Wat is daltononderwijs?

Wat is daltononderwijs?

In het daltononderwijs wordt gewerkt volgens het 'Dalton Plan' van de Amerikaanse grondlegger Helen Parkhurst. Op een daltonschool leren kinderen zelfstandig kennis en ervaring op te doen. Uitgangspunt is dat kinderen graag willen leren. Er wordt gewerkt met dag- of weektaken en leerlingen krijgen de vrijheid om zelfstandig hun taken in te plannen en af te werken. Daarbij mogen ze samenwerken met klasgenoten. Kinderen hebben dus veel vrijheid en mogen zelf keuzes maken, maar de leerkracht bepaalt wel welke lesstof behandeld moet worden en binnen welke termijn.

Het Dalton Plan is geen vaste onderwijsmethode, maar meer een pedagogische houding ten opzichte van de leerlingen en de lesstof. In het daltononderwijs wordt dan ook gewerkt met dezelfde lesstof en onderwijsmethodes als op andere basisscholen. Er wordt alleen op een andere manier mee omgegaan. Hoe dat precies in de praktijk in z'n werk gaat, kan per daltonschool verschillen.

Daltonscholen vallen onder het algemeen bijzonder onderwijs; scholen die werken vanuit een opvoedkundige overtuiging of didactische (onderwijskundige) uitgangspunten. Andere voorbeelden van algemeen bijzonder onderwijs zijn onder andere Montessorischolen, Jenaplanscholen en Vrijescholen.

Lees ook: Welke soorten basisscholen zijn er?

Geschiedenis van het daltononderwijs

De Amerikaanse pedagoog Helen Parkhurst (1887-1973) is de grondlegger van het daltononderwijs. Als schoolkind vond ze het moeilijk om stil te zitten en te luisteren, oefenen en te herhalen. Toen ze in 1905 zelf lerares werd, besloot ze voor een andere aanpak te gaan.

Helen gaf les aan een klas van zo'n veertig leerlingen met verschillende leeftijden en niveaus. Ze werkte niet met een lesrooster. In plaats van vaste leerprogramma's konden de kinderen uit de aangeboden leerstof hun eigen leerprogramma maken.

Van 1913 tot 1915 werkte Parkhurst in Italië samen met Maria Montessori. Eenmaal terug in de Verenigde Staten bracht ze haar uitgewerkte ideeën verder in de praktijk. In 1919 opende ze The Children's University School in New York. Een jaar later werd de school omgedoopt tot The Dalton School (naar de woonplaats van de geldschieters van Helen). In 1928 werd de eerste daltonschool in Nederland opgericht. Inmiddels zijn er in ons land meer dan 400 daltonscholen (basisscholen en voortgezet onderwijs).

Lees ook: Mijn kind vindt het moeilijk om lang stil te zitten

Wat zijn de kernwaarden van het daltononderwijs?

Het daltononderwijs gaat uit van vijf kernwaarden:

1. 01.

   Samenwerking

2. 02.

   Vrijheid en verantwoordelijkheid

3. 03.

   Effectiviteit

4. 04.

   Zelfstandigheid

5. 05.

   Reflectie

Deze kernwaarden houden het volgende in:

1. Samenwerking

Om als volwassene deel te nemen aan de samenleving, moet je kunnen samenwerken, ook met mensen die je niet zelf kiest. Op daltonscholen wordt samenwerking daarom aangemoedigd. Leerlingen werken in tweetallen, of in kleine groepjes, of met een leerkracht samen aan bepaalde taken. Zo leren de kinderen dat ze elkaar kunnen helpen. Daarnaast zorgt samenwerking ervoor dat leerlingen vaardigheden ontwikkelen als feedback ontvangen en geven, reflecteren, luisteren naar elkaar, respect te hebben voor elkaar.

2. Vrijheid en verantwoordelijkheid

Leerlingen op een daltonschool krijgen veel vrijheid, vooral op het gebied van omgaan met verantwoordelijkheid. Het doel hiervan is dat de kinderen eigen keuzes leren maken en hun eigen weg vinden. De leraar geeft de grenzen aan waarbinnen de taken afgerond moeten worden: zoals wat de leerstof is, de eisen waar het aan moet voldoen, de tijdslimiet en welke regels er gelden. De leerlingen leert zo verantwoordelijkheden dragen. Het is niet zo dat alles maar mag en kan. De kinderen moeten achteraf ook verantwoording afleggen over hun keuzes en prestaties.

