Hoofdluis herkennen en bestrijden: deze middelen werken wél (en deze niet)

Je ziet je kind krabben aan zijn hoofd en hoopt dat het geen hoofdluis is. Tijd voor een controle. Maar hoe pak je dat aan? Hoe herken je hoofdluis? En als je kind inderdaad last heeft van luizen, hoe kun je dit dan bestrijden en behandelen? Alles over hoofdluis herkennen, de symptomen, het bestrijden en voorkomen.

In samenwerking met expert

Kimberley de Wit

Huisarts

Wat is hoofdluis?

De hoofdluis is een parasiet die leeft tussen de haren op ons hoofd. De beestjes zuigen bloed uit de hoofdhuid van mensen. Gemiddeld ‘drinkt’ de hoofdluis drie tot zes keer per dag een beetje mensenbloed. De bijtplaatsen kunnen flink jeuken, omdat de luis bij het bloed zuigen wat speeksel achterlaat. Jeuk is daarom vaak het eerste teken dat je kind hoofdluis heeft.

Hoe krijg je hoofdluis?

Hoofdluizen houden van een warme, behaarde omgeving. Daarom zitten ze het liefst achter onze oren, in de nek, langs de haargrens of onder een pony. Een luis leeft ongeveer dertig tot vijftig dagen. In die tijd legt een vrouwtje honderd tot driehonderd eitjes, neten genoemd, die ze met een soort lijm aan de haren vastplakt. Uit de neet komt na zeven tot tien dagen een babyluis. In nog eens zeven tot tien dagen groeit deze uit tot een volwassen, geslachtsrijpe luis. En begint de hele cyclus weer van voor af aan.

Hoofdluis komt veel voor: elk jaar krijgt ongeveer tien procent van de basisschoolkinderen hoofdluis. Het is ongevaarlijk en niet schadelijk voor de gezondheid, maar het is wel lastig. Je kind kan er flinke jeuk door krijgen. Je kind krijgt vaak hoofdluis door een besmette klasgenoot of een besmet vriendje.

Hoe zien luizen en neten eruit?

Hoofdluizen zijn klein, ongeveer 0,25 tot 0,3 centimeter; zo groot als een sesamzaadje. De kleur van een luis kan variëren: hij is normaal gesproken grijsblauw, maar kan roodbruin of bijna zwart worden als hij bloed heeft gezogen. Neten zijn doorzichtig of wit en ongeveer een millimeter groot. Het lijkt een beetje op roos. Het verschil is dat roos los zit, terwijl neten stevig aan de haren vastgeplakt zitten. Het aantal luizen per hoofd is meestal niet heel erg groot (ongeveer twintig), wel kunnen er veel neten zijn. 

Haar-haarcontact

Uit onderzoek is gebleken dat luizen zich vooral verspreiden via haar-haarcontact. Je kind krijgt dus hoofdluis via direct contact met het haar van iemand anders die hoofdluis heeft. Luizen kunnen niet vliegen of springen, maar lopen met kleine klauwtjes van de ene haar op de andere. En dus ook van het ene hoofd naar het andere. Ze kunnen er flink de pas in zetten, waardoor ze zelfs een overstap kunnen maken naar een ander kind als de haren maar heel kort bij elkaar in de buurt zijn. 

Hoofdluis komt vooral bij kinderen voor, omdat die tijdens het spelen vaak met hun hoofden bij elkaar zitten waardoor de haren elkaar raken. Ook tijdens het maken van selfies kunnen hoofdluizen overstappen. Volwassenen kunnen op diezelfde manieren ook hoofdluis krijgen. 

Voorheen werd gedacht dat luizen ook via kleding (jassen, mutsen etc.) van de ene persoon naar de ander overlopen. Maar uit onderzoek is gebleken dat de beestjes zich niet verplaatsen via kleding of andere spullen. 

Symptomen van hoofdluis

Het belangrijkste symptoom van hoofdluis is jeuk op het hoofd. Maar er zijn nog een aantal andere klachten die daaruit voort kunnen vloeien. Mogelijke symptomen op een rijtje:

1. Jeuk op het hoofd: constant krabben, vooral achter de oren, in de nek of op de kruin.  
2. Slecht kunnen slapen: luizen zijn vooral ’s nachts zeer actief en dat kan voor extra jeuk zorgen. Merk je dat je kind moeilijk in slaap kan vallen en dat hij veel draait in zijn slaap of uit zijn humeur is vanwege een gebrek aan slaap, controleer zijn hoofd voor de zekerheid op neten en luizen.
3. Rode bultjes in de nek: door de jeuk en het vele krabben kunnen er in de nek, achter de oren, de kruin van het hoofd én de schouders huidirritaties ontstaan. Houd de geïrriteerde huid goed in de gaten, want door veel te krabben kunnen er infecties ontstaan.

