Wat is een spraakprobleem?
Allereerst is het goed om het verschil te weten tussen een taalprobleem en een spraakprobleem. Taalproblemen hebben te maken met belemmeringen in het begrijpen of spreken van taal. Denk aan het opvolgen van instructies, het begrijpen van een verhaal of het maken van zinnen. Bij een spraakprobleem verloopt de taalontwikkeling meestal normaal, maar spreekt je kind minder verstaanbaar of vloeiend. Vaak heeft een spraakprobleem een fysieke oorzaak, zoals slappe mondspieren of geïrriteerde stembanden. Spraak- en taalproblemen komen geregeld tegelijkertijd voor en kunnen voor veel frustraties zorgen bij kinderen.
Als een kind ongeveer één jaar is, zegt hij de eerste woordjes. Het ene kind praat eerder dan het andere kind. Is je kind aan de late kant met praten, dan is er meestal niets aan de hand. Er is pas een spraakprobleem als de spraak van je kind duidelijk achterblijft bij zijn leeftijdsgenootjes. Je kind spreekt onduidelijk en/of kan bepaalde klanken niet uitspreken.
Lees hier meer over de spraakontwikkeling bij peuters en kleuters.
Mogelijke oorzaken spraakproblemen bij een kind
Als je kind slist of stemproblemen heeft, kan hij een spraakprobleem ontwikkelen. Je kind kan bijvoorbeeld een klank niet vormen, dus slaat hij die steeds over of hij vervangt de klank door een andere klank. In dat geval is het belangrijk om te onderzoeken of zijn spraakorgaan (stembeheersing, stembanden, gehemelte, tong en lippen) in orde is. Daarnaast moet een kind voor een goede spraakontwikkeling ook voldoende kunnen horen.
Zie ook: Taalontwikkelingsstoornis: wat is het en wat kun je eraan doen?
Spraakproblemen kunnen ook ontstaan als je kind de fijne motoriek van het spreken nog niet goed beheerst of problemen heeft met de planning en het aansturen van de spreekbewegingen. Het kan ook zijn dat de taalontwikkeling in het hoofd van je kind te snel gaat. Hij wil dan veel vertellen, maar de zenuwen kunnen het niet op tijd aangeven aan de mond- en tongspieren.
Andere mogelijke oorzaken van spraakproblemen bij een kind zijn:
-
Te lang duimen of zuigen op een speen
-
Te grote neusamandel en/of keelamandelen
-
Langdurig verminderd gehoor
-
Een spierziekte
-
Een beroerte
-
Een gezichtsverlamming
-
Neurologische aandoeningen
Lees meer: Wat is beter: duim of speen?
Gevolgen spraakprobleem
Als je kind zich niet goed kan uiten, kan dat leiden tot gedragsproblemen. Je kind kan opstandig of boos worden, omdat hij zich niet begrepen voelt. Of hij kan zich juist vaker terugtrekken. Ook het leren op school kan moeizamer gaan, terwijl er niets mis is met de intelligentie of het taalvermogen van je kind.
Zo herken je een spraakprobleem
Veel kinderen gaan door een fase waarin ze stotteren als onderdeel van hun taal- en motorische ontwikkeling. Ook kan niet elk kind op zijn derde jaar alle klanken goed uitspreken. Maar hoe weet je nou of het erbij hoort of dat er iets aan de hand is? Dit zijn aanwijzingen dat je kind mogelijk een spraakprobleem heeft:
-
Als hij rond zijn vijfde verjaardag de letters L, W en R nog niet goed uitspreekt is dat niet heel gek, want die zijn lastig. Maar als hij zes is, moet hij alle letters van het alfabet goed uit kunnen spreken.
-
Als hij regelmatig boos of verdrietig is, omdat hij zich niet begrepen voelt.
-
Als je je kind geregeld niet verstaat en begrijpt.
-
Als anderen moeite hebben om je kind te verstaan.
-
Als je kind praten uit de weg gaat.
