Eikenprocessierups: hoe voorkom je klachten?

Wat is de eikenprocessierups?

De eikenprocessierups (Thaumethopea processionea) is de rups van een nachtvlinder met de naam 'eikenprocessievlinder'. Het beestje eet zich vol aan de bladeren van eikenbomen en gaat 's nachts samen met zijn soortgenoten in een soort optocht (processie) op zoek naar eten. De eitjes van de rups komen in het voorjaar uit. Soms met zoveel tegelijk dat er sprake is van een plaag. En dat is behoorlijk vervelend, want hoewel de eikenprocessierups maar een klein beestje is, heeft hij kleine brandharen die de huid, ogen en luchtwegen van mensen kunnen irriteren. Als je met je kind buiten bent, let er dan goed op dat er geen eikenprocessierupsen in de buurt zijn.

Tip! Heeft je kind last van hevige jeuk door de brandharen? Een crème met calendula kan dan verzachtend werken

Wanneer is de eikenprocessierups actief?

Eikenprocessierupsen leggen in augustus eitjes in de eikenboom. Die overwinteren en komen in het voorjaar uit. Hoe warmer het is in februari en maart, hoe eerder de rupsen uitkomen. Vanaf half april zijn de rupsen over het algemeen actief en in de zomermaanden is de overlast het grootst. De rupsen schieten dan hun brandharen af. Ook nadat de rupsen zijn verdwenen kan er overlast zijn, doordat de brandharen achterblijven in de nesten.

Je zou misschien denken dat een (extreem) koude winter helpt om het aantal rupsen te verminderen, maar helaas: de eitjes en jonge rupsen overleven bij temperaturen van -22 °C. De Nederlandse winter is dus prima te doen voor de eikenprocessierups.

Zo herken je de eikenprocessierups

De eikenprocessierups is 's zomers te vinden in eikenbomen. Vooral in de maanden mei, juni en juli zitten sommige eikenbomen vol met deze rupsen. Je kunt aan een eikenboom zien dat deze rups erin zit door dicht spinsel rondom de takken en de stam van de boom. Ook zijn de bladeren van de boom aangevreten. In steden, dorpen en op campings kun je eikenbomen met deze rupsen vinden.

Tip: opvallend genoeg zie je de eikenprocessierups weinig in het bos. Dit is te danken aan zijn natuurlijke vijanden, zoals de koolmees en de sluipwesp.

De jonge rupsen hebben een oranje kleur als ze uit het eitje tevoorschijn komen. Als ze ouder worden, verandert de kleur in grijsgrauw met lichtgekleurde zijden. De rups heeft opvallende lange witte haren. Dit zijn overigens niet de haren die voor irritatie zorgen. Dat zijn de heel kleine brandhaartjes, die je niet met het blote oog kunt zien.

Lees ook: Dit moet doen bij een wespensteek

Hoe herken je uitslag van de eikenprocessierups?

De eikenprocessierups mag er dan klein en onschuldig uitzien, je kunt maar beter zorgen dat je uit z'n buurt blijft. Dit heeft alles te maken met de brandharen van de rups. Elke eikenprocessierups heeft er maar liefst 700.000. Het zijn pijlvormige haren, die hij afschiet als hij zich bedreigd voelt. Deze haren kunnen de huid, de ogen en de luchtwegen van jou of je kind binnendringen. De stof die van de haren af komt kan onder meer huiduitslag, zwellingen, rode ogen en jeuk veroorzaken.

De rupsen hoeven niet te worden aangeraakt om in contact te komen met de brandharen. Je kind hoeft zelfs niet eens vlakbij de rups in de buurt te zijn geweest. Dat zit zo: de haartjes van de rups verspreiden zich met de wind en kunnen zo in contact komen met mensen. Dat gebeurt niet alleen in het voorjaar en de zomer, als de rups actief is. De vervelende haren blijven helaas ook na het vertrek van de rupsen in de nesten aanwezig.

Klachten door eikenprocessierups

Komt je kind in aanraking met de brandharen van de eikenprocessierups? Dat betekent niet automatisch dat hij heftige klachten krijgt. De ene persoon heeft er meer last van dan de ander. Als je vaker in contact komt met de brandharen, kunnen de klachten heftiger zijn.

