Wat is jenaplan?
Het jenaplanonderwijs is gericht op de opvoeding van kinderen. Het onderwijs gaat daarom veel verder dan het aanleren van kennis en vaardigheden zoals lezen, schrijven en rekenen. Er wordt uitgegaan van vier basisactiviteiten: spreken, spelen, werken en vieren.
Bij jenaplan staat het kind centraal, niet de leerstof. In het jenaplanonderwijs zitten kinderen van verschillende leeftijden en niveaus in stamgroepen bij elkaar. Het uitgangspunt is dat kinderen heel verschillend zijn, en dus ook veel van elkaar kunnen leren.
Je kunt een jenaplanschool het beste zien als een gemeenschap van kinderen, leraren en ouders. De ouders spelen een belangrijke rol in het onderwijs van hun kind, maar hebben een deel van de opvoeding overgedragen aan de school. De leraren worden daarom gezien als de professionele opvoeders van de kinderen. Voor de ouders is er ook een rol weggelegd in het onderwijs: ze brengen hun expertise in of ondersteunen bij activiteiten.
Jenaplanscholen vallen onder het algemeen bijzonder onderwijs; scholen die werken vanuit een opvoedkundige overtuiging of didactische (onderwijskundige) uitgangspunten. Andere voorbeelden van algemeen bijzonder onderwijs zijn onder andere Montessorischolen, Daltonscholen en Vrijescholen.
Lees ook: Welke soorten basisscholen zijn er?
Geschiedenis jenaplan
Grondlegger van het jenaplansysteem was Peter Petersen uit het Duitse Jena. In 1924 probeerde hij een nieuwe vorm van onderwijs uit, waarbij kinderen van verschillende leeftijden samen in één groep werden geplaatst. Zijn plan groeide uiteindelijk uit tot een school voor kinderen van zes tot en met vijftien jaar.
Eind jaren veertig van de vorige eeuw ontwierp hij een totaalopzet voor het onderwijs aan kinderen van vier tot en met achttien jaar. In de jaren vijftig en zestig ontstonden er verschillende jenaplanscholen in Duitsland. In 1962 opende de eerste jenaplanschool in Nederland zijn deuren.
Basisprincipes Jenaplan
Kenmerkend voor Jenaplanonderwijs is dat elke school anders is. Het is een open model, wat scholen op hun eigen manier mogen interpreteren. Gemeenschappelijke noemer is dat er bij alle jenaplanscholen wordt uitgegaan van twintig basisprincipes. Hieronder sommen we een aantal van die basisprincipes op. Hier vind je de volledige lijst met Jenaplan basisprincipes.
-
Het onderwijs wordt vormgegeven door een afwisseling van de basisactiviteiten gesprek, spel, werk en viering.
-
De leerstof wordt ontleend aan de leef- en belevingswereld van kinderen én aan belangrijke cultuurgoederen uit de maatschappij.
-
Kinderen van verschillende leeftijden en ontwikkelingsniveaus worden samen in stamgroepen geplaatst. Dat stimuleert het leren van en zorgen voor elkaar.
-
Zelfstandig spelen en leren worden afgewisseld en aangevuld door gestuurd en begeleid leren. Het initiatief van de kinderen speelt altijd een belangrijke rol.
-
Wereldoriëntatie neemt een centrale plaats in, met als basis ervaren, ontdekken en onderzoeken.
TIP: basisschool kiezen: de ultieme checklist
In de praktijk
Kinderen leren op jenaplanscholen vooral door mee te doen aan de vier basisactiviteiten: spreken, spelen, werken en vieren. Deze activiteiten vormen de bouwstenen van een weekplan, waarin spanning, ontspanning en concentratie wordt afgewisseld.
Op een jenaplanschool is het vooral belangrijk dat kinderen leren om met elkaar te werken en samen verantwoordelijkheid te dragen. Kinderen leren namelijk niet alleen maar door met pen, papier en het hoofd bezig te zijn, maar ook door met elkaar in gesprek te gaan. Door met elkaar te spelen, leren ze om rekening met elkaar te houden. Het zelfstandig spelen en leren wordt afgewisseld en aangevuld door leren onder begeleiding van een leerkracht.