Wees extra alert op symptomen als er op het prikbord van school of de opvang een briefje hangt dat er in de klas of groep luizen ontdekt zijn. 

Huiduitslag? Check onze handige rode vlekkenwijzer.

Hoofdluis of gewoon jeuk?

Iedereen heeft weleens jeuk op zijn hoofd, maar dat betekent niet meteen dat er sprake is van luizen. En andersom geldt hetzelfde: een hoofdluisbesmetting begint vaak wel met jeuk, maar ook niet altijd. 

Een luis leeft van mensenbloed. Als hij bloed opzuigt uit de hoofdhuid, dan verliest hij daarbij speeksel. Dit kan een allergische reactie veroorzaken waardoor er jeuk ontstaat. De jeuk kan twee tot zes weken na de besmetting ontstaan. Maar er zijn ook mensen en kinderen die geen last hebben van jeuk. 

Zie je je kind krabben op zijn hoofd, dan kan het in elk geval geen kwaad om zijn haar te doorzoeken. Ook als je kind zegt dat hij het gevoel heeft dat er iets over zijn hoofd loopt en daardoor jeuk krijgt, grijp dan naar de luizenkam. Als je niets vindt, betekent dat overigens niet automatisch dat je kind geen hoofdluis heeft. Het kan namelijk best moeilijk te herkennen zijn. 

Controleren op luizen

Als je merkt dat je kind regelmatig op zijn hoofd krabt, is het verstandig om op onderzoek uit te gaan. Ook als er luizenplaag op school heerst, maar jouw kind nog niet heeft geklaagd over jeuk, is het toch verstandig om zijn hoofd te controleren. 

Het doorzoeken van het haar kun je het beste doen met een luizenkam of netenkam. Kammen is namelijk vier keer effectiever dan controleren zonder kam. Doe je alleen een visuele inspectie, dan kun je de luizen makkelijk missen. Kam het haar van de wortel tot de punt. Doe dit boven een wit papier of een witte wasbak. Je ziet de eventuele luizen of neten dan op het papier vallen. 

Hoofdluis herkennen

Maar hoe herken je die luizen en neten? 

• Als je heel goed kijkt tussen de haren, vooral achter de oren en in de nek, dan kun je hoofdluizen soms zien bewegen. Ze zijn ongeveer zo groot als een sesamzaadje en grijsblauw van kleur, of als ze net wat bloed hebben gezogen roodbruin.
• Zie je geen luizen lopen, maar wel kleine witte of lichtgrijze puntjes in het haar, dan is er waarschijnlijk toch sprake van hoofdluis. Die puntjes zijn neten, de luizeneitjes, en lijken een beetje op roos. Een neet is ovaalvormig en lijkt op een hele kleine speldenknop. Ze zitten vaak een halve centimeter van de hoofdhuid af en zijn knap lastig te verwijderen, omdat ze aan het haar vastgeplakt zitten. Roos daarentegen zit los in het haar of op de hoofdhuid. 
• Kam je het haar uit boven een wit papier of een witte wasbak, dan zie je kleine witte, grijsblauwe of roodbruine spikkeltjes op het papier vallen. 

Voorbeeld van hoe neten vastgeplakt zitten aan haren.

Lees ook: 6 redenen waarom hoofdluis niet zo erg is    

Luizenmoeders

Op scholen wordt regelmatig gecontroleerd op hoofdluis. De luizenmoeders speuren vooral direct na schoolvakanties de hoofden van kinderen af, omdat de kans op hoofdluisbesmetting groter is als kinderen weer dichter op elkaar zitten.

Als je via de school te horen krijgt dat er neten of hoofdluis bij je kind zijn geconstateerd, dan kun je er niet omheen: je kind is besmet. Zodra je een melding van school krijgt, neem dan direct maatregelen om erger te voorkomen.

Hoofdluis ontdekt, wat nu?

