'The panic years' wordt de periode tussen je 30e en 40e genoemd: dé jaren dat sommige vrouwen het gevoel hebben dat ze 'iets moeten' op het gebied van hun vruchtbaarheid. Ze voelen hun biologische klok tikken.
Dat is niet zo gek, want hoewel mannen een groot deel van hun leven kinderen kunnen verwekken, neemt de kans bij vrouwen geleidelijk af. Vrouwen zijn het vruchtbaarst in hun twintiger jaren, na hun 30e neemt het geleidelijk af. Met name als ze de 35 passeren. Op hun 40e is de kans per cyclus nog maar 5 procent.
Lees ook: Onderzoek: Nederlanders schatten hun kansen om zwanger te worden behoorlijk verkeerd in
Invriezen van eicellen
Daar heeft de wetenschap iets op verzonnen: het invriezen van eicellen. Dat gebeurt bijvoorbeeld op de vijfde etage van het UMC Utrecht. Achter gesloten deuren staan in de fertiliteitsgang twee reusachtige tanks. Hierin worden de eicellen, maar ook embryo's, opgeslagen bij -190 graden.
Omdat steeds meer vrouwen ervoor kiezen om hun eicellen in bewaring te geven, staat er een verhuizing op de rol. 'We krijgen een nieuw centrum. Binnen een halfjaar moeten we nog een van deze grote tanks hebben staan. Die we nu hebben zijn bijna vol', zegt Brigitte Arends, klinisch embryoloog.
Tweeduizend vrouwen
Onder jonge vrouwen wordt dit social freezing steeds populairder. Ruim tweeduizend vrouwen hebben dit al laten doen, blijkt uit onderzoek van de Volkskrant begin dit jaar.
Volgens Sabra Dahhan, gynaecoloog met subspecialiteit voortplantingsgeneeskunde, is het zelfs de snelst stijgende fertiliteitsbehandeling. 'Vrouwen kopen tijd. Ik zag iemand met PTSS, laatbloeiers, mensen van wie de relatie over is of van wie de man maar niet aan kinderen wil, vrouwen met chronisch vermoeidheidssyndroom, long covid, een vrouw met een focus op carrière - van wie het werk zelfs het invriezen à 3500 euro betaalt -, een vrouw die abortus deed en spijt kreeg. Soms zit er verdriet of rouw achter. De druk die ze voelen gaat er met deze behandeling af.'
Wij vinden vrouwen die anticiperen op latere onvruchtbaarheid niet minder belangrijk dan mensen die op dit moment onvruchtbaar zijn
Sabra Dahhan Gynaecoloog
Een tijd lang had het social freezen een experimenteel karakter, maar sinds 2013 niet meer. Sindsdien is de vraag volgens de arts gestegen. In Nederland zijn er zeven plekken waar je je eicellen kunt laten invriezen. Daar zat altijd een enorme wachttijd op, maar bij het UMC is dat verleden tijd. In 2022 besloten ze hier om tijdelijk geen nieuwe aanmeldingen meer aan te nemen, maar eerst de wachtlijst af te werken. Dat is inmiddels gebeurd.
Lees ook: Eicellen invriezen: hoe zit dat?
Een luxe
Daarnaast is het aantal plekken uitgebreid. Per week kan het UMC één vrouw extra aannemen. 'Hiervoor was er een systeem waarbij iedereen welkom was. Dan kwamen ze op gesprek en dachten: prima, komt later wel. Dat was zonde. Daarom geven we nu al van tevoren meer informatie. We wéten dat heel veel vrouwen dit willen.'
Niet in elk ziekenhuis geven ze social freezen zoveel voorrang als in het UMC Utrecht. Volgens Dahhan is dat omdat zij het als een 'luxe' zien. 'Wij zien dat niet zo. Wij vinden vrouwen die anticiperen op latere onvruchtbaarheid niet minder belangrijk dan mensen die op dit moment onvruchtbaar zijn.'
Eén van de vrouwen die haar eitjes in het UMC heeft liggen is dertiger Anna*. Ze wil niet herkenbaar haar verhaal vertellen, want ze is in opleiding tot medisch specialist en wil niet dat patiënten het weten. Anna en haar inmiddels ex-partner hadden een sterke kinderwens, maar omdat hij long covid kreeg, werd het op de lange baan geschoven. 'Dat gaf veel onzekerheid. We dachten: gaat het nog gebeuren? En wanneer dan?'
Een magische grens
Anna weet dat ze in het leven is gezet om moeder te worden. '30 was een soort magische grens: is deze partner degene met wie ik kinderen wil of niet? Stel ik ben 39 en het lukt niet meer? Dan heb ik de rest van mijn leven spijt. Neemt niet weg dat ik het liever nu wil, maar daar heb ik de juiste partner niet voor en mijn ex kon niet de vader zijn die hij wilde. Ik werd daar heel onrustig van.'