Binnen enkele uren na contact met een eikenprocessierups kunnen deze klachten optreden…

Huidklachten:

• Hevige, branderige jeuk

• Bultjes of blaasjes

• Uitslag van rode huid/vlekken

Neus-, keel- en luchtwegklachten:

• Loopneus

• Kriebel/irritatie in de keel, hoesten

• Moeilijk slikken

• Kortademigheid

Oogklachten:

• Roodheid

• Dikke oogleden

• Het gevoel dat er iets in het oog zit

De klachten verdwijnen meestal binnen enkele dagen tot twee weken. Je kind kan zoveel last hebben van de brandharen dat hij één of meerdere van deze symptomen krijgt: overgeven, duizeligheid, koorts en zich niet lekker voelen (algehele malaise). Ook kunnen de plekjes of de ogen gaan ontsteken. Bel meteen de huisarts bij benauwdheid, dikke oogleden, dikke lippen of een dikke tong. Dit kan wijzen op een allergische reactie.

Lees ook: Zo herken je een allergische reactie bij je kind

Behandeling bij contact met eikenprocessierups

Is je kind in contact gekomen met de haren van de eikenprocessierups, dan kun je het volgende doen:

• Trek zijn kleren uit en was ze op 60 °C: zo was je de brandharen eruit.

• Plak plakband op de huid waar het jeukt en/of rood is en trek het plakband er weer af. De haartjes blijven aan het plakband zitten.

• Spoel de huid of ogen goed met lauw water.

• Ga niet krabben of wrijven, daarvan wordt de jeuk juist erger.

• Bij hevige jeuk kan zalf of crème met menthol, aloë vera of calendula helpen.

• Bel meteen 112 bij een allergische reactie.

Meer lezen: Waarom de reuzenberenklauw levensgevaarlijk kan zijn

Tips: zo voorkom je klachten

Meestal verdwijnen de klachten binnen enkele dagen tot twee weken. Toch is voorkomen beter dan genezen. Let dus goed op als je met je kind naar buiten gaat of op vakantie de tent opzet. Staan er eikenbomen in de buurt? Kijk of de bladeren aangevreten zijn en of er spinsel in de boom en/of op de stam zit. Zo ja, blijf dan uit de buurt van deze bomen en leg je kind uit waarom hij dat ook moet doen. Ook als je niet meteen ziet of er rupsen zijn, maar de kans wel aanwezig is, is het goed om maatregelen te nemen:

1. 01.

   Zorg dat hals, armen en benen bedekt zijn.

2. 02.

   Vermijd direct contact met rupsen, (oude) brandharen, spinselnesten en vervellingshuidjes.

3. 03.

   Leg je kind uit dat hij contact met de eikenprocessierups moet vermijden.

4. 04.

   Vermijd plekken waar eikenbomen met processierupsen staan. Ook bomen met oude nesten kunnen gevaarlijk zijn.

5. 05.

   Heb je in jouw tuin of omgeving last van eikenprocessierupsen? Bestrijd de rupsen niet zelf, maar huur een deskundig bedrijf in of vraag advies bij de gemeente.

Eikenprocessierups: wanneer naar de huisarts?

Houdt je kind veel last van jeuk en wordt dit niet beter met de tips om dit te behandelen, neem dan contact op met de huisarts. Doe dit ook als zijn ogen steeds dikker en roder worden, ondanks spoelen met lauw water. Soms blijft er een brandhaar in het oog zitten, wat kan zorgen voor een ontsteking. En, zoals gezegd: bel direct bij verschijnselen van een allergische reactie.

Lees ook: EHBO bij kinderen, dit moet elke ouder weten

Bastaardsatijnrups en dennenprocessierups

Aan de kust, in de duinen en op het strand kun je ook de bastaardsatijnrups tegenkomen. De bastaardsatijnrups is donkerbruin tot zwart van kleur, heeft twee rode bultjes op zijn rug en bosjes lange, geelbruine haren. Dit is ook een rups met brandharen, die voor dezelfde klachten zorgen als die van de eikenprocessierups. Volg dezelfde tips op wanneer je kind in aanraking is geweest met een bastaardsatijnrups.

Weer een andere rupsensoort met brandharen is de dennenprocessierups, die op verschillende dennensoorten leeft. Deze rups vind je met name in Zuid-Europa, maar hij verspreidt zich geleidelijk naar het noorden toe. De dennenprocessierups geeft alleen klachten als je erop gaat staan.

Check voor meer informatie de website van de GGD.

Bron: GGD, Rode Kruis, Thuisarts, Zorgwijzer