Heeft je kind hoofdluis, controleer dan direct ook de rest van het gezin door hun haar te kammen met een luizenkam. Meld het ook aan je directe omgeving: opa’s en oma’s, de oppas, ouders van vriendjes die vaak over de vloer komen. En meld het op school, het kinderdagverblijf en de sportclub dat je kind hoofdluis heeft. Zo kunnen ouders van andere kinderen worden ingelicht, zodat zij ook hun kinderen controleren. Op die manier verklein je de kans dat jouw kind opnieuw in contact komt met hoofdluis en weer wordt besmet. 

Hoofdluis bestrijden

Maar dan, hoe komt je kind van die hoofdluis af? Er zijn eigenlijk maar twee methodes om hoofdluis te behandelen, die bewezen effectief zijn: 

• Nat kammen
• Kammen in combinatie met een antihoofdluismiddel

Deze methodes werken als volgt: 

1. Nat kammen

Kam het haar van je kind twee weken lang dagelijks goed door met een luizenkam of netenkam. Dit zijn fijntandige kammetjes waarmee je de luizen goed uit het haar krijgt. Volg het volgende stappenplan: 

1. Kam het haar eerst goed uit met een gewone kam of borstel, zodat er geen klitten in het haar zitten.
   
2. Maak het haar nat en doe er eventueel een beetje crèmespoeling doorheen, zodat het kammen makkelijker gaat. Spoel de crèmespoeling niet uit.
3. Zorg dat je kind met zijn hoofd voorover boven een stuk wit papier of een wasbak hangt.
   
4. Maak scheidingen in het haar en kam het met een fijntandige luizenkam of netenkam pluk voor pluk door, van achteren naar voren. Begin bij elke pluk haar dicht tegen de hoofdhuid aan; dat is namelijk de plek waar de luizen rondlopen. Kam elke streng in één keer door, tot de haarpunt. Als het goed is, zie je de luizen op het papier of in de wasbak vallen. Controleer het haar achter de oren, in de nek en onder de pony extra goed. 
   
5. Veeg de kam tussendoor regelmatig even af aan een stuk keukenpapier.
6. Neten zijn ook met een luizenkam moeilijk te verwijderen. Zie je de neten zitten, probeer deze dan met je nagels weg te halen. Laten ze niet los, dan kun je het haar nog een keer natmaken met warm water met azijn erdoorheen. Door de azijn laten de neten sneller los. Je kunt beginnende hoofdluis dus bestrijden met azijn. Blijft het lastig, dan kun je haren met neten eraan eventueel wegknippen.
7. Heb je al het haar goed doorgekamd, spoel dan de crèmespoeling uit onder de douche. Maak de kam na gebruik goed schoon met water en zeep, voordat je een ander gezinslid controleert. 

Het is belangrijk dat je dit minimaal twee weken achter elkaar doet, elke dag. Het duurt namelijk tien dagen voordat een neet zich ontwikkelt tot luis. Blijven er tijdens het kammen neten achter, dan heeft je kind tien dagen later dus weer hoofdluis. Kam je twee weken lang dagelijks het haar door, dan zouden daarna alle hoofdluizen en neten verdwenen moeten zijn. 

Het is best een werkje en kan al gauw een kwartier tijd kosten. Doe het grondig, anders blijven er luizen of neten achter en kun je binnenkort opnieuw beginnen.

2. Kammen in combinatie met een antihoofdluismiddel

De tweede effectieve methode is een combinatie van kammen met een antihoofdluismiddel. Vaak gaat het om een soort hoofdluis shampoo. Deze middelen kun je bij de drogist, apotheek of supermarkt kopen. Je moet met deze methode nog steeds wel twee weken lang elke dag het haar van je kind kammen, op bovenstaande manier. Maar het voordeel van de combinatie met een antihoofdluismiddel is dat de luizen gedood worden, waardoor het niet erg is als je bij het kammen een luis over het hoofd ziet.

• Er zijn middeltjes (shampoo of lotion) met de chemische bestrijdingsmiddelen malathion en permitrine, die de luizen vergiftigen.
• Er zijn ook middelen met een fysische werking door dimeticon, dat de luchtwegen van de luizen belemmert. 

Het wordt aangeraden om te kiezen voor een middel met dimeticon, omdat hoofdluis resistent kan zijn/worden tegen malathion en permitrine. Lees voor gebruik de bijsluiter en volg ook stap voor stap de werkwijze die daarin staat. 

