De curlingouder is uit: 'Kinderen hebben nooit geleerd om zich slecht te voelen'

We gunnen onze kinderen het allerbeste, daarom vliegen we voor ze. We halen ze op en brengen ze weg wanneer ze maar willen, leggen ze in de watten en duwen ze vooruit op het hobbelige levenspad. Alles moet perfect, gaaf en leuk zijn, stelt orthopedagoog Kina Smit in haar onlangs verschenen boek Opvoeden, het hoeft niet zo perfect. 'Maar ondertussen zijn we verstrikt geraakt in dezelfde hoge eisen die we stellen aan ons kind en aan onszelf. Het wordt tijd om te relativeren.'

Beste vrienden

Niet makkelijk, want ouders zijn volgens Smit vooral beste vrienden geworden van hun kinderen. 'We zijn doorgeschoten in die gelijkwaardigheid. Daardoor weten we niet meer hoe we duidelijk moeten zijn en grenzen moeten stellen. Dat zorgt voor gepamperde, verwende kinderen.'

Smit steekt daarbij de hand in eigen boezem. 'Ik heb twee meiden van 10 en 13 jaar en schrik er soms een beetje van hoe vanzelfsprekend ze het vinden dat hun ouders alles voor hen regelen of kopen. Maar die verwachting heb ik zelf gecreëerd.'

Lees ook: Wat houdt zelfredzaamheid in en waarom is dit zo belangrijk?

Onveilige wereld

Hoe dat zo gekomen is? De druk van de maatschappij is toegenomen, de wereld voelt angstiger aan dan vroeger en daardoor zijn we bang geworden, legt Smit uit. 'We willen onze kinderen beschermen. Bovendien zijn veel ouders zelf 'complimentvrij opgegroeid' vroeger, en vastbesloten het zelf heel anders te doen.'

Daardoor overladen we onze kinderen met complimenten en effenen we hun pad waar mogelijk. 'Ze mogen niet lijden en niet gepest worden, en daar maken we onszelf verantwoordelijk voor. De curlingouder is de norm en daarmee is overbescherming de opvoedtendens.'

Daarnaast leven we in het tijdperk van individualisering. 'Het gaat minder om de groep, meer om 'ik', om het vervullen van mijn behoeften. In de maatschappij, maar ook in het gezin. Daardoor is een kind al snel speciaal. Ieder kind is een uniek individu met heel speciale behoeften waar je als ouders iets mee moet doen: het potentieel van je kind moet optimaal benut worden. Dat gaat wel ver. Een kind is gewoon een kind.'

Lees ook: Tips van twee psychologen over complimenten geven aan je kind

De echte wereld is koud

Het leven is maakbaar, denken we. Kijk maar naar sociale media: picture perfect. De alomaanwezige smartphone is superhandig, maar zit ons aardig in de weg, vindt Smit. 'Alles wat het kind doet of beleeft, moet worden vastgelegd en gedeeld. Doordat we met die telefoon het perfecte plaatje kunnen creëren, ligt er een gigantische druk om aan dat plaatje te voldoen.'

In haar praktijk ziet Smit dagelijks kinderen die niet gewend zijn aan het echte leven. 'Als je overal naartoe wordt gebracht, als je gewend bent dat alles voor je wordt opgelost, komt dat belangrijke eigenschappen als zelfredzaamheid, weerbaarheid, zelfvertrouwen en veerkracht, broodnodig om te kunnen overleven, niet ten goede.'

Vertroetelen

Geen wonder dat jongeren kampen met burn-out en depressiviteit, vindt Smit. 'Door ze maximale veiligheid te bieden en zich altijd goed te laten voelen, hebben kinderen nooit geleerd om zich slecht te voelen. Maar je voelt je best slecht als je 20 jaar bent, in je uppie op je kamer zit in een stad waar je nog niemand kent, en ze op je opleiding niet meer staan te klappen bij alles wat jij doet. We vertroetelen te veel, want de echte wereld is koud.'

Lees ook: Zo boost je het zelfvertrouwen van je kind

Gebrek aan ouderschap

Ouders willen volgens David Blom, psycholoog en relatietherapeut, hun kind inderdaad het beste geven en zijn daarin enorm zoekende. Hij ziet zo'n 1600 ouders per week met zijn theatershow Ons kind. De zalen zijn steevast uitverkocht.

'Hierdoor zie ik niet zozeer een tendens van overbescherming, maar een tendens van afwezigheid en inconsistent ouderschap. Ouders werken fulltime, zitten veel in hun telefoon en worstelen vaak met hun eigen relatie. De meeste ouders slagen er niet in om vijf minuten met hun volledige aandacht bij hun kinderen te zijn. Dit is geen verwijt, dit is realiteit.'

'Volledige aandacht houdt in dat je luistert, niet preekt. Dat je gevoelens verwoordt, niet adviseert. Dat je kinderen niet rondrijdt van playdate naar playdate, maar je kind leert stilte en het 'absolute niksdoen' te omarmen. Zodat het zijn binnenwereld leert kennen.'

'Als we overbeschermen, is dit meer omdat we zelf last hebben van oud zeer. Als ik mijn zoon alleen zag staan op het schoolplein voelde ik vaak een enorme behoefte om playdates te regelen. Waarom? Omdat ik zelf vaak buiten de boot viel vroeger. Dit is geen overbescherming, dit is geen bewuste keuze, dit is geen aandacht. Dit is reageren vanuit eigen pijn. Maar hier staat jouw kind volledig los van.'

Lees ook: Intergenerationeel trauma: 'Ik wilde het trauma van mijn moeder niet doorgeven aan mijn kinderen'

Bewust ouderschap

Hoe moet het wel? We hoeven niet terug naar vroeger, zegt Smit. 'Maar opvoeden mag wel wat minder perfect. Het helpt door regelmatig bij jezelf stil te staan en je af te vragen wat je aan het doen bent: zijn mijn eisen redelijk of kan ik ook een stap terugzetten, het bij mijn kind laten en het zo een ervaring gunnen? Ik pleit voor meer laten.'

'Gun je kind tegenslag. Het mag van de weg afschieten en het af en toe zwaar hebben. Tuurlijk, stelselmatig gepest worden en pijn gedaan worden is schadelijk, dan moet er worden ingegrepen. Maar een keertje worden buitengesloten kan heel leerzaam zijn.

Kinderen zijn vaak onaardig tegen elkaar en daar bemoeien wij ons als ouders graag mee. Maar we hoeven niet over alles te praten. Er gewoon zijn is genoeg. Wees een vangrail voor je kind, waar het tegenaan kan botsen als het misgaat. Zorg dat ze bij je kunnen schuilen.'

Volledige betrokkenheid

Blom vindt dat het wel wat verdergaat dan de verantwoording bij het kind leggen. 'We kunnen nu ineens met zijn allen denken 'laten we ons kind zijn eigen problemen maar laten oplossen, op je bek gaan is goed', maar dat is geen opvoeden. Opvoeden is je kind helpen zichzelf staande te houden in een lastige maatschappij.

Dat vraagt volledige betrokkenheid. Dat is geen overbescherming. Dat is gewoonweg opvoeden. Wat ouders hierbij vooral nodig hebben is iemand die ze echt helpt naar binnen te kijken in plaats van het zoveelste vingertje of advies.'