Wat is koemelkallergie?
Iedere baby is weleens onrustig, moet spugen of heeft krampjes. Daar hoef je je niet meteen zorgen om te maken. Maar gebeurt dit regelmatig na de voeding, en heeft hij daarbij ook diarree, ontstoken ogen of moeite met ademhalen, dan zou hij weleens koemelkallergie kunnen hebben. Zijn lichaam is dan overgevoelig voor de eiwitten die in koemelk zitten.
Gelukkig is maar 2 tot 3 procent van de baby's echt allergisch voor koemelk. Hiermee is het wel de meest voorkomende voedselallergie bij baby's. Jaarlijks wordt bij ongeveer 3.500 baby's een koemelkallergie vastgesteld. Het is een lastige allergie, omdat koemelkeiwit in alle melkproducten voorkomt, dus ook in kunstvoeding. In moedermelk zit zeer weinig koemelkeiwit. Het komt daardoor zelden voor dat een baby reageert op koemelkeiwit in borstvoeding.
Twee soorten koemelkallergie
Er zijn twee verschillende vormen van koemelkallergie:
- 1
Een variant mét antistoffen (en met acute klachten).
Hierbij heeft je kind antistoffen aangemaakt tegen koemelk met als gevolg dat het lichaam meteen heftig reageert op het moment dat hij/zij koemelk eet of drinkt. Deze antistoffen kunnen al op jonge/baby leeftijd ontstaan, kinderen met eczeem hebben een verhoogd risico hierop.
Als deze kinderen koemelk krijgen, bijvoorbeeld via kunstvoeding, kan dat zorgen voor gevaarlijke acute reacties (zie verderop). De meeste kinderen groeien hier in de eerste 2 levensjaren overheen, echter bij een klein gedeelte blijft de koemelkallergie aanwezig. - 2
Een variant zónder antistoffen (en zonder acute klachten).
Dit is de meest vorokomende vorm en komt alleen voor bij zuigelingen en jonge peuters. De darmen moeten nog wennen aan het verwerken van de koemelk. Deze vorm geeft geen acute klachten, wel vervelende, langdurige klachten (zie verderop). De meeste kinderen groeien over deze vorm van koemelkallergie heen, vaak kan in het eerste levensjaar weer gestart worden met herintroductie van koemelk.
Lees ook: Dit kun je doen als je kind een allergische reactie heeft
Symptomen van koemelkallergie bij een baby
Het lastige bij een koemelkallergie is dat geen enkel symptoom meteen duidelijk maakt dat het om een koemelkallergie gaat. Vaak gaat het om combinatie van klachten. De symptomen verschillen ook per soort allergie. Er is dan ook geen kant-en-klare checklist voor een koemelkallergie bij een baby te geven. Hieronder wel een overzicht van de mogelijke klachten per soort:
1. Koemelkallergie met antistoffen (IgE-gemedieerde koemelkallergie)
Heeft je kind een koemelkallergie met antistoffen dan geeft dat direct klachten (uiterlijk twee uur na de voeding). Die kunnen ernstig zijn. Dat heet een anafylactische reactie. Gelukkig gebeurt dat niet vaak. Als je baby onderstaande symptomen heeft, moet je wel de huisarts of 112 bellen. Deze symptomen zijn overeenkomstig met een IgE-gemedieerde voedselallergie op andere allergenen, zoals bijvoorbeeld pinda of noten.
Huid: galbulten (urticaria), zwelling van de slijmvliezen, ontstoken ogen, zwelling van lippen of ogen.
Luchtwegen: plotse loopneus, niezen, heesheid, benauwdheid, hoesten.
Maag en darmen: braken, diarree.
Verandering van bewustzijn (komt zelden voor) of gedrag.
2. Koemelkallergie zonder antistoffen (niet-IgE-gemedieerde koemelkallergie)
Deze vorm geeft geen directe klachten bij je baby, maar kan wel zorgen voor langdurige klachten.
Maag en darmen: spugen, diarree of juist verstopping, darmkrampjes, bloedverlies bij de ontlasting.
