Neeltje leert grenzen stellen: 'Ben ik echt zo begripvol, of vooral toegevend?'

Journalist Neeltje Huirne kan haar eigen begripvolle zinnetjes soms zelf niet meer aanhoren. Want meent ze het ook, of wil ze het vooral gezellig houden met haar peuter en gekrijs voorkomen? Schieten we überhaupt niet door in dat hele begripvolle opvoeden, vraagt ze zich af.

Nu is het klaar

‘En nu is het klaar met dat gezeur,’ zei mijn moeder onlangs met duidelijke (lees: verheven) stem tegen mijn peuterdochter die om wat lekkers bleef jengelen. ‘Je krijgt geen koekje en daarmee uit. Hup! Wegwezen!’ Mijn dochter keek haar met grote ogen aan, dacht even na over krijsen, maar besloot eieren voor haar geld te kiezen. Twee tellen later speelde ze tevreden met de Duplo, alsof er niks gebeurd was.

In tegenstelling tot mijn dochter worstelde ik wél met mijn emoties. Ik was een beetje boos op mijn moeder, die mijn dochter zo afblafte. Ik wilde niet dat ze zó met mijn kind omging, zo autoritair en ouderwets. Dat kon echt niet meer.

Maar ik hield mijn mond. Want, diep van binnen, voelde ik ook iets wat leek op bewondering. Het was mijn moeder in één stemverheffing gelukt om mijn dochter te laten stoppen met zeuren.

Lees ook: Grenzen stellen: hoe zorg je dat je kind zich aan de regels houdt?

Wat een begrip

Had ze aan míjn rokken gehangen, dan was ik door mijn hurken gegaan. Had ik fysiek contact gezocht om haar rustig uit te leggen dat ik heus snapte dat ze graag iets lekker wilde, maar dat we zo boontjes zouden gaan eten. Die zouden niet in haar buik passen als er al een koekje in zat. Jammer hè? Want koekjes zijn vreselijk lekker en boontjes niet. Dat begreep ik echt goed, hoor. Wat een pech hè, mop?

Het hele arsenaal aan begripvolle en liefkozende zinnetjes heb ik op zak. En soms helpen ze ook. Als ik het écht meen en vooral niet te véél oreer, laat mijn dochter haar opstandigheid varen.

Maar soms wordt ze nog woedender, omdat ze helemaal geen boodschap heeft aan mijn begrip en alleen mijn niet eens letterlijk uitgesproken ‘nee’ hoort. Waar ik dan vervolgens óók weer vol empathie op reageer. Pardon, op probeer te reageren.

Lees ook: Hoe ga je om met driftbuien van je peuter?

Duidelijke grens

Het zijn vicieuze cirkels die mijn moeder met lede ogen aanziet. In dit geval leek mijn dochter de rechtlijnige terechtwijzing ook prima te vinden. Moet ik niet wat vaker gewoon een duidelijke grens stellen?

Tja, dat is dus de vraag. Ik heb sinds ik kinderen heb stapels opvoedboeken verslonden en hoewel elke pedagoog of opvoedcoach eigen nuances aanbrengt, komen alle theorieën tegenwoordig zo goed als op hetzelfde neer: autoritair opvoeden, zonder veel rekening te houden met de behoeftes van kinderen, is niet meer oké.

Zomaar, zonder uitgebreide bijsluiter ‘Nee’ zeggen, of ‘Daarmee basta!’, zoals mijn moeder dat zonder blikken of blozen deed, dus ook niet. ‘Omdat ik het zeg!’, de echo uit onze jeugd, kan al helemaal niet meer.

Gehoord en gesteund

Je kinderen opvoeden tot empathische en zelfstandige wezens doe je door voortdurend op een positieve manier in te spelen op hun emotionele en fysieke behoeftes, niet door de nadruk te leggen op het negatieve en het aanleren van gewenst gedrag. Zo voelen ze zich gehoord en gesteund en zijn ze eerder geneigd mee te werken.