Let op: Ook voor deze methode geldt dat je minimaal twee weken achter elkaar het haar moet doorkammen met een fijntandige kam. 

Het wordt aangeraden om ook nadat de hoofdluis verdwenen is, je hele gezin nog één keer per week te controleren. Zeker zo lang er nog hoofdluis heerst op school, bij vriendjes of op de sportclub. Blijf alert, want hoe eerder je een nieuwe besmetting ontdekt, hoe sneller je er weer vanaf bent. 

Voorbeeld van fijntandige luizenkam.

Andere methodes: feit of fabel?

Over het bestrijden van hoofdluis bestaan allerlei fabeltjes. Ook zijn er een aantal methodes die vroeger wel gebruikt werden, maar inmiddels achterhaald zijn. Uit wetenschappelijk onderzoek is bewezen dat die methodes geen effect hebben. Een overzicht van de feiten en fabels: 

• Alles wassen
  Goed nieuws: als je kind hoofdluis heeft, hoef je niet meer alle knuffels, beddengoed en kleding te wassen. Wetenschappelijk onderzoek wijst uit dat de kans op besmetting via jassen, kammen, mutsen minimaal is. Dat scheelt een hoop gedoe.
• Stofzuigen
  Ook een grondige schoonmaak van je huis is niet nodig, blijkt uit onderzoek. Het stofzuigen van je auto of banken, hoeft dus niet. 
• Mayonaise op het hoofd
  In de serie De Luizenmoeder kregen de kinderen met hoofdluis nog een lading mayonaise op hun hoofd gespoten. Nergens voor nodig, dus dat kun je je kind besparen. De werking hiervan is niet aangetoond. 
• Olie of citroensap?
  Ook van natuurlijke producten als etherische oliën (zoals tea tree olie) of citroensap is de werking niet wetenschappelijk bewezen.
• Azijn
  Azijn kan wel helpen om de neten makkelijker los te krijgen, maar daarnaast moet je dan wel twee weken de doorkammethode gebruiken. Met enkel azijn krijg je de luizen niet weg. 
• Elektrische luizenkam?
  Er zijn elektrische luizenkammen te koop, maar ook daarvan is de werking niet wetenschappelijk aangetoond. 
• Luizenzak of luizencape?
  Op veel scholen hangen ze nog wel, maar eigenlijk werken luizenzakken of -capes niet. Hoofdluis kan  zich namelijk niet via jassen, kleding of andere spullen verspreiden. Het effect van luizenzakken is dan ook niet wetenschappelijk bewezen. 
• Shampoos of sprays die preventief werken?
  Helaas, hoofdluis is niet te voorkomen. Er zijn wel middeltjes die effectief hoofdluis kunnen bestrijden, maar voorkomen kunnen ze het niet. Het wordt zelfs afgeraden om preventieve middelen te gebruiken. Het heeft echt geen zin én als het gaat om chemische middeltjes, dan werkt dat resistentie in de hand. 

Hoofdluis voorkomen

Zoals gezegd is hoofdluis niet te voorkomen, ook niet met middeltjes die claimen preventief te werken. Er bestaat ook geen immuniteit tegen hoofdluis. Als je kind het ooit eens heeft gehad, kan het altijd terugkomen. En als je kind het nog nooit heeft gehad, kan hij net zo goed hoofdluis krijgen. De beste maatregel is om je kinderen regelmatig te controleren. Als je de beestjes in een vroeg stadium ontdekt, kom je er namelijk makkelijker vanaf. 

Heeft je kind hoofdluis, dan is dat geen drama of reden tot paniek. Het kan geen kwaad, het geeft alleen jeuk. Je hoeft jezelf ook niets te verwijten: het komt veel voor, iedereen kan ze krijgen en het is niet vies. Luizen worden door sommigen wel gezien als vieze beestjes, maar vergis je niet: ze zijn juist dol op schoon haar. Als je kind luizen heeft, is dat dus geen gebrek aan hygiëne. 

Dit artikel is tot stand gekomen en goedgekeurd door artsen en andere (medische) deskundigen van het Ouders van Nu expertteam.

Bron: RIVM

Luizen- en netenkam

Bestel

Luizenshampoo

Bestel

Luizenlotions

Bestel

Luizenzakken

Bestel

Luizenkammen

Bestel