3. Effectiviteit

Het daltononderwijs is bedoeld om kinderen effectiever te leren werken. De grondlegger Parkhurst wilde het schoolse leren doelmatiger maken. Tijd mensen en middelen worden zo effectief mogelijk ingezet. Het idee is dat als kinderen zelf hun taken inplannen en uitvoeren, dat het onderwijs effectiever maakt dan het 'stilzit- en luisteronderwijs'.

4. Zelfstandigheid

Het daltononderwijs wil kinderen vormen tot volwassenen die zelfstandig kunnen denken en handelen. Daarom krijgen kinderen taken die zij zelf in een bepaalde tijd moeten afronden. Denk bijvoorbeeld aan week- of maandtaken en individuele of groepstaken. De leerlingen leren om zelfstandig deze te taken te plannen, uit te voeren en daarbij hulp te vragen als dat nodig is. Zo leren kinderen probleemoplossend denken. Waar het nodig is geeft de leraar instructie, begeleiding en coaching.

Lees ook: Zelfstandig en samen spelen, hoe leert je kind dat?

5. Reflectie

Het nadenken over je eigen werk en gedrag staat centraal op daltonscholen. Leerlingen moeten van tevoren zelf inschatten hoeveel tijd ze kwijt zijn aan een taak en hoe moeilijk het zal zijn Na afloop wordt besproken of hun idee klopte. Maar het gaat niet alleen om reflectie van de leerlingen. Ook de leerkracht reflecteert op zijn eigen werk en handelen. En ook op schoolniveau wordt er continu gereflecteerd over de kwaliteit van het onderwijs.

Lees ook: Wat leert mijn kind per groep op de basisschool?

Daltononderwijs in de praktijk

Hoe het daltononderwijs in de praktijk in z'n werk gaat, kan van school tot school verschillen. 'De' daltonschool bestaat dan ook niet, zegt de Nederlandse Dalton Vereniging (NDV) zelf. Wat wel bij elke school terugkomt, is het werken met taken: dagtaken, weektaken, maandtaken. Individuele taken en groepstaken. Dit gebeurt vaak ook in de kleutergroepen al.

Er wordt gewoon gewerkt met de wettelijk vastgestelde kerndoelen van het basisonderwijs. Het dagprogramma op een daltonschool bestaat dus voor een groot deel uit verplichte lesstof; de leraar geeft instructies en de leerlingen voeren de taken uit. De instructie gebeurt vaak niet klassikaal, maar individueel of in kleine groepjes. Zo kan de leerkracht inspelen op de behoeften per leerling of groepje.

Maar daarnaast wordt er in het daltononderwijs ook rekening gehouden met de behoeften, interesses en competenties van de leerlingen. Er is dus naast de verplichte lesstof veel ruimte voor keuzewerk. De leraar biedt verschillende werkopdrachten en activiteiten aan. De leerlingen mogen vervolgens zelf kiezen welke opdrachten en activiteiten zij het liefst willen doen. Tijdens het keuzewerk worden weer andere kwaliteiten en vaardigheden van leerlingen gevraagd dan tijdens de verplichte lesstof.

Overgenomen op andere scholen

Het werken met taken, wat zo kenmerkend is voor daltononderwijs, zie je tegenwoordig ook in veel andere onderwijsstromingen terug. Andere scholen gebruiken nu ook dag- en weektaken voor hun leerlingen, zonder dat ze zich een daltonschool noemen.

Tip: checklist basisschool kiezen

Openbaar of met geloofsovertuiging?

Daltonscholen kunnen openbare scholen zijn, maar ook scholen met een geloofsovertuiging. Er bestaan dus openbare daltonscholen, maar bijvoorbeeld ook rooms-katholieke, Protestants-christelijke en oecumenische daltonscholen. Dat verschilt dus per daltonschool.

Licentie daltonschool

Scholen mogen zich niet zomaar daltonschool noemen. Dat mag alleen als de school erkend is door de NDV. De school krijgt dan een licentie om zich voor 5 jaar daltonschool te mogen noemen. In die periode wordt de school bezocht om te controleren of de kwaliteit van de school voldoende is. Als de licentie afloopt, wordt deze niet automatisch verlengd. De school moet dan ook weer eerst beoordeeld worden.

Zit er een daltonschool bij jou in de buurt?

In Nederland zijn meer dan 400 scholen voor daltononderwijs. Check via de website van de Nederlandse Daltonvereniging of er een daltonschool bij jou in de buurt zit.

Tip: termen die je moet kennen als je kind naar de basisschool gaat.