'Kinderen krijgen is natuurlijk per definitie niet duurzaam. Waar zijn we eigenlijk mee bezig, ouders van nu? De wereld zucht onder natuurrampen en pandemieën, diersoorten verdwijnen, poolkappen smelten, bossen verbranden: de aarde probeert ons op allerlei manieren duidelijk te maken dat we met veel te veel zijn, en wij besluiten daar doodleuk nog een schepje bovenop te doen. Alleen maar omdat we het zo leuk vinden een paar jaar van ons leven kwijt te zijn aan poepluiers verschonen, omgevallen bekers ranja opdweilen, stiftvlekken uit truien wassen, eten koken dat niet opgegeten wordt en gekrijs proberen te stoppen door nog harder te krijsen dat ze moeten stoppen met krijsen.
Lees ook: Duurzaam opvoeden? Deze 14 producten helpen je daarbij
Alles voor de kinderen
En dat terwijl er feitelijk niet eens meer een noodzaak is om ons voort te planten. Kijk, vroeger had je gewoon personeel nodig voor de boerderij of een opvolger voor je bakkerszaak. En er waren nog geen Roemeense uitzendbureaus of outsourcemogelijkheden, dus de enige manier om aan personeel te komen was het zelf maken. En om dat personeel dan een beetje op te voeden en bezig te houden had je personeel nodig, dat je ook weer moest maken, en zo bleef je bezig.
Geen illusies
Voordeel van de kinderschare die je daaraan overhield, was dat ze dan op je oude dag mooi voor je konden zorgen. Maar ook die functie vervullen kinderen niet meer. Maak je geen illusies: misschien helpen ze je later met het sjouwen van de verhuisdozen naar het verpleeghuis, maar daarna is het 'Dag mam, dag pap, dahaag, veel plezier, ik moet werken, je gebit staat op het nachtkastje!' En in gedachten zul je teruggaan naar al die keren dat je ze precies op deze manier bij het kinderdagverblijf gedropt hebt.
Te weinig kinderen
Nee, kinderen krijgen is anno 2021 een daad van puur egoïsme. In elk geval in ons deel van de wereld. Aan de andere kant: een van de belangrijkste argumenten om de aarde te willen redden is altijd 'We doen het voor onze kinderen'. En als we zouden besluiten geen kinderen meer te krijgen om de aarde te redden, voor wie redden we de aarde dan nog? Bovendien: als kinderen zo'n goede motivatie zijn om de aarde te redden, dan moeten we er daar zo veel mogelijk van maken, want er zijn nog genoeg mensen die een zetje kunnen gebruiken. Gezien het aarzelende klimaatbeleid wereldwijd zijn er nog steeds eerder te weinig kinderen dan te veel.
Een zoon en zonnepanelen
Maar misschien probeer ik nu gewoon mijn eigen keuzes recht te kletsen. Ik heb drie kinderen. Dat is nogal een ecologische voetafdruk natuurlijk. Uiteraard probeer ik dat op andere vlakken te compenseren. Als ik het allemaal op een rijtje zet, zien de afgelopen jaren er ongeveer als volgt uit: ik kreeg eerst een dochter, toen zonnepanelen, warmtepompen, een zoon, nieuwe dakisolatie, nog een dochter, een elektrische auto en een compostbak. Tussen die zoon en die laatste dochter in ben ik ook nog eens gestopt met vlees eten. En dan nog steeds leef ik in het besef dat het niet genoeg is. Wil ik die drie kinderen écht CO2-neutraal krijgen, dan zal ik nog op z'n minst van elke SUV die ik onderweg tegenkom de banden moeten leksteken.
