Wat zijn KOPP/KOV-kinderen?
KOPP staat voor 'Kinderen van Ouders met Psychische Problemen', en KOV voor 'Kinderen van Ouders met Verslavingsproblemen'. Het begrip verwijst naar kinderen die opgroeien in een situatie waarin één of beide ouders worstelen met psychische ziekte of een verslaving. Deze uitdaging binnen het gezin kan een grote impact hebben op het leven en welzijn van het kind.
In Nederland gaat het om duizenden kinderen die onder deze omschrijving vallen. Ondanks dat deze kinderen vaak sterk en veerkrachtig zijn, zien ze zichzelf soms genoodzaakt om zich aan te passen aan de speciale omstandigheden van hun thuissituatie. Dit kan emotionele en sociale gevolgen hebben.
Lees meer over omgaan met een stressvolle thuissituatie: Wat doet een moeilijke thuissituatie met je kind?
Signalen per leeftijdsgroep
De signalen dat een kind opgroeit in een KOPP-situatie kunnen subtiel zijn, maar mogen niet over het hoofd worden gezien. Vaak voelen KOPP-kinderen zich verantwoordelijk voor het welzijn van hun ouders en proberen ze problemen actief op te lossen. Ze kunnen bijvoorbeeld op jonge leeftijd al emotioneel volwassen gedrag vertonen. Hieronder een overzicht van enkele signalen die je per leeftijdsgroep kunt waarnemen:
Baby's (0 tot 1 jaar)
Baby's in een KOPP/KOV-gezin hebben een verhoogd risico op een verstoorde hechting. Dit kan zich uiten in moeite met troost vinden, overmatig huilen of slaapproblemen. Ze voelen de spanningen in hun omgeving aan, wat kan zorgen voor rusteloosheid of onrust.
Ook een gebrek aan voorspelbare verzorging, bijvoorbeeld omdat de ouder afwezig of emotioneel onbeschikbaar is, kan invloed hebben op hun gevoel van veiligheid.Peuters en kleuters (2 tot 6 jaar)
Kinderen in deze leeftijdsgroep zijn soms angstig of teruggetrokken. Ze kunnen moeite hebben om zelf bepaalde vaardigheden aan te leren of zijn juist overmatig gehecht aan hun ouders. Separatieangst komt vaker voor.Basisschoolleeftijd (6 tot 12 jaar)
Basisschoolkinderen kunnen zich aanpassen door zich bijvoorbeeld extreem voorbeeldig te gedragen. Soms uit het zich echter tegenovergesteld, door schoolproblemen of juist opstandig gedrag. Ze voelen zich vaak verantwoordelijk voor de thuissituatie en proberen hun gezin te ontzorgen.Tieners (12 tot 18 jaar)
Voor tieners is het niet ongewoon om gevoelens van schaamte of isolatie te ervaren. Ze hebben vaak moeite hun situatie met anderen te delen, omdat ze bang zijn voor afwijzing. Daarnaast lopen ze het risico zichzelf te overbelasten door de druk om thuis een steunpilaar te zijn.
Ontdek meer over de impact van gedrag op kinderen: Kind en stress: wat zijn de gevolgen?.
Wat betekent KOPP voor een kind?
KOPP-kinderen dragen vaak een zware last op hun schouders. Ze voelen de noodzaak om harmonie in het gezin te bewaren en passen hun eigen gedrag daar op aan. Dit kan leiden tot gevoelens van isolatie, schuld en een lage eigenwaarde.
Veel kinderen in deze situatie hebben moeite met het vinden van een balans tussen hun eigen behoeften en die van hun ouders. Het is belangrijk om te erkennen dat deze situatie niet het gevolg is van het kind, maar van de problemen binnen het gezin.
Waar hebben KOPP-kinderen last van?
De problemen uiten zich op verschillende manieren, afhankelijk van de leeftijd van het kind. Jongere kinderen kunnen last hebben van angst of verlatingsproblemen, terwijl oudere kinderen zich verantwoordelijk kunnen gaan voelen voor het oplossen van familiezaken.
Dit kan zich uiten in:
Sociale problemen, zoals moeite om vrienden te maken
Verhoogde stressniveaus
Moeite om emoties te reguleren
Conflictvermijdend gedrag
Sommige KOPP-kinderen ontwikkelen later ook zelf psychische problemen of een verslaving, mede door de impact van de situatie waarin ze zijn opgegroeid.
Meer lezen over hoe gedragsproblemen zich bij kinderen ontwikkelen? Bekijk: Signalen van problemen bij kinderen.
Wat kun je als ouder doen voor je kind?
Als ouder met psychische problemen of een verslaving is het belangrijk om te erkennen welke invloed jouw situatie heeft op je kind. Hier zijn enkele tips:
Blijf in gesprek. Probeer je kind een veilige plek te geven om gevoelens te uiten.
Probeer een rolmodel te blijven, zelfs als dat moeilijk is.
Zorg voor extra steun, bijvoorbeeld uit je eigen omgeving, familieleden of een hulpverlener.
Je hoeft het niet alleen te doen. Er bestaan ook speciale hulpprogramma's die ondersteuning geven aan gezinnen met KOPP/KOV-kinderen.
Meer lezen over hoe je je kind helpt met moeilijke situaties? Zo bied je emotionele steun aan je kind.
Gevolgen van KOPP/KOV op volwassen leeftijd
Een groot deel van KOPP-kinderen groeit op tot veerkrachtige volwassenen, maar sommigen dragen de emotionele bagage uit hun jeugd mee. Volwassenen die als KOPP-kind zijn opgegroeid kunnen worstelen met onzekerheid, overpresteren of moeite hebben met het reguleren van hun emoties.
Aan de andere kant zien we vaak dat deze volwassenen ook sterk ontwikkeld zijn in empathie, verantwoordelijkheidsgevoel en doorzettingsvermogen. Dit maakt hen in veel gevallen krachtig en succesvol, ondanks de uitdagingen van hun jeugd.
Hoe herken je parentificatie?
Parentificatie is een term die wordt gebruikt om de situatie te beschrijven waarin een kind de rol van 'ouder' op zich neemt. KOPP-kinderen lopen een grotere kans om dit te ervaren. Kenmerken zijn:
Je kind neemt verantwoordelijkheden op zich die bij volwassenen horen.
Je kind probeert problemen binnen het gezin op te lossen.
Je kind voelt zich emotioneel belast of heeft een groot verantwoordelijkheidsgevoel.
Parentificatie kan op lange termijn leiden tot emotionele problemen en een gebrek aan eigen identiteit. Herken je dit? Hulp inschakelen kan het verschil maken.
Therapie en begeleiding
Therapie voor KOPP-kinderen richt zich op het ondersteunen van het kind bij het verwerken van emoties en het vinden van een gezonde balans binnen het gezin. Vaak wordt er gebruikt gemaakt van:
Cognitieve gedragstherapie om emoties te reguleren.
Groepsbehandelingen voor kinderen met vergelijkbare ervaringen.
Familietherapie om de communicatie en stabiliteit binnen het gezin te verbeteren.
Bij de juiste begeleiding kan een KOPP-kind leren omgaan met de uitdagingen die komen met hun situatie, en een sterke basis leggen voor een gezonde ontwikkeling.
Meer lezen over therapie? Zo werkt therapie voor kinderen.
Bronnen: richtlijnenjeugdhulp.nl, Trimbos.nl