‘Als je oog hebt voor de behoeftes van je kind en de heftige emoties die hij soms heeft, duren boze buien korter en komen ze minder vaak voor, blijkt ook uit onderzoek,’ zegt kinderpsycholoog Tischa Neve. Ze helpt ouders met hun opvoedstruggles, schrijft opvoedboeken en geeft webinars, waarvan er eentje de klinkende titel ‘En nu is het genoeg! Over grenzen aangeven en afspraken maken’ heeft.

‘Probeer bijvoorbeeld niet boos te worden als hij zijn schoenen niet aan wil, maar je af te vragen wat hem dwars zit. Als je het gedrag van je kind begrijpt en dat ook aan hem laat merken, kom je samen sneller tot een oplossing dan als je eist dat hij nú zijn schoenen aantrekt, omdat jij het zegt. Want dan gaat een kind meestal nog meer in de weerstand, iets dat je juist voor alle partijen probeert te vermijden.’

Lees ook: Wanneer begin je met opvoeden?

Riemen vast, of los?

Mijn kinderen gaan vrij goed op deze methode; sinds ik me echt in ze probeer in te leven en ze laat meebeslissen als ik een situatie anders wil, is het een stuk minder explosief bij ons thuis. Maar soms heb ik het gevoel dat ik niet zozeer begripvol, maar vooral toegevend ben. Dat ik empathie en eigen inbreng verwar met ‘vrijheid blijheid’, alles om het toch vooral maar gezellig te houden en gekrijs te voorkomen.

Het is nog niet zolang geleden dat mijn zoon per se zonder riempjes in het fietsstoeltje wilde en zich in alle bochten wrong toen ik ze toch dicht probeerde te maken. Ik had haast en geen zin in gedoe op deze dag voor ons samen en stelde voor om één riempje dicht te doen en er eentje open te houden.

Het was de gouden greep, en dat hij dat ene riempje dan ook nog zelf dicht mocht klikken, – terwijl de klok doortikte en ik op mijn tong beet- leverde mij de virtuele Beste Moeder van de Wereld Award op, dat zag ik in zijn ogen. Fluitend fietsen we weg, dit hadden we goed gefikst samen. Toch?

Compromis

Ik denk nog vaak aan deze situatie terug, want bij nader inzien was het natuurlijk gevaarlijk: mijn kind half los in een stoeltje zetten. Hoe goed ik ook begreep dat de riempjes in zijn ogen beklemmende rotdingen waren. En ik weet eerlijk gezegd niet wat er gebeurd zou zijn als hij met dit compromis ook niet akkoord was gegaan. Had ik ‘m dan los achterop laten zitten? Misschien wel.

Het voorval is illustratief voor mijn gevoel dat ik soms vergeet dat er af en toe ook gewoon grenzen gesteld moeten worden, waardoor mijn kroost soms wel heel veel ruimte krijgt, zeker in de ogen van mijn moeder. Heb ik geen ruggengraat, zoals ik haar soms hoor denken? Of spelen er andere dingen?

Methodes

Rian Meddens is orthopedagoog bij Psychogoed.nl, een online platform voor ouders, en vindt mijn getwijfel herkenbaar. Ze ziet het ook bij andere ouders die ze helpt bij de opvoeding van hun kinderen. ‘Onze kinderen zijn het allerbelangrijkste wat we hebben en we willen ze op de allerbeste manier grootbrengen. Alleen, hoe doe je dat?’

‘Er zijn zoveel opvoedmethodes, zoveel adviezen en daarnaast ook zoveel berichten op sociale media, waar we allemaal perfecte gezinnen zien met wie het allemaal fantastisch gaat. Dat kan onzeker maken: doe je het wel goed genoeg en hoe hard moet je daarvoor werken?’