Onrust: veel huilen, overstrekken.
Koemelkallergie bij baby: eczeem en huiduitslag
Misschien denk je nu: waarom staat eczeem niet in deze rijtjes? Maar eczeem wordt niet veroorzaakt door een voedselallergie. Eczeem is een huidziekte. Een baby met eczeem heeft meer kans om een allergie te krijgen, maar eczeem wordt er niet door veroorzaakt. Wel kan bestaande eczeem 'opvlammen' als gevolg van een allergische reactie.
Ook baby acne wordt niet veroorzaakt door koemelkallergie. Je baby kan wel huiduitslag krijgen. Heeft hij alleen een rode huid, dan is dat meestal geen teken van koemelkallergie.
Ook groene ontlasting hoeft niet te betekenen dat je baby allergisch is voor koemelk. Het kan ook betekenen dat de borstvoeding niet optimaal is, dat hij een langzamere spijsvertering heeft of dat er tandjes doorkomen. Hier lees je alles over groene ontlasting bij je baby.
Lees ook: Babypoep, wat is normaal?
Hoe weet ik of mijn baby allergisch is voor koemelk?
Om vast te stellen of je kind koemelkallergie heeft wordt hij getest door een arts. Bij een vermoeden op een IgE-gemedieerde koemelkallergie zal er gekeken moeten worden of er antistoffen aanwezig zijn. Hiervoor wordt het kind vaak verwezen naar de kinderarts(-allergoloog) voor verder onderzoek.
Wanneer gedacht wordt aan een niet-IgE-gemedieerde koemelk allergie zonder antistoffen, wat verreweg het meest voorkomt, zal er een eliminatie-provocatietest worden verricht. Dit gebeurt meestal op het consultatiebureau of thuis. De eliminatie-provocatietest werkt als volgt:
- 1
Eliminatie van koemelk
Eliminatie betekent: het vermijden van alle producten met koemelkeiwit. Op die manier kun je zien of de klachten bij je baby verminderen.
Krijgt je baby flesvoeding? Dan krijgt hij tijdens deze stap speciale kunstvoeding zonder koemel„ die alleen verkrijgbaar is op doktersrecept. Je kunt deze voeding niet in de supermarkt kopen. Geiten- of schapenmelk is niet geschikt. Ook kunstvoeding op basis van soja is geen goede vervanger voor kinderen jonger dan één jaar.
Geef je borstvoeding? In moedermelk zit zeer weinig koemelkeiwit. Het komt daardoor zelden voor dat een baby reageert op koemelkeiwit in borstvoeding. Het is dus ook bijna nooit nodig om als moeder een koemelkvrij dieet te volgen. Is dit toch het geval, dan kan een diëtist je hierbij helpen.
Krijgt je baby al bijvoeding? Ook dan worden jullie doorverwezen naar een diëtist. Die kan adviezen en tips geven alternatieve producten tijdens het vermijden van koemelk, zodat je baby de juiste voedingsstoffen binnenkrijgt. - 2
Provocatie
Na vier tot zes weken koemelkvrije voeding herstart je kind weer met koemelkbevattende voeding. Zo kun je checken of de klachten terugkomen. Dit kan thuis of door een provocatietest via het consultatiebureau of het ziekenhuis. Heeft je kind géén koemelkallergie, dan is het juist belangrijk dat hij koemelk krijgt. Als koemelk langer wordt vermeden dan nodig is, kan je baby alsnog een allergie (met antistoffen) ontwikkelen. - 3
Reëliminatie
Als je baby na het drinken van koemelk weer klachten krijgt, geef je opnieuw koemelkvrije voeding. Als de symptomen verminderen, krijgt je kind definitief de diagnose koemelkallergie.
Als er sprake is van een allergie met antistoffen (met klachten als galbulten, benauwdheid, spugen of suf zijn na het drinken), worden jullie doorverwezen naar een kinderarts (allergoloog) en worden er andere stappen genomen.
