Een bevalling die volgens het bevalplan verliep, oxytocine die door de aderen van de nieuwe moeder stroomt, borstvoeding die probleemloos op gang komt, een baby die tevreden in slaap valt terwijl de ouders, zwevend op een pluche roze wolk, kraambezoek ontvangen.
Het is een ideaalbeeld dat veel (aanstaande) ouders koesteren, terwijl het in de meeste gevallen haaks op de werkelijkheid staat.
Niet in topvorm
Uit onderzoek (2024) blijkt dat zes op de tien moeders een verminderd emotioneel welzijn ervaren in de periode na de bevalling. Ze hebben geen psychische problemen, maar zijn mentaal niet in topvorm.
Ander onderzoek (2023) naar post-partumgezondheid in hoge-inkomenslanden laat zien dat tussen de 47 en 94 procent van de vrouwen in het eerste jaar na de bevalling een of meerdere gezondheidsproblemen ervaart, waaronder uitputting, slaapproblemen, sombere gevoelens en het gevoel overweldigd te zijn.
Lees ook: Hoelang duurt het voordat je weer jezelf bent na een bevalling?
Extreme gevoelens zijn normaal
Volgens GZ-psycholoog en Ouders van Nu-expert Arina de Vries is het heel normaal dat een bevalling extreme gevoelens losmaakt. Dat kunnen fijne gevoelens zijn, zoals blijdschap, geluk en trots, maar ook minder fijne gevoelens van wanhoop, stress en angst.
'Een bevalling brengt een hoop teweeg, zowel fysiek, hormonaal als mentaal', zegt ze. Wat daarin niet meehelpt, is dat het zelden volgens plan verloopt. 'Het gevoel van controleverlies, dat veel vrouwen ervaren, is een enorme stressfactor. En zie vanuit een gevoel van machteloosheid maar eens op een roze wolk te stappen.'
Zonder inwerkproces
Een rozewolkervaring is volgens de psycholoog dan ook maar voor een enkeling weggelegd en verre van de standaard. Naast de onvoorspelbaarheid van een bevalling, speelt ook het grote verantwoordelijkheidsgevoel dat de geboorte van een baby met zich meebrengt daarin een rol: ineens ben je verantwoordelijk voor een baby die totaal afhankelijk is van jou, terwijl je geen idee hebt wat hij nodig heeft.
De Vries vergelijkt het met het starten met een nieuwe, belangrijke baan waar je zonder inwerkproces aan begint. 'Zoiets kan gevoelens van stress, angst, alertheid, wanhoop en paniek aanwakkeren.' Hoe heftig die gevoelens ook kunnen zijn, volgens de psycholoog zijn ze heel normaal en ervaart vrijwel iedere (nieuwe) ouder ze.
Psychische klachten
Heftige gevoelens zijn nog geen psychische klachten. Toch ontwikkelt ongeveer 8 tot 10 procent van de vrouwen in Nederland een post-partumdepressie. PTSS komt voor bij ongeveer 3 procent. Een post-partumpsychose komt bij één tot drie op de duizend vrouwen voor en is daarmee zeer zeldzaam.
In het geval van (ernstige) psychische klachten staat iemand altijd aan of nemen sombere, lusteloze gevoelens de overhand. Andere rode vlaggen zijn: niet meer kunnen slapen, onverschilligheid, niet reageren op je baby, dwangmatigheid, paniekaanvallen. Zoek in zo'n geval professionele hulp via de huisarts, de GGD of de crisisdienst.
Lees ook: Psychische klachten tijdens de zwangerschap: herken de signalen op tijd
Verwachtingen versus realiteit
Ook al is het ervaren van een roze wolk volgens De Vries eerder uitzondering dan regel, toch ziet ze in haar praktijk dat veel ouders zich eraan vastklampen. Als de realiteit later anders blijkt, voelen ze teleurstelling of hebben ze het idee te falen.
Dat ouders vaak onrealistische verwachtingen hebben, verbaast de psycholoog niet. 'We leven in een maakbare maatschappij waarin het idee heerst dat je overal invloed op hebt.' Vrouwen volgen een bevalcursus en denken daarna pijnloos te bevallen, ze stellen een bevalplan op dat hen een gevoel van controle geeft en omdat ze zich hebben verdiept in borstvoeding en slaapgedrag van baby's, zullen die zaken straks geen issue zijn.
'Maar zo werkt het natuurlijk niet', verzucht De Vries. Op het moment dat vrouwen op hun kwetsbaarst zijn, worden ze geconfronteerd met het feit dat het leven niet maakbaar is. 'Als het anders loopt - en dat doet het vaak - denken ze dat het aan hen ligt.' Ten onrechte, zegt De Vries, want een bevalling en de periode daarna zijn niet te controleren.
Lees ook: Waarom een bevalling veel meer is dan alleen een fysiek heftige gebeurtenis
Eerlijk verhaal over ouderschap
Waarom denken we dat dan toch? Volgens De Vries komt dat doordat we als maatschappij vooral de positieve kanten van het ouderschap belichten. Vooral op sociale media gedeelde 'perfecte' plaatjes matchen niet met de werkelijkheid. Dat we weinig vertellen over de moeilijke momenten, staat een realistischer beeld volgens de deskundige voorlopig in de weg.
Je hebt een nieuwe rol en die is ook meteen de belangrijkste. In andere rollen, zoals die van geliefde, werknemer, vriendin, dochter, enzovoort, moet je jezelf opnieuw uitvinden. 'Ga ervan uit dat je faalt op alle fronten en maak er grapjes over. Neem jezelf niet te serieus, speel, maak fouten en leer. Er zullen fijne momenten zijn en momenten waarop je denkt: hoe doen andere ouders dit?! Ook dat is normaal, die dingen kunnen naast elkaar bestaan,' zegt De Vries.
Ze adviseert ouders om open te zijn over de minder fraaie kanten van het ouderschap. 'Zeg dat je het pittig vindt, dat je soms twijfelt aan jezelf, dat je moe bent, dat je het even niet meer weet, dat je het zwaar vindt. Grote kans dat de ander zegt: Joh, dat herken ik.'
Lees ook: Goed genoeg ouderschap: 'Feilbare ouders bewijzen hun kind een enorme dienst'
Sociale steun helpt
Sociale steun is volgens de psycholoog ontzettend helpend, het verlaagt het stressniveau en geeft iemand het gevoel niet de enige te zijn die worstelt.
Een andere tip die ze geeft is om hulp te vragen en het aan te nemen zonder je daar schuldig over te voelen. Juist momenten van ontspanning zorgen ervoor dat je oplaadt en er daarna weer tegenaan kunt. Tot slot: bouw routines in de dagen, sta op om een vaste tijd, ga naar buiten, beweeg, eet gezond en verdeel de taken op een manier die voor jou klopt.
'Het ouderschap is niet alleen maar fantastisch en het is niet alleen maar zwaar, het ene moment voel je je geweldig en het andere moment ben je de wanhoop nabij. Dat is normaal.' Daarmee doe je het niet verkeerd, daarmee ben je niet gek en je bent al helemaal niet de enige, wil ze maar zeggen. Juist niet.
