Waarom het belangrijk is een realistische verwachting van de bevalling te hebben

'Een positieve bevallingservaring kan je enorm sterken in je eerste tijd als moeder, en misschien wel in de rest van je leven. Maar andersom ook: heb je een negatieve ervaring, dan kun je daar ook lang last van hebben.' Dat zegt Corine Verhoeven, hoogleraar Waardegedreven Geboortezorg aan het Amsterdam UMC en klinisch verloskundige in het Máxima Medisch Centrum Veldhoven.

Als Verhoeven een dame van 92 jaar ontmoet die hoort dat ze verloskundige is, begint de mevrouw tot in het kleinste detail te vertellen over haar eerste bevalling waarbij ze haar kind verloor. 'Ze heeft daarna nog zes kinderen gekregen, maar die eerste ervaring is nooit meer uit haar hoofd gegaan. Wat er gebeurt tijdens een bevalling maakt een imprint in je hart en hoofd. Dat draag je je leven lang mee.'

Lees ook: 9x dit zeiden moeders als eerste na de bevalling

Fysiek en mentaal

'De impact van een bevalling is groot, omdat het veel meer dan alleen een fysiek heftige gebeurtenis is', zegt Rosa van den Elzen, GZ psycholoog en Infant Mental Health specialist. 'Ook hormonaal gebeurt er ontzettend veel. Dat doet iets met jezelf als vrouw, hoe je jezelf voelt, maar ook hoe je je emoties kunt reguleren. Het heeft daarnaast een enorme impact op de relatie met je partner, jouw plek in het kerngezin, je sociale leven, op je hele wereld.'

Volgens van den Elzen draagt niet alleen het krijgen van een kind, maar ook het leren zorgen voor een kind en je hele leven erop inrichten dat je een kind hebt, bij aan de impact ervan. 'De verantwoordelijkheid voelen, de steun nodig hebben vanuit je omgeving om dat aan te kunnen, de flexibiliteit kwijtraken die je had voordat je kinderen had. Het is niet zo dat je leven hetzelfde blijft, maar dan met een kind. Het haakt in op zoveel aspecten.'

Lees ook: Bloed, pijn en twijfels: tobbende moeders zijn de nieuwe literaire helden

Positieve impact

Volgens Van den Elzen glijden sommige vrouwen gemakkelijk in het moederschap. 'Zij voelen al snel hoe ze die rol moeten pakken, durven te vertrouwen op hun intuïtie.' Een sterk steunend netwerk en een goede relatie met hun eigen ouders zijn zogeheten 'beschermende factoren'. Dan hoeft het moederschap niet per se meteen helemaal goed te verlopen. Mogen ze er een beetje doorheen struikelen en hebben ze vertrouwen dat het wel goedkomt.'

'Ook het verloop van de bevalling is een beschermende factor', aldus Van den Elzen. 'Heb je een positieve bevalervaring dan zie je dat er op thema's als leven, liefde en identiteit minder vaak problemen voorkomen dan wanneer vrouwen een negatieve bevalervaring hadden.'

Sterk en trots

Verhoeven beaamt dit. 'Als een vrouw echt een goede bevalervaring hebt gehad, heeft ze vaak het idee 'ik heb die klus geklaard'. Dan voelt ze zich heel sterk en trots. Dat draagt vervolgens bij aan de binding met je kind.'

Als wetenschapper legt Verhoeven een interessante link. Door de opwaartse spiraal die we bij vrouwen met een goede bevalervaring zien - meer zelfvertrouwen, beter verloop van borstvoeding, makkelijker bonden met kind - zien we onder die groep minder zorggebruik voor zowel moeder als kind in het eerste jaar na de bevalling.

Negatieve impact

Uit onderzoek van Verhoeven blijkt dat één op de vijf vrouwen de bevalling als negatief ervaart en één op de tien zelfs als heel negatief of traumatisch. Wat is daar de impact van? 'Als het niet vaginaal of vlot is gegaan, als je hulp nodig hebt gehad, of jij of je baby zijn in levensgevaar geweest, dan neem je die angsten, zorgen, dat schuldgevoel of die onzekerheid makkelijker mee naar die eerste periode als ouder', legt van den Elzen uit. 'En die periode is al zo kwetsbaar.'