Behandeling koemelkallergie
Als je baby de diagnose koemelkallergie heeft, moet hij een koemelkvrij dieet volgen. Hij krijgt speciale kunstvoeding, waarbij het koemelkeiwit in stukjes is 'geknipt'. Het immuunsysteem en de darmen van je baby herkennen het koemelkeiwit niet meer, waardoor allergische reacties uitblijven.
Deze voeding kun je alleen op doktersrecept krijgen. Onder de leeftijd van 1 jaar worden plantaardige zuivelvervangers (zoals amandel en sojamelk) niet aangeraden als volledige vervanging van kunstvoeding. Kinderen met een koemelkallergie hebben ook vaak een allergie voor geiten en/of schapen melk. Begeleiding door een deskundige dietiste is aan te raden om de volwaardigheid van het dieet bij kinderen met een koemelkallergie te garanderen.
Bijvoeding
Kinderen die een koemelkallergie hebben, kunnen net als andere kinderen beginnen met vaste hapjes. Dit gebeurt meestal tussen de vier en zes maanden. De hapjes zijn belangrijk voor de ontwikkeling van het immuunsysteem van je kind. Vraag advies bij een diëtist zodat je voor je baby een gezond dieet kunt samenstellen.
Kun je over koemelkallergie heen groeien?
De meeste kinderen groeien nog voor hun eerste verjaardag over de allergie heen als er sprake is van een allergie zonder antistoffen.
Het is bij deze variant van belang om de koemelk in het eerste levensjaar weer te herintroduceren met behulp van een melkladder. De meeste kinderen groeien namelijk in deze periode over de klachten heen en kunnen vaak al wel hoogverhitte koemelk verdragen. De melkladder kan, al dan niet onder begeleiding van een dietiste, ondersteuning geven voor het stapsgewijs opbouwen van hoogverhitte naar pure koemelk. Hiermee kan gestart worden vanaf het moment dat het kind begint met bijvoeding.
Ook over de vorm met antistoffen groeien de meeste kinderen heen, maar vaak iets later. Het is daarom goed om regelmatig te controleren of je kind nog allergisch is voor koemelk. Dit gebeurt meestal bij twaalf maanden, anderhalf tot twee jaar en daarna elk jaar. Doe dit altijd in overleg met je huisarts of kinderarts(-allergoloog).
Is koemelkallergie erfelijk?
Erfelijkheid speelt een rol bij koemelkallergie. Als je baby een ouder, broertje of zusje heeft met een atopische aandoening, zoals hooikoorts of eczeem, dan is de kans op een koemelkallergie met antistoffen bij je kind groter. Lees ook: Alles over erfelijkheid en genen
Tips voor kinderen met koemelkallergie op kinderdagverblijf of school
Op het kinderdagverblijf of op school wordt regelmatig getrakteerd. Vertel het de begeleider of leraar als jouw kind een koemelkallergie heeft. Hier volgen nog een paar tips:
Hang een lijstje op je koelkast en op die van de opvang en school met voedingsmiddelen en producten die je kind niet mag.
Voorraad traktaties: geef een voorraad traktaties mee die jouw kind wel mag. Controleer wel regelmatig de houdbaarheid van de traktatie.
Uitleg 'noodplan': wat als je kind toch op het kinderdagverblijf of school koemelk drinkt of iets eet waar koemelk in is verwerkt? Zorg dat er een noodplan klaarligt, zodat er meteen kan worden ingegrepen. Denk aan beschrijving van de klachten, welke en hoeveel medicatie en het telefoonnummer van je huisarts.
Lees meer over appelallergie, kippeneiallergie en pinda-allergie.
Wanneer de huisarts inschakelen?
Meestal ontstaan de klachten van koemelkallergie als je baby van borstvoeding overgaat op kunstvoeding. Als je denkt dat je kind een koemelkallergie heeft, maak dan direct een afspraak bij de huisarts of het consultatiebureau. Het is belangrijk dat er een juiste diagnose wordt vastgesteld.
Bronnen: Voedingscentrum, Alrijne, werkboekkinderallergologie 3e druk
