Lucas (40) over zijn PTSS: 'Papa is een beetje stuk, zei ik tegen mijn dochters'

Toen Lucas van de Meerendonk (40) nog 'heel diep' zat, raakte hij op het schoolplein aan de praat met een bevriende vader. Hij vroeg Lucas hoe het ging, waarop hij vertelde dat hij antidepressiva slikte. De vader maande hem tot stilte: 'Waarom zeg je zoiets zo op het schoolplein?'

Lucas: 'Toen ik naar huis liep, dacht ik: wat maakt het nou uit dat ik daarover begon? Maar blijkbaar zit er toch een taboe bij mannen op dit soort problemen. Ik merkte het ook nadat ik online iets had gedeeld over mijn PTSS. Mannen stuurden me berichten: ik loop hier ook tegenaan, kan je me helpen? 'Ik ben geen therapeut', antwoordde ik dan, 'maar ik hoop dat je erover praat. Dat hoop ik heel erg.'

Heb je die vader er later nog op aangesproken?

'Ja, en toen werd het ineens een open gesprek. Dat is ook precies de bedoeling van het kinderboek dat ik heb geschreven: dat ouders en kinderen met elkaar gaan praten. Het is toch gek dat iedereen met problemen rondloopt en automatisch denkt: daar zit toch niemand op te wachten?'

Het boek Storm in papa's hoofd is deze week verschenen, ruim twee jaar na het zware verkeersongeval waar zijn klachten mee zijn begonnen. Het gebeurde in Italië tijdens hun huwelijksreis. Lucas moest plots remmen voor een file, de automobilist achter hen ('ik denk dat hij op zijn telefoon zat') klapte met 115 kilometer per uur achterop.

Lucas' vrouw Shody Careman werd met een traumahelikopter afgevoerd, in het ziekenhuis bleek dat ze een gebroken ruggenwervel had, een gekneusd bekken en een hersenschudding met tinnitus als gevolg. Dochter Koosje, toen 4, brak haar been, haar twee jaar jongere zus Fiep bleef ongedeerd.

Lees ook Lucas' column over het ongeluk: 'Huilend belde ik mijn schoonfamilie op'

Lucas had enkel wat rugklachten, maar merkte vrij snel dat het ongeluk er flink had ingehakt. Een plotse klap of het geluid van een overvliegende helikopter waren al genoeg om hem volledig terug te voeren naar het ongeluk; zelfs een spiegel was een trigger ('omdat ik vlak voor het ongeluk in mijn achteruitkijkspiegel de andere auto zag naderen.') Het bleek PTSS.

Via zijn werkgever NOS kwam hij bij psycholoog Kaz de Jong terecht, die normaliter verslaggevers bijstaat die problemen ervaren nadat ze in oorlogssituaties hebben gewerkt. 'Hij is echt mijn redding geweest. Kaz kwam hier twee keer in de week, dan deden we EMDR. Dan moest ik naar zijn vinger kijken, waardoor ik in een soort trance kwam, en ondertussen steeds de herinneringen aan het ongeluk terughalen, van het allereerste begin tot het einde.'

Hoe ging dat?

'In het begin was ik zo overstuur, dat de herinnering aan rijden op de snelweg al te veel was. Maar ik moest ook terugdenken aan het moment waarop ik na het ongeluk achterom keek in de auto, en Shody bewusteloos zag liggen. Ze lag in een onnatuurlijke houding, ik dacht dat ze overleden was.

Die aanblik heeft me maandenlang achtervolgd. Ik kon soms niet naar haar kijken, zonder dat beeld te zien. Ook als ze sliep, zag ik het voor me.'

Hij vertelt zijn verhaal rustig aan een picknicktafel voor de deur van zijn huis, midden in een Utrechtse volkswijk, type 'touwtje uit de brievenbus'. Shody brengt tosti's ('hij kan niet meer nadenken als hij honger heeft'), buren prijzen bij het voorbijgaan het mooie weer. Lucas wijst op een paar huizen in de straat. 'Daar heb ik EMDR gehad, en daar. In bijna ieder huis in de straat, want ik wilde niet dat de kinderen erbij waren.'

Lees ook: Voor partner kan bevalling ook traumatisch zijn: 'Ik wist niet of ik mijn vrouw nog levend terug zou zien'

Hoe was je er aan toe na zo'n sessie?

'Ik reageerde er ook fysiek op: soms kon ik niet door, omdat ik moest overgeven. Daarna was ik helemaal gesloopt. Dat was ook lastig, want met Shody ging het ook niet goed. Zij had het, naast fysieke problemen, mentaal ook zwaar.

Shody fotografeert voor MEZZA; soms zag ze in het magazine een shoot die zij had willen doen. Voor haar gevoel moest ook ruimte zijn, maar dat was wel lastig als ik net een heftige EMDR-sessie had gehad. En dan heb je ook nog twee kinderen die van alles van je willen.'

Hoe zagen jullie dagen er in die tijd uit?

'Meestal deed ik 's ochtends iets met de kinderen, maar ik merkte dat ik dan net een spook was. 's Middags kwamen buren of vrienden helpen, dan konden Shody en ik even liggen. 's Avonds kwamen er weer mensen die de kinderen in bad deden en naar bed brachten. Onze oppas Melle was heel belangrijk: zij is onze Mary Poppins, ze deed zoveel leuke dingen met de kinderen. Al die hulp was zo fijn.

Fiep heeft een enorme bos krullen, die moet worden uitgekamd - dat kan pijn doen. Een vriendin van ons die ook krullen heeft, kwam speciaal om dat te doen. Want ik kon er niet tegen als mijn kinderen overstuur waren. Als zij er was, ging ik naar boven zodat ik het gehuil niet hoorde.

