Wat is het zelfbeeld?
Het zelfbeeld is de manier waarop iemand naar zichzelf kijkt. Dit beeld ontstaat bij een kind langzaam maar zeker vanaf het eerste levensjaar. Het zelfbeeld wordt gevormd door de reacties op zijn gedrag, de omgeving, het gezin waarin hij opgroeit, de dingen die tegen hem worden gezegd en het beeld dat anderen van hem hebben. Een positieve opvoeding met veel liefde en een goede afstemming op zijn behoeften zorgt ervoor dat een kind een positief zelfbeeld ontwikkelt. Krijgt een kind vaak te horen dat hij dingen niet goed doet of dat hij zich niet goed gedraagt, dan zal hij een negatief zelfbeeld ontwikkelen. Het zelfbeeld weerspiegelt dus hoe je jezelf ziet, niet hoe je bént.
Ontwikkeling van het zelfbeeld
Baby's beseffen nog niet dat er een onderscheid is tussen henzelf en de omgeving. Pas als je kind tussen de 13 en 24 maanden oud is, weet hij als hij in de spiegel kijkt: dat ben ik. Er bestaat een grappig testje om te checken of een kind al zelfbesef heeft. Maak het neusje van je kind rood met bijvoorbeeld schmink en laat hem in de spiegel kijken. Grijpt hij naar zijn neus, dan beseft hij dat hij naar zichzelf kijkt. Dit is de eerste stap in de ontwikkeling van het zelfbeeld.
Als je kind anderhalf jaar à twee jaar oud is, begint de peuterpuberteit. Een periode van tweeënhalf jaar waarin hij een grote verandering doormaakt en ontdekt dat hij een eigen persoon is. Hij noemt zichzelf niet meer bij naam, maar heeft het over 'ik'. Eigenwijs zijn, driftbuien en 'nee' zeggen: het is zijn manier om duidelijk te maken dat hij een eigen persoon is, met een eigen wil.
Op die leeftijd gaan ze de wereld ook meer 'los' van hun ouders ontdekken. Ze kruipen, gaan lopen en reacties van de omgeving worden belangrijker. In deze fase gaat het hard met de ontwikkeling van het zelfbeeld. Je kind krijgt door welk gedrag positieve reacties oproept en welk gedrag niet. Ook het krijgen van complimenten of juist kritiek beïnvloedt de manier waarop je peuter zichzelf gaat zien.
Vanaf de kleutertijd ontstaan er enorme verschillen tussen kinderen in hun zelfbeeld. Sommige kinderen zijn tevreden met zichzelf, terwijl anderen helemaal niet blij met zichzelf zijn.
Lees ook: Peuterpuberteit, over eigenwijs zijn en nee zeggen
Zo wordt het zelfbeeld gevormd
Als ouder heb je grote invloed op het zelfbeeld van je kind. Je bent tenslotte de belangrijkste persoon in zijn leven en het grote voorbeeld voor je kind. Geef je je kind regelmatig complimenten, heb je vertrouwen in hem, en laat je hem merken dat je van hem houdt, dan zal je kind een positief zelfbeeld ontwikkelen. Ben je kritisch of afstandelijk, dan kan je kind een negatief zelfbeeld ontwikkelen.
Dit betekent niet dat je nooit boos mag worden op je kind of je kind beschadigd raakt als je eens iets zegt wat je eigenlijk niet meent. Als je over het algemeen positief bent naar je kind en regelmatig laat merken dat je van hem houdt, komt het echt wel goed met zijn zelfbeeld. Het omgekeerde is schadelijker: word je nooit boos op je kind, maar maak je regelmatig negatieve opmerkingen en uit je je liefde nauwelijks, dan kan je kind een negatief zelfbeeld ontwikkelen.
Tips: zo blijf je kalm(er) tijdens een heftige driftbui.
Ook de manier waaróp je tegen je kind praat is belangrijk. Als je gebaren, toon van praten en gezichtsuitdrukking overeenkomen met wat je zegt, is er niets aan de hand. Maar zeg je bijvoorbeeld dat het niet erg is wat hij heeft gedaan, maar kijk je er wel verdrietig of boos bij, dan kan je kind hier onzeker van worden, wat een slechte uitwerking heeft op zijn zelfbeeld.
