirus tijdens de zwangerschap schadelijk kan zijn voor het ongeboren kind. Dat is inmiddels ook wetenschappelijk bewezen.

Lees ook: Deze kinderziektes zijn ook gevaarlijk voor zwangere vrouwen

Oorzaak zikavirus

Het zikavirus wordt overgebracht door bepaalde muggen die in de tropen voorkomen. De gelekoortsmug of denguemug is de belangrijkste verspreider van het virus. Deze mug voedt zich voornamelijk met menselijk bloed en steekt overdag, dus van zonsopkomst tot zonsondergang.

Symptomen zikavirus bij volwassenen

Een infectie met het zikavirus geeft bij ongeveer één op de vijf mensen klachten. De symptomen ontstaan meestal drie tot twaalf dagen na een beet van een besmette mug. De meeste mensen herstellen binnen een week zonder ernstige problemen. Dit zijn de symptomen:

• Acute (matige) koorts

• Niet-etterige ontsteking van het oog

• Spier- en gewrichtspijn (vooral van de handen en de voeten en soms gewrichtszwelling)

• Huiduitslag (dat begint vaak in het gezicht en spreidt zich uit over de rest van het lichaam)

• Dit komt minder vaak voor: hoofdpijn, weinig eetlust, overgeven, diarree en buikpijn.

Is het zikavirus besmettelijk?

Het zikavirus wordt overgedragen via een steek van een besmette mug. Het virus kan een maand nadat je ziek bent geweest nog besmettelijk zijn. Een man die naar het Caraïbisch gebied reisde, werd daar ziek. Na een maand besmette hij via seksueel contact zijn vrouw. Het is de eerste keer dat zo duidelijk werd dat zika langer dan een maand besmettelijk kan blijven en dat het virus ook via sperma kan worden overgedragen. Wel meldt het RIVM dat de kans op besmetting via sperma zeer klein is.

De gevaren van het zikavirus voor je zwangerschap

De klachten van het zikavirus voor volwassenen zijn mild. Voor je ongeboren kind kunnen de klachten heel ernstig zijn. Het is wetenschappelijk bewezen dat besmetting met het zikavirus schadelijk kan zijn voor het ongeboren kind. Er is een verband tussen een aangeboren hersenafwijking bij baby's en het zikavirus. Het gaat om microcefalie. Dat is een aandoening van het centrale zenuwstelsel waarbij de schedelomvang van de baby te klein is en de hersenen zich niet goed hebben ontwikkeld.

Dit kan grote gevolgen hebben. Zo kan het kind verstandelijk beperkt zijn, maar dat hoeft niet het geval te zijn. Het ene kind met microcefalie heeft geen verstandelijke beperking, terwijl het andere kind ernstig verstandelijk gehandicapt is. Vaak hebben kinderen met deze aandoening ook een vertraagde motorische ontwikkeling. Soms is er sprake van een te hoge en soms juist van een te lage spierspanning en epilepsie.

Waar loop je als zwangere vrouw risico?

Het zikavirus komt vooral voor in (sub)tropische delen van Afrika, Amerika en Azië. In deze gebieden loop je het meeste risico om besmet te raken met het virus. Op de website van de Wereldgezondheidsorganisatie WHO staat een actuele lijst met risicogebieden.

De WHO deelt de landen op die lijst in vier categorieën in. Voor de landen in de categorieën 1 en 2 geldt dat er een hoog tot matig risico is voor zwangere vrouwen en vrouwen met een kinderwens. In deze landen gelden voorzorgsmaatregelen (zie hieronder). Voor de landen in de categorieën 3 en 4 zijn geen extra maatregelen nodig.

Voorzorgsmaatregelen voor (toekomstige) zwangere vrouwen en partners

Wat als je zwanger bent of wilt worden en je wilt graag op reis naar één van de 'zikalanden'? Kun je de reis maken of kun je beter wachten tot na de zwangerschap?