Het voelde echt als overleven. We deden geen leuke dingen, die ruimte was er helemaal niet. We zaten in ons huis, als een soort gevangenis, de dagen leken steeds meer op elkaar.'

Lees ook: Lucas wast het haar van zijn dochters: 'Alsof je de exorcist in bad hebt'

In een eerder interview met Mezza vertelde je dat je een heel betrokken vader bent. En nu lukte dat niet.

'Het voelde alsof ik in alles aan het falen was. Als vader, als partner zijnde, ook in mijn werk; in die tijd was het Jeugdjournaal Verkiezingsdebat, dat had ik heel graag willen doen. Alles glipte uit mijn handen, mentaal zat ik op een glijdende schaal. Op een gegeven moment dacht ik dat ik er niet meer uit kwam, dat ik gek werd. Kaz zei toen: dit wordt link. We hebben zelfs een opname overwogen.

Een arts raadde me aan om eerst antidepressiva te slikken. Maar ook dat voelde als falen. Toen ik het doosje in huis had, heb ik er heel lang naar gestaard. Ik was bang, ik was mezelf al zo kwijt: word ik door die pillen niet helemaal vlak? Terwijl ik nu denk: was ik er maar eerder mee begonnen. Maar het is geen wondermiddel, ik had ook veel therapie nodig.'

'Daarvoor moest ik ook mijn wereld steeds iets groter maken: eerst naar Kruidvat om de hoek, dan naar een drukker winkelcentrum, of met de auto naar het ziekenhuis. Als dat dan lukte, voelde het zo fijn. 'Een succesbeleving' noemde Kaz dat. Zo kreeg ik heel langzaam mijn gevoel voor eigenwaarde weer terug.'

Later: 'Maar dat idee dat één seconde zoveel kapot kan maken… Dat vind ik nog steeds heel moeilijk te accepteren. Vooral voor Shody, zij kan nog steeds weinig. Zij is iemand die bruist, die vol in het leven staat. Ik zorg dat ze kan rusten, ik neem de kinderen vaak mee. Maar dan is ze geen onderdeel van het gezin. Die succesbelevingen, die gun ik haar ook. Maar dat kan nu niet, fysiek.'

Lees ook: Sander (35): 'Had ik maar andere keuzes gemaakt toen mijn vrouw een post-partumdepressie had'

Ligt jouw herstelproces nu achter je?

'Ik denk dat ik altijd gevoelig blijf voor bepaalde prikkels, maar ik weet hoe ik ermee om moet gaan. Laatst keek ik een tv-programma waarbij ik een vrouw zag die bekneld in een auto zat. Dat zijn moeilijke momenten.

Ik heb oefeningen gekregen om weer rustig te worden, die gebruiken militairen met PTSS ook. Shody roept dan, als ik trillend op de bank zit: 'Wat is de hoofdstad van Egypte?' Door daar over na te denken kom ik weer in het moment.'

Lacht: 'Inmiddels ken ik de hele atlas uit mijn hoofd. Laatst zei ik tegen haar: je moet even iets anders verzinnen dan topografie, want dit werkt niet meer. Toen kwam ze met rekensommen aan.'

Hoe praatte je met je kinderen over alles wat er met je gebeurde?

'Ze vroegen weleens wie Kaz was, als hij weer voor de deur stond. Dan legde ik uit dat het een praatmeneer was. 'Die zorgt ervoor dat ik minder bang ben om de straat op te gaan. Weet je nog dat we laatst buiten liepen toen er een helikopter langskwam?' 'Ja', zei Koosje toen, 'toen deed jij gek'. 'Maar dat deed ik vroeger niet toch? Ik hoop dat ik met die meneer beter word.'

Maar ik vertel haar niet dat ik zo diep heb gezeten, dat ik heb gedacht dat ik gek werd. Dat hoeft een kind niet te weten, want ik ben nog steeds haar vader. Mijn kinderen zijn niet mijn therapeuten.'

Werd er vroeger bij jullie thuis over emoties gepraat?

'Nee, bij mijn moeder speelde ook van alles in het hoofd, maar daar vertelde ze weinig over. Als ik viel, kreeg ik een pleister en ging ik weer door. Shody is ook zo opgevoed. We waren nooit schoolziek: pas als je been eraf lag, mocht je thuisblijven.'

Meteen: 'In dat opzicht is Koosje ook een spiegel voor ons, hoe wij dingen door die opvoeding aanpakken. Toen zij een keer verdrietig thuiskwam, vroeg Shody meteen: 'maar wat was er vandaag dan wél leuk?' Terwijl dat verdriet er ook mag zijn.'

Lees ook: Dit is waarom je je baby ál jouw emoties moet laten zien

Als ouder wil je alles fixen.

'Precies, maar soms is iets niet te fixen. Soms ben je gewoon even stuk. Dat zei ik ook vaak tegen de kinderen: 'papa is een beetje stuk'.'

Ik zag binnen net een opsporingsposter voor de knuffel van Koosje, Shody vertelde datm ie kwijt is. Koosje begon direct hartverscheurend te huilen. Ze heeft in ieder geval geen moeite om zich te uiten.

'Ja, zo is Koosje: heel gevoelig en intens, ook in positieve zin. Heel bewonderenswaardig vind ik dat. Ik ben zelf ook opener geworden: alle emoties mogen er zijn.

Tijdens mijn proces dacht ik vaak: waarom word ik nou niet beter? Dat heeft het herstel onderdrukt. Als ik niet zo streng voor mezelf was geweest, dan had me dat zeker geholpen. Nu is het allemaal wat relaxter. Niet dat ik overal om ga janken, maar ik vind oprecht dat ik nu een verbeterde versie ben van mezelf.'

Storm in papa's hoofd is verschenen bij uitgeverij Moon (18,99 euro).