Grenzen stellen

Meddens: ‘Ouders gaan in deze zoektocht met enige regelmaat over hun eigen grenzen, of laten hun kinderen er overheen gaan. Want een teleurgesteld kind dat iets meemaakt dat niet zo leuk is, past niet in het perfecte plaatje; sowieso willen ouders hun kind het liefst behoeden voor narigheid.’

Ze vervolgt: ‘Maar ik zie dat ouders in dat kader ook moeite krijgen met grenzen stellen. Want dat levert, zeker bij jonge kinderen, nogal eens conflicten op en die willen ze het liefst vermijden. Om het gezellig te houden op de momenten samen, want duidelijk zijn is niet altijd het leukst voor je kind.’

Lees ook: Schreeuwen tegen je kind: 6 redenen om daarmee te stoppen

Nee zeggen

Mijn vriendin Suus, al meer dan acht jaar moeder, vat het minder diplomatiek samen: ‘Het lijkt wel alsof nee zeggen tegen je kind de laatste tijd een taboe is geworden’, zegt ze. ‘Alsof ouders bang zijn hun kind iets aan te doen of te beperken als ze een grens stellen.’

Daar was ik stiekem ook een beetje bang voor toen mijn moeder in mijn ogen zo bars deed tegen mijn dochter: zou ze er niks aan over houden?

Uit z’n plaat

Suus vertelt over een scène in een schoenenwinkel, waarvan ze laatst per ongeluk getuige was. Een peuter ging volledig uit zijn plaat omdat hij niet de schoenen kreeg die hij graag wilde. Zijn moeder aaide hem en herhaalde steeds weer semi-kalm dat ze echt heus héél erg begreep dat hij boos was, maar dat hij die prachtige schoenen toch niet kreeg. Als dank voor al dat begrip werd ze geschopt en geslagen.

Tot Suus’ verbazing trad de moeder helemaal niet op. ‘Ze ging juist een oliebol met hem kopen, omdat hij zich zo verdrietig voelde! Mijn mond viel echt open. Ik vond het knap dat ze haar geduld niet verloor, maar hallo, begrip hebben voor de gevoelens van je kind betekent toch niet dat je zulk gedrag moet goedkeuren en impliciet ook belonen?’

Duidelijke kaders

Kinderpsycholoog Tischa Neve moet grinniken als ik haar het verhaal vertel. ‘Het is een misvatting dat je kinderen een dienst bewijst door ze geen strobreed in de weg te leggen; er zijn ouders die denken dat ze hun kinderen beperken als ze niet in elke ‘behoefte’ meegaan. De meeste kinderen hebben juist duidelijkheid en kaders nodig, omdat dat hun wereld overzichtelijk maakt en ze nog helemaal niet in staat zijn de gevolgen van hun gedrag te overzien.’

‘Je kunt je kind, zo jong als hij is, prima uitleggen dat je schoppen en slaan niet oké vindt en dat sommige dingen, zoals schoenen met een voetbed in plaats van gympen met lichtjes, nou eenmaal moeten omdat jij ze belangrijk vindt.’

‘Je laat je kind immers ook niet midden op straat rennen omdat hij daar zoveel behoefte aan heeft. Dat is gevaarlijk en dus zeg je ‘nee’. Maar dan kun je hem wel voorstellen dat hij lekker losgaat op de stoep, zonder andere mensen te hinderen. Door op deze manier grenzen te stellen, beperk je je kind niet, maar help je hem juist.’

Lees ook: 8 tips om het zelfvertrouwen van je kind te vergroten

Grensgevallen

Ik bespeur bij mezelf echter ook iets anders: ik kan met mijn kinderen meeveren tot ik mezelf bij wijze van spreken niet meer kan aanhoren, qua begripvol en empathisch bakkeleien, maar als ze meer dan een beetje over mijn grenzen heen gaan, of er gevaar dreigt, ben ik ineens wél in staat een duidelijke streep te trekken.