Kenmerkend voor jenaplanonderwijs is dat elke school zijn eigen interpretatie mag geven aan het concept. Elke jenaplanschool is anders, maakt andere keuzes en legt andere accenten. Wat de jenaplanscholen met elkaar gemeen hebben is dat ze werken vanuit dezelfde basisprincipes, kwaliteitscriteria en kernkwaliteiten. Daarnaast werken de scholen volgens de door de overheid wettelijk vastgestelde kerndoelen van het basisonderwijs. De jenaplanscholen zijn georganiseerd in de Nederlandse Jenaplan Vereniging (NJPV).
Groepssamenstelling Jenaplan
Bijna alle jenaplanscholen werken in zogenaamde stamgroepen. In een stamgroep zitten kinderen uit twee of drie verschillende leerjaren, bijvoorbeeld de groepen 3-4-5 en 6-7-8. Er is bewust voor deze samenstelling gekozen: er zijn hierdoor grotere verschillen in de groep, waarvan de kinderen kunnen leren. Kinderen mogen zelf kiezen of zij graag met oudere of jongere kinderen omgaan. Oudere kinderen kunnen jongere kinderen helpen, waardoor de kans dat kinderen op een bepaald vlak zich langzamer ontwikkelen wordt verkleind.
Een gevolg van de stamgroepen is dat de positie van kinderen na elk jaar verandert: Een jongste wordt middelste, een middelste wordt oudste enzovoorts. Het idee is dat kinderen hierdoor belangrijke sociale ervaringen opdoen.
Lees ook: Alles over de sociaal emotionele ontwikkeling van je kind
Speciale opleiding leerkrachten
Een leerkracht op een jenaplanschool wordt een stamgroepleider genoemd. Jenaplanscholen stellen specifieke eisen aan hun leerkrachten en daarom bestaan er speciale jenaplanopleidingen. De leerkracht leert daar onder andere hoe hij om moet gaan met stampgroepen waarin leerlingen van verschillende leeftijden zitten.
Inbreng van ouders
Op jenaplanscholen spelen ouders een belangrijke rol: er wordt vanuit gegaan dat de inzet van ouders op school vanzelfsprekend is. Zo bespreekt de leerkracht (stamgroepleider) de ervaringen van zijn stamgroep met de ouders. Samen bespreken ze dan hoe de groep zich verder kan ontwikkelen en wat daarvoor nodig is. Ook brengen de ouders hun expertise in op school en ondersteunen ze bij activiteiten. Hoe de inzet van ouders er concreet uitziet, verschilt per school en ligt aan de beschikbaarheid van de ouders.
Meer lezen: Hulpouder zijn, wat houdt dat precies in?
Openbaar of met geloofsovertuiging?
Jenaplancholen kunnen openbare scholen zijn, maar ook scholen met een geloofsovertuiging. Er bestaan dus openbare jenaplanscholen, maar bijvoorbeeld ook rooms-katholieke, Protestants-christelijke en oecumenische jenaplanscholen.
'Jenaplanschool' is geen beschermde term
Iedere school mag in theorie de naam 'jenaplanschool' voeren, want de naam is niet beschermd. Maar de meeste jenaplanscholen zijn aangesloten bij de Nederlandse Jenaplanvereniging (NJPV). Daarmee geven ze aan, dat ze de basisprincipes van jenaplan hanteren. Het NJPV deelt het predicaat 'Erkende jenaplanschool' uit aan scholen die voldoen aan de Jenaplankernkwaliteiten.
Zit er een jenaplanschool bij jou in de buurt?
Er zijn in Nederland ruim 200 jenaplanscholen die zijn aangesloten bij de NJPV . Check via de website van de Nederlandse Jenaplanvereniging of er een school bij jou in de buurt is.