Reizigers worden vóór vertrek geadviseerd om advies te vragen bij een arts. Dit geldt vooral voor vrouwen die zwanger zijn of zwanger willen raken. De kans is klein, maar als je besmet raakt zijn de gevolgen voor de ongeboren baby ernstig. Ga daarom voor de reis naar de huisarts en/of een vaccinatiebureau voor advies. Je krijgt daar ook advies over andere infecties zoals malaria en knokkelkoorts. Als je van plan bent om naar een gebied af te reizen waar het zikavirus voorkomt, neem dan de volgende voorzorgsmaatregelen:

1. 01.

   Meld de reis tijdens één van de controles bij je verloskundige of gynaecoloog. Ook als je geen klachten hebt.

2. 02.

   Mannen die een zwangere vrouw hebben, moeten twee maanden na de reis een condoom gebruiken.

3. 03.

   Vrouwen die zwanger willen worden, moeten voorkomen dat ze in de eerste maand na de reis zwanger raken. Gebruik in elk geval een maand lang een condoom en/of een andere anticonceptie.

Lees ook: Dit is de beste periode voor een babymoon

Wanneer de huisarts inschakelen?

Als je naar een gebied bent geweest waar het zikavirus voorkomt, kun je besmet zijn met het virus. Meestal merk je niet dat je besmet bent of heb je alleen milde klachten. Die verdwijnen vanzelf na twee tot zeven dagen zonder ernstige problemen. Neem contact op met de huisarts als je zwanger bent of wil worden en klachten hebt. Vertel de arts ook naar welk land je bent geweest.

Hoe laat je je testen op zika?

Als jij en/of je partner in een land bent geweest waar het zikavirus voorkomt, kun je je laten testen of je het virus hebt opgelopen. Welke test er bij jou wordt uitgevoerd, hangt af van jouw situatie. Er zijn twee testen mogelijk:

1. 01.

   Met een bloed- of urinetest kan worden vastgesteld of het virus in jouw lichaam aanwezig is. Deze test werkt alleen in het begin van de infectie.

2. 02.

   De andere test laat zien of je ooit met zika besmet bent geweest. Deze test werkt pas ná de eerste week van de infectie.

Behandeling van zikakoorts

Er bestaan geen medicijnen om te genezen van zikakoorts. Wel kunnen deze medicijnen helpen om de klachten te verminderen:

• Tegen de koorts en pijn kun je paracetamol gebruiken.

• Rust goed uit.

• Drink voldoende water.

Hoe voorkom je besmetting met het zikavirus tijdens de zwangerschap ?

Het is belangrijk om overdag en in de vroege avond maatregelen te nemen als je in een gebied bent waar het zikavirus voorkomt.

• Draag bedekkende kleding, dus lange mouwen en een lange broek.

• Smeer onbedekte huid in met een muggenwerend middel dat DEET bevat. Kinderen jonger dan twee jaar en zwangere vrouwen mogen alleen producten met maximaal dertig procent DEET gebruiken.

• Slaap altijd onder een klamboe of in een muggenvrije ruimte.

Tips: zo kom je prikproof de zomer door.

Valt het zikavirus binnen het Rijksvaccinatieprogramma?

Er bestaat geen behandeling of vaccin tegen het zikavirus. Er zijn ook nog geen medicijnen die je kunnen genezen. Dus als je het virus oploopt, zal de behandeling bestaan uit het verlichten en bestrijden van de symptomen met pijnstillers, rust en veel water drinken.

Hoe vaak komt het zikavirus in Nederland voor?

Sinds 1 november 2016 is in Nederland een meldingsplicht ingevoerd voor gevallen van het zikavirus tijdens de zwangerschap. Dat jaar zijn er 60 gevallen van besmetting vastgesteld bij Nederlandse reizigers, van wie 'een klein aantal' zwangere vrouwen. Het zikavirus kan in ons land niet verder worden verspreid, omdat de muggen niet in Nederland voorkomen. Op de Nederlandse Antillen loop je wel het risico om besmet te raken met het zikavirus.

Lees ook: Waarom muggen een favoriet gezinslid hebben

Kun je vaker besmet raken met het zikavirus?

Als je eenmaal besmet bent geweest met het zikavirus, kun je niet nog een keer besmet raken. Je bouwt namelijk immuniteit op.