Eet je korstjes
Verder probeer ik natuurlijk om ze zo milieubewust mogelijk op te voeden. Zo ben ik momenteel bezig met een traject om mijn jongste dochter (2) de korstjes van haar boterhammen op te laten eten. Voedselverspilling, je weet toch. En ik hoor u denken: zo, dat is meteen wel een heel ambitieus project. Maar ik heb er de vakliteratuur op na geslagen, en het schijnt theoretisch mogelijk te zijn dat peuters broodkorsten eten. Ik heb haar dat ook uitgelegd. Dat er heel veel kinderen zijn die korstjes eten, en dat er tot op heden geen nadelige korte- of langetermijneffecten zijn gevonden. Dat ze er bovendien zowel papa als de planeet een groot plezier mee zou doen. Het heeft helaas nog niet gewerkt. Ik kwam er later pas achter dat ze op de iPad had gezeten en bij YouTube van Brandweerman Sam via Spongebob en loombandjes-tutorials terecht was gekomen bij een filmpje waarin werd uitgelegd dat broodkorstjes een complot zijn van een internationaal netwerk van tarwemultinationals die ons via gluten proberen te besturen om zo de wereld klaar te maken voor buitenaardse wezens. Zal nog even duren voordat ik haar daar weer vanaf heb gepraat. Thanks, algoritmes.
Zelf doen
Maar toch blijft het een beetje knagen. Vraag ik mezelf af en toe af: waar was dit nou voor nodig, Derks? Drie kinderen! Voor dezelfde CO2 had je de rest van je leven elk jaar een paar weken op Bali kunnen zitten! Bovendien heb ik die kinderen ook opgezadeld met een onzekere toekomst. Ik hoop natuurlijk dat ik er helemaal naast zit, maar als ook maar de helft van alle scenario's die de wetenschap ons voorschotelt gaat uitkomen, staat ons een eeuw te wachten vol extremen. Droogte, overstromingen, stormen, zeespiegelstijging, insectenplagen – het halve Oude Testament gaat voorbijkomen. Ik merk ook dat ik stiekem toch probeer mijn kinderen daar een beetje op voor te bereiden. Dat ze bijvoorbeeld weten welke in het wild groeiende plantjes je kunt eten, dat ze weten hoe een moestuin werkt, hoe je een brood bakt of hoe je zelf kleren kunt maken. Dat mocht straks de pleures uitbreken, ze er in elk geval wel doorvoed en netjes gekleed bij lopen. De resultaten zijn trouwens wisselend: de plantjes vinden ze leuk, courgette uit eigen tuin eten ze bijvoorbeeld met net zo veel tegenzin als die uit de supermarkt. Dat kleding maken is alleen nog niet echt gelukt. Maar ik heb een mailtje aan de Primark gestuurd om eens te vragen wat voor training zij hun kleuters geven.
Optimist
Toch ben ik volgens mij, ondanks alle zorgen en schuldgevoelens en sombere scenario's, een optimist. Ik geloof namelijk óók dat het wel degelijk mogelijk is om met z'n allen op deze planeet te wonen, ervoor te zorgen dat iedereen te eten heeft én de natuur een beetje in balans blijft. Het is niet per se heel ingewikkeld – we moeten het alleen even gaan dóén. En daar zijn die kinderen veel beter in dan wij. Ze weten niet beter.
Wel principes, geen dwang
Sinds ik zelf gestopt ben met vlees eten, krijgen mijn kinderen het ook niet meer, maar ik vond natuurlijk wel dat ze vrij moeten zijn om daar zelf keuzes in te maken. Ik ben zelf immers óók grootgebracht op knakworsten en gehaktballen, en ik wilde ze niks ontzeggen. Dus elke keer dat ik de oudste (6) bij een vriendinnetje liet spelen of naar een kinderfeestje bracht, zei ik erbij: 'Wij eten thuis geen vlees, maar ze mag het wel als ze dat wil.' Dat vond ik heel relaxed van mezelf. Wel principes, geen dwang. Ik vroeg na afloop ook elke keer aan mijn dochter of ze lekker knakworstjes gegeten had, en als ze 'nee' zei, vroeg ik waarom niet en benadrukte ik nog maar eens dat ze dat wel gewoon mocht, zodat het er uiteindelijk op neerkwam dat ik mijn dochter bijna aan het pushen was om vlees te eten, alleen maar om mezelf te bewijzen dat ik zo'n relaxte ouder was die soepel met zijn principes om ging en zijn kinderen niet tot kleine activistische zuurpruimen wilde opvoeden. Totdat mijn dochter op een dag bijna wanhopig uitriep dat ze helemaal geen vlees wíl eten, omdat ze dat zielig vindt. Sindsdien is ze dusdanig overtuigd vegetariër dat ze zelfs bij vleesvervangers vraagt of er echt geen vlees in zit.