Volgens Verhoeven kan het je onzeker maken en leiden tot gedachten zoals: waarom kunnen andere vrouwen dat wel en ik niet? 'Je slecht voelen, moeite hebben met je moederrol, problemen met borstvoeding, moeizamere binding met je kind, spanningen in de relatie met je partner tot in het extreme: een posttraumatische stressstoornis'. Volgens Verhoeven is het belangrijk de tijd te nemen om een bevalling te verwerken. 'Anders kan het je lang blijven achtervolgen.'

Een rouwproces

Van den Elzen voegt toe: 'Een bevalling kan een grote impact hebben, maar het hoeft niet. Een positief zelfbeeld voordat je moeder werd is daarbij een belangrijke, beschermende factor.' De impact geldt niet alleen voor de eerste maanden met een baby. 'Na een hele negatieve ervaring zien we vaker vrouwen die bang zijn om een volgende zwangerschap aan te gaan en daardoor minder kinderen krijgen dan aanvankelijk gewenst', aldus Verhoeven. 'Door een traumatische ervaring neem je afscheid van jouw toekomstbeeld. Dat is echt een rouwproces.'

Lees ook: Iva helpt na bevallingstrauma's: 'Vrouwen weten vaak niet waar ze moeten aankloppen, omdat de zorg is afgerond'

Realistische scenario's

Volgens van den Elzen schiet de voorlichting aan vrouwen over bevallen en moeder worden tekort. 'Je hoort van een vriendin over haar horrorbevalling of je leest online wat een geweldige roze wolk in bad met kaarsen, fijne muziek en doula het was. Terwijl, er zit nog zoveel tussen.'

Ook Verhoeven pleit voor meer realistische scenario's. 'Van de vrouwen die van hun eerste kind bevallen kiest 60 procent voor een ruggenprik. Als je dat vooraf weet, kun je het voor jezelf misschien makkelijker loslaten als je door de pijn wordt overvallen. En geloven dat je níét flauw bent of kleinzerig. Want daar moeten we echt vanaf.'

Van den Elzen gelooft dat vrouwen een grotere kans hebben op een positieve bevalervaring als hun basisvertrouwen in orde is. 'Dus het vertrouwen wat ze hebben in zichzelf, in anderen en de wereld om hen heen. Hoe veiliger je bent opgegroeid, hoe groter dit basisvertrouwen en ook hoe groter je draagkracht en veerkracht is wanneer situaties anders lopen dan je gehoopt had of verwacht of bij tegenslagen.'

Meer verlof nodig

De impact van een bevalling is groot en het verwerken ervan belangrijk. Maar krijgt een vrouw daar genoeg tijd en ruimte voor? 'Nee', zegt van den Elzen resoluut. 'Neem onze verlofregeling. Er wordt vooral van je verwacht dat je er snel weer bent, maar het is helemaal niet realistisch dat je na drie of vier maanden verlof je plek als moeder in je gezin gevonden hebt. Daar heb je eerder het hele eerste jaar voor nodig.'

Ook Verhoeven vindt dat we als maatschappij onvoldoende aandacht hebben voor de periode na een bevalling. 'Bijna de helft van de vrouwen die zijn bevallen van hun eerste kind, kunnen hun werk niet hervatten op het moment dat ze weer hadden moeten beginnen.'

Lees ook: Alle soorten verlof rondom zwangerschap voor jou en je partner

Aardverschuiving

Onderzoek naar de kosten van dit ziekteverzuim en het eerder genoemde hoger zorggebruik na een negatieve bevalervaring blijkt lastig. 'Van preventie is het niet eenvoudig in kaart te brengen wat het kost en oplevert, daarom is geld voor onderzoek moeilijk te krijgen. Dat is heel schrijnend', aldus Verhoeven.

Volgens Verhoeven zou het voorkomen van al die maatschappelijke kosten fantastisch zijn. 'En dan heb je het nog niet over het geluk en welzijn van het jonge gezin. Dat is natuurlijk het allerbelangrijkste.'

Van den Elzen sluit zich daarbij aan: 'Het krijgen van een kind is een aardverschuiving voor ouders. Geef ons de tijd om te landen. Daar geef je kinderen een stevige start mee.'