Niet alleen ouders zijn van invloed op het zelfbeeld van een kind. Ook de conclusies uit dat wat je kind ziet en meemaakt, spelen een rol. Merkt je kind bijvoorbeeld dat hij positieve reacties krijgt als hij grappig doet, dan zal hij dit gedrag herhalen en zichzelf als een grappig iemand gaan zien. Ook de plaats in het gezin, zoals de verstandige oudste of het schattige jongste kind, zorgt ervoor dat je kind bepaalde aspecten van zichzelf ontwikkelt. En ook hoe een kind gezien wordt op school heeft invloed op zijn zelfbeeld. Krijgt je kind daar het etiket 'druk' opgeplakt, dan is de kans groot dat je kind zichzelf ook zo gaat zien en zich ernaar gaat gedragen.
Lees ook: Complimenten geven aan je kind, zo doe je het goed
Positief zelfbeeld kind belangrijk
Een positief zelfbeeld en positieve zelfwaardering zijn van grote invloed op het zelfvertrouwen: het geeft aan dat wat jij doet belangrijk is, dat je greep hebt op situaties en dat je kunt omgaan met de eisen van je omgeving. Een kind met voldoende zelfvertrouwen gelooft in zichzelf en in wat hij kan. Een kind met een negatief zelfbeeld heeft weinig zelfvertrouwen en zal hierdoor onzeker zijn en zich niet geliefd voelen.
Als kinderen positief over zichzelf denken, beïnvloedt dit ook hun gedrag. Een kind met een positief zelfbeeld zal bijvoorbeeld eerder uit zichzelf zijn speelgoed opruimen als je hem daarvoor al eens een compliment hebt gegeven toen hij zijn treintjes en poppen netjes opborg na het spelen. Als je kind dan opnieuw een compliment krijgt, zal hij zich goed voelen en dit gedrag herhalen wat resulteert in een positief zelfbeeld.
Lees ook: 15x tips en taakjes om het zelfvertrouwen van je kind te boosten
Tips: zo ontwikkelt je kind een positief zelfbeeld
Een positief zelfbeeld is dus heel belangrijk voor je kind. Dit kun je doen om het zelfbeeld van je kind positief te beïnvloeden:
- 01.
Neem regelmatig écht de tijd voor je kind en luister en praat met aandacht met hem.
- 02.
Laat je kind merken welk gedrag je waardeert.
- 03.
Geef je kind complimenten. Doe dit wel alleen als het gemeend is. Overdreven complimenten die eigenlijk niet terecht zijn zorgen juist voor een negatief zelfbeeld. Sommige handelingen en gedragen horen er namelijk gewoon bij, zoals tandenpoetsen, handen wassen, ondergoed dragen; niet overal hoeft een compliment voor gegeven te worden.
- 04.
Laat je kind nieuwe dingen proberen. Lukt het hem? Dan heeft hij iets geleerd en neemt zijn zelfvertrouwen toe. Lukt het niet, dan ben jij er als ouder bij om hem te helpen. Dat geeft hem het gevoel dat hij de moeite waard is. Tip: let goed op of je kind aan iets nieuws toe is, bijvoorbeeld zichzelf aankleden of later zelfstandig naar school lopen of fietsen. Daar is geen standaardlijstje voor. Sommige kinderen zijn eerder zelfstandig en anderen vinden bepaalde dingen nog wat langer spannend. Als de stapt te groot is, heb je kans dat je kind er juist onzeker van wordt.
- 05.
Kijk vooral naar wat goed gaat en geef opbouwende kritiek als iets beter kan.
- 06.
Laat je kind regelmatig merken dat je van hem houdt door te knuffelen, een kus te geven en je liefde uit te spreken.
Lees ook: 8 tips om het zelfvertrouwen van je kind te vergroten
Prentenboeken over zelfvertrouwen:
/69230a7d7955491985e0751bcf5866a3/image.jpg)
/4543b238b11f4947a97296f66235c17e/image.jpg)
/709f01fa6c334a3baa281ac1671d7c7b/image.jpg)
/27c3a0970a6545a5bf1ee2d1f068060f/image.jpg)
/df1aad37c6614cd18167ab1562ac1292/image.jpg)
/d58e9998b3724082ba8cd11ee0bf3674/image.jpg)
Dit artikel is tot stand gekomen en goedgekeurd door artsen en andere (medische) deskundigen van het Ouders van Nu expertteam.
Bronnen: Centrum Jeugd en Gezin, GGZ