Lees ook: Mijn kind wil vegetarisch eten: waar moet ik op letten?
Een jeugd zonder knakworsten
Ik realiseerde me dat vegetariër zijn vooral in mijn hoofd een grote stap was. Dat ik erg bezig was met wat je allemaal mist als je geen vlees meer eet, maar dat het voor hen net zo vanzelfsprekend is als binnenkomen en je jas midden in de kamer uitgooien, of een snottebel aan je mouw afvegen – gewoon iets waar je niet over nadenkt. Dat ík me niet kon voorstellen hoe een jeugd zonder knakworsten eruitziet, wilde niet zeggen dat mijn kinderen net zo bekrompen zouden zijn.
Eindeloos veel mogelijkheden
Moet je je eens voorstellen wat voor hen allemaal nog meer vanzelfsprekend zou kunnen zijn. Op vakantie gaan met de trein. Apparaten repareren als ze stuk zijn, in plaats van ze weg te flikkeren omdat een nieuwe nou eenmaal goedkoper is. Of gewoon een dikke trui aantrekken als het koud is. Of bladeren harken in plaats van bladblazen. Of een regenjas pakken in plaats van de auto. Of groente eten die van dichtbij komt en bij het seizoen past. Of dingen kopen zonder plastic eromheen. De mogelijkheden zijn eindeloos!
Boze Greta
Dit was het moment dat het kwartje viel. Als een kind klimaatbewust opgroeit, heb je binnen achttien jaar een volwassene die hartstikke goed bezig is. Als je het gedrag van een volwassene wilt veranderen, heb je minstens zo veel tijd nodig – en misschien nog wel meer. Want ze zijn het nu eenmaal zo gewend, of ze zijn boos dat ze iets wordt afgepakt, of ze roepen dat ze in China veel meer vervuilen, of ze zijn het er wel mee eens, maar vinden het jammer dat die Greta Thunberg altijd zo boos is, of ze zeggen dat ze al bijna geen vlees meer eten, terwijl ze een hap biefstuk nemen, of ze kopen bij de Shell altijd voor 1 cent extra hun klimaatschuld af, of ze hebben een andere smoes gevonden om alles bij het oude te laten.
Te veel volwassenen
Sinds ik dat bedacht heb, voel ik me een stuk minder schuldig over die drie kinderen. Ik realiseerde me dat de critici inderdaad gelijk hebben. Er zijn veel te veel mensen op deze planeet. Maar dat zijn geen kinderen. We hebben gewoon te veel volwassenen. Díé zitten een betere wereld in de weg. Dus ons, ouders van nu, staat maar één ding te doen: ervoor zorgen dat de kinderen in de meerderheid zijn. Bedenk je dat maar, als je weer een nacht niet hebt geslapen, of van drie kanten gegil hoort, of je kind plat op z'n buik in de supermarkt om een pak koekjes schreeuwt: je doet het niet voor jezelf. Je doet het om de planeet te redden.
Toch een hele troost.'
Tekst: Pieter Derks. Fotografie: Merlijn Doormernik. Dit artikel is eerder verschenen in Ouders van Nu Magazine.
Artikelen van Ouders van Nu ontvangen in je mailbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief.