Soorten spraakproblemen van kinderen
Er zijn verschillende soorten spraakproblemen waar kinderen last van kunnen hebben:
Articulatieproblemen waarbij je kind klanken of letters niet goed kan uitspreken. Hij zegt bijvoorbeeld 'tip', terwijl hij 'kip' bedoelt. Vooral de letter R is voor veel kinderen lastig, ze vervangen die vaak door de L, J of W. Het kan ook zijn dat je kind zijn ademhaling op een verkeerde manier gebruikt als hij praat.
Slissen of lispelen betekent dat je kind de S en de Z verkeerd uitspreekt. Dit kan komen door te slappe tongspieren of te weinig beheersing van de tongmotoriek. De tong komt tussen de tanden door bij het praten of er klinkt veel lucht langs de kiezen bij woorden met een S of Z. Als een kind erg slist, is hij moeilijker te verstaan. Bij kinderen die erg door de mond ademen, wordt daar eerst aandacht aan besteed en daarna pas aan de uitspraak.
Stemproblemen kunnen ontstaan door keel-, neus- en oorproblemen, een afwijking aan het strottenhoofd (het orgaan waar de stembanden zitten) of onjuist gebruik van de spraakorganen. De stem kan schor of hees klinken of helemaal verdwijnen. Spreken is erg vermoeiend met een stemprobleem en als het lang duurt kan het schade veroorzaken aan de stembanden. Meer lezen: Wanneer besluit een arts om de amandelen te verwijderen?
Afasie ontstaat door hersenletsel en komt dan ook maar heel weinig voor bij kinderen. Afasie is een taalstoornis die ontstaat in de linkerhersenhelft. Het wordt meestal veroorzaakt door een beroerte, een hersentumor of een ongeval. Door afasie ontstaan er problemen met het spreken, lezen en schrijven.
Dysarthrie is een neurologische spraakstoornis die kan ontstaan door een beroerte of ongeval. Je kind heeft minder spierkracht in zijn mond en/of de spieren van zijn mond en keel werken niet goed samen, waardoor hij minder goed verstaanbaar is.
Dyspraxie of DCD (Developmental Coordination Disorder) is een stoornis in het coördineren van de bewegingen. Als dit zich uit in de fijne motoriek, kan schrijven, veterstrikken, maar ook het uitspreken van woorden moeilijker zijn voor een kind.
Lees ook: Hoe ontwikkelt je kind zijn woordenschat en hoe kun je dit stimuleren?
Stotteren
Stotteren betekent dat je kind niet vloeiend praat. Hij herhaalt klanken, lettergrepen of woorden. Veel kinderen tussen de twee en vijf jaar hebben een periode dat ze stotteren. Dit is een fase die hoort bij de taalontwikkeling en hoeft niet te wijzen op blijvend stotteren. Stotteren heeft ook niet dezelfde oorzaak als de bovenstaande spraakproblemen. Meestal is er geen fysieke oorzaak en is er niets aan de hand met de stem of de uitspraak van de klanken.
Vaak gaat stotteren vanzelf weer over. Maak je je er zorgen over, duurt het stotteren langer dan acht à negen maanden en/of heeft je kind er zichtbaar last van? Neem dan contact op met een logopedist/stottertherapeut. Die kan bepalen of logopedie nodig is.
Tips: Dit kun je doen als je kind stottert
Behandeling spraakprobleem
Heeft je kind problemen met het uitspreken van woorden of klanken? Loopt zijn spraak achter op die van leeftijdsgenootjes? Dan kun je het beste een afspraak maken bij een logopedist. De jeugdarts van het consultatiebureau of de huisarts kan je kind naar een logopedist doorverwijzen.
Een logopedist houdt zich bezig met stoornissen op het gebied van communicatie. Logopedie heeft vijf behandelgebieden: stem, spraak, taal, gehoor en slikken. Aan de hand van jullie verhaal, de klachten en een lichamelijk onderzoek stelt de logopedist een diagnose. Is er meer informatie of onderzoek nodig om je kind goed te kunnen begeleiden, dan kan de logopedist hem doorverwijzen naar een audiologisch centrum, KNO-arts, neuroloog of kinderarts.
Lees meer: Zo gaat een logopedist bij kinderen te werk
Bronnen: Maasstad Ziekenhuis, Fenac