Daarnaast: in haar vakgebied ligt het aantal miskramen en vroeggeboortes hoger. Daar wordt volgens haar steeds meer over bekend. 'Met dat in mijn achterhoofd, wist ik: ik wil deze boot niet missen. Ik ken te veel vrouwen waarbij het niet meer lukt.'
We hebben enorm veel tanks nodig, het loopt de spuigaten uit
Sabra Dahhan Gynaecoloog
Toen ze 31 werd, begon ze serieus na te denken over social freezen. Het kan zijn dat er dan twintig eitjes geoogst kunnen worden, maar het kan ook dat er maar twee rijp zijn. Per teruggeplaatst eitje is er 5 tot 10 procent kans dat er een baby uit ontstaat. Bij Anna werden er 21 eitjes geoogst, waarvan er 16 goed genoeg waren om in te vriezen.
Lees ook: Neda (37) liet haar eicellen invriezen: 'Ik heb spijt dat ik dit niet eerder heb gedaan'
Op eigen kracht proberen
Het idee is dat de eitjes niet nodig zijn; wie ze wil gebruiken, moet het eerst een jaar op eigen kracht proberen. 'Lukt dat niet dan heb je jongere eicellen in de vriezer liggen. Het geeft me veel rust dat ik geen haast heb, ook niet bij een nieuwe relatie.'
De behandeling zelf vond ze 'echt prima'. Om de eicellen te laten rijpen moest ze twee weken lang hormonen spuiten. Van die hormonen kan je veel last krijgen, maar dat had Anna niet. Tussendoor moest ze nog twee of drie keer langs voor een inwendige echo.
Het oogsten van de eicellen gebeurt met een punctie en kan onder een roesje of met een morfine-achtig medicijn via een infuus. Anna koos voor het laatste. 'Het gaat in het nieuws nu veel over het plaatsen van een spiraal; dat vond ik pijnlijker dan dit.'
Eicellen donoren
De meeste vrouwen komen de eicellen uiteindelijk niet ophalen. Sterker nog: maar 10 procent doet het wél. Daarom zijn de tanks zo vol. Om daar iets aan te doen, benadert het UMC vrouwen die hun eicellen zonder medische indicatie hebben ingevroren, op het moment dat ze ouder zijn dan 50 jaar en ze de eicellen niet meer voor zichzelf kunnen gebruiken.
Gynaecoloog Dahhan: 'Heel sporadisch gaven vrouwen dat al uit zichzelf aan, maar we hadden daar nog geen beleid voor. Nu bieden we de optie aan vrouwen om eicellen te doneren als ze deze niet meer voor hun eigen kinderwens nodig hebben, zodat iemand anders er gebruik van kan maken.'
Lees ook: Eiceldonatie voor vruchtbaarheidsbehandelingen
Enquête invullen
Waarom vrouwen hun eicellen niet ophalen, weet de arts niet. 'Zijn zij zelf zwanger geworden? Nog op zoek naar een partner? Tot de conclusie gekomen dat ze geen kinderen willen?'
Samen met het Amsterdam Medisch Centrum zet ze een enquête op om hierachter te komen. 'We vinden het interessant om te weten wie er wel en wie er niet terugkomen. We hebben enorm veel tanks nodig, het loopt de spuigaten uit. Het is belangrijk om vrouwen mee te geven hoeveel er eerder spijt kregen en hoeveel procent juist blij was met hun keuze.'
Anna vindt het een 'surreëel' idee dat er genetisch materiaal van haar in een vat met stikstof ligt. 'Ik heb er goed over nagedacht wat ik hier van vind, ethisch gezien. Er is een reden dat in je cyclus precies dat ene eitje springt en wordt bevrucht. Waarom dat ei en niet die andere? Je gaat tegen de natuur in door er zoveel te oogsten. Wat heeft dat dan voor consequenties?'
Een eigenwijs blond kind
Ze moest op papier zetten wat er gebeurt met de eicellen als ze 50 jaar is. Dat is de leeftijd dat er in Nederland niet meer wordt teruggeplaatst. Als ze overlijdt, gaan haar eitjes naar haar ouders. Die mogen beslissen waar haar genetisch materiaal naartoe gaat. 'Ik zou zelf willen dat mijn eicel gaat naar een vrouw die geen kinderen kan krijgen.'Als haar eigen kinderwens voltooid is, wil ze de overgebleven eicellen via via doneren. 'Maar dan moet de ander er wel mee akkoord gaan dat er een eigenwijs blond kind komt dat net iets te dik wordt als het te veel eet.'