Zo wil ik pertinent niet dat mijn kinderen bij mij in bed liggen, tenzij ze doodziek zijn. Ons bed is de enige plek in huis die volledig kindvrij is en dus rust geeft, en dat wil ik graag zo houden. Het kost me geen enkele moeite om ‘nee’ te zeggen tegen smeekbedes op zondagochtend of gemekker midden in de nacht.

En bij nader inzien denk ik dat ik mijn zoon ook echt niet zonder riemen in zijn fietsstoel had moeten rondrijden. Maar in ‘gewone’ situaties valt grenzen stellen me veel zwaarder. Hoe kan dat? ‘Het heeft te maken met jouw duidelijkheid,’ zegt orthopedagoog Rian Meddens. ‘De grenzen zijn in deze situaties heel duidelijk. Jij staat er volledig achter en dat merken je kinderen ook. Ze weten dus precies waar ze aan toe zijn.’

Tot hier

‘Het is trouwens heel goed dat je je eigen ruimte en grenzen aangeeft,’ zegt Meddens, ‘want daarmee help je je kinderen. Er zijn overal regels en sociale normen, thuis in de samenleving en kinderen moeten weten wat die zijn en hoe ze ernaar moeten handelen. Grenzen helpen ze rekening te houden met anderen, en met zichzelf. Anders kunnen ze nooit opgroeien tot zelfstandige wezens met een eigen mening die zelf belangrijke afwegingen kunnen maken.’

‘En dat is in een samenleving als de onze echt belangrijk; ze krijgen straks misschien te maken met een baas die ze vraagt om ergens over mee te denken, of met andere relaties waarin grenzen gelden. Het is heel belangrijk om daar ervaring mee te hebben en daarom is het zo goed om altijd uitleg te geven bij de grenzen die je stelt.’

‘Als je alleen ‘Omdat ik het zeg!’ zou roepen, leren kinderen niet zelf wikken en wegen. Maar door uitleg te geven bij de grens de je stelt, leren ze er zelf over nadenken. Het gezin is een mooie, veilige plek om ermee te oefenen.’

Trainen voor later

Vriendin Suus is precies om deze reden soms zelfs iets strikter tegen haar kinderen dan eigenlijk nodig is: ‘Beetje trainen voor later. Het lijkt me heel naar als een kind niet thuis al veilig heeft kunnen ervaren hoe het is om teleurgesteld te worden, als dingen niet helemaal gaan zoals je wilt, of dat iemand die boos op je is.

Dat gaat ze later allemaal gebeuren, en ik denk dat het niet slim is ze daar altijd voor te behoeden. Ik zie het zelfvertrouwen van mijn kinderen groeien als ze weer iets lastigs hebben moeten doorstaan.’

Lees ook: Je kind leren omgaan met teleurstellingen

Begripvol zijn

Volgens Meddens hoef ik echt niet bang te zijn te veranderen in een autoritaire bullebak als ik een keer duidelijk ‘nee’ zeg. ‘Je kunt heel goed begripvol zijn én je kind laten weten dat sommige dingen niet oké zijn. Dat doe je door rustig uit te leggen wat je ziet gebeuren, waar jóuw grens ligt en welk gedrag je zou willen zien. Daar is niks autoritairs aan, zeker als je laat merken dat je het rot voor hem vindt dat het even niet gaat zoals hij wil.’

Meddens: ‘Blijf wel duidelijk: toch gaan we het doen zoals ik het je net heb uitgelegd. Zeker als je al gewend bent om je kind met warmte en liefde te benaderen, zul je zien dat het opleggen van een grens helemaal niet problematisch hoeft te zijn, maar bijna vanzelf gaat. En dan hoef je alles ook niet tot in detail uit te leggen, omdat ze aanvoelen dat je het beste met ze voor hebt.’ Aha, zie dáár het geheim van mijn moeder…

Tekst: Neeltje Huirne, Beeld: Getty Images