Galbulten in zijn nek, rode vlekken en zwellingen in zijn gezicht: Lotte en haar vriend Coen wisten niet wat hun zoontje Len, toen vijf maanden oud, overkwam. Ze hadden hem net voor het eerst wat pindakaas te eten gegeven. ,,Ik dacht alleen: dit is niet goed", vertelt Lotte. ,,Het was coronatijd, dus de huisarts vroeg of we een filmpje wilden sturen, en hij vond het lijken op een allergische reactie. We kregen een antihistaminedrankje, waardoor het inderdaad wegtrok."
Later blijkt uit een huid- en bloedonderzoek dat Len allergisch is voor pinda, en ook voor koemelk en ei. Een lastige combinatie, vertelt Lotte. Ze moet altijd op haar hoede zijn. ,,In zo veel producten zit ei of melk. Drie weken geleden dacht ik dat ik een vegan hamburger had gekocht, maar dat bleek een vega hamburger te zijn waarin ei zat. Hij kreeg vlekken, moest hoesten en werd benauwd. En op een verjaardag let ik voortdurend op of niet iemand hem een hapje taart of een stuk koek geeft. Mensen denken vaak dat we hem geen suiker willen geven, maar daar gaat het dus niet om."
Lees ook: Baby Viggo raakte in anafylactische shock: 'Dat stukje ei werd bijna zijn dood'
Voor Arjen en Mariska was de schrik iets minder groot toen hun jongste zoon Lou, toen zes maanden, voor het eerst een allergische reactie kreeg. Zijn oudere broer heeft een notenallergie, dus ze waren er al mee bekend. ,,We hadden hem de dagen ervoor pindakaas gegeven en toen was er geen reactie", vertelt Arjen. ,,Die ochtend nam hij ei en pindakaas en kreeg hij ineens vlekken. 's Middags gaf ik hem nog een boterham met pindakaas, omdat ik dacht dat het misschien aan het ei had gelegen, maar toen kreeg hij weer bulten." De huisartsenpost schreef een antihistaminemedicijn voor, dat gelukkig hielp. Lou blijkt een pinda-allergie én een ei-allergie te hebben.
Te schoon
2 tot 3 procent van de kinderen in Nederland heeft een voedselallergie. Vaak gaat het om pinda, ei, melk, noten of vis en schaaldieren. Een allergie is simpel gezegd een overdreven reactie van het immuunsysteem, meestal op de huid of in de darmen.
Opmerkelijk is dat het aantal kinderen met een voedselallergie toeneemt, vertelt Ronald van Ree. Als bijzonder hoogleraar Moleculaire en Translationele Allergologie aan de Universiteit van Amsterdam doet hij onderzoek naar onder meer de vraag waarom sommige mensen wel allergisch worden en anderen niet.
,,Vanaf grofweg de Tweede Wereldoorlog komen er in de westerse landen veel meer allergieën voor", vertelt hij. Daar zijn verschillende verklaringen voor. ,,Er is de hygiënehypothese, die ervan uitgaat dat hoe minder infecties je doormaakt, hoe groter de kans is dat je allergieën ontwikkelt. Kinderen maken tegenwoordig op jonge leeftijd veel minder infecties door dan vroeger. Ze groeien in een steeds schonere omgeving op. We hebben schoon drinkwater, antibiotica en vaccinaties. Hierdoor wordt het immuunsysteem veel minder blootgesteld aan bacteriën, parasieten en virussen."
Goede bacteriën
Waarschijnlijk weet het immuunsysteem niet meer goed wanneer het wel en niet moet reageren op prikkels, en slaat daardoor sneller op hol. Van Ree vervolgt: ,,Daarnaast eten we minder verse, ongepasteuriseerde producten, zoals melk direct van de koe. Door pasteurisatie worden ook gezonde bacteriën gedood.
We vermoeden dat als je op jonge leeftijd veel verschillende bacteriën binnenkrijgt, je darmflora zich beter ontwikkelt. Deze darmflora draagt bij aan een goed werkend immuunsysteem, waardoor je minder gevoelig bent voor allergieën. Dus als je minder gezonde bacteriën binnenkrijgt, heb je meer kans op een voedselallergie.'
Detergenten
Volgens Ted Klok, kinderarts en allergoloog in het Deventer Ziekenhuis, is er nog een andere verklaring. Hij leidt al enkele jaren onderzoek naar de behandeling van voedselallergie bij jonge kinderen. Onze huid, en dus ook die van onze kinderen, is 'lek' door de duizenden chemische stoffen die sinds de jaren zestig in onze omgeving zijn geïntroduceerd.
Een goed voorbeeld is het gebruik van detergenten. Dit zijn middelen die in wasmiddelen en zeep zitten om vuil en vet op te lossen. ,,Ze belanden op onze huid, waardoor de vetlaag oplost die bedoeld is om ons te beschermen. Alles wat vroeger buiten bleef, komt nu veel gemakkelijker ons lichaam in."
Het lastige is dat je hier als ouder niet zo veel tegen kunt doen, zegt Klok. Ouders denken vaak: ik ga wassen met een wasmiddel zonder parfums, zoals Neutral. Maar dat maakt geen verschil. Het ligt niet aan de parfums, het ligt aan de detergenten. En deze zitten net zo goed in niet-geparfumeerde wasmiddelen zoals Neutral.
Vroeg beginnen
Gelukkig is er wel iets wat je kunt doen. Jarenlang werd gedacht dat hoe langer je wachtte met de eerste hapjes, hoe beter je allergieën voorkwam, vertelt Ronald Van Ree. ,,Zeker als beide ouders allergisch zijn, was het idee: stel het in contact komen met voedingsmiddelen die vaak een allergie oproepen zo lang mogelijk uit, zoals melk, ei, pinda en noten. Inmiddels weten we dat je hiermee de kans op een voedselallergie juist vergroot. Het is goed om een kind de voedingsmiddelen vanaf heel jonge leeftijd te laten eten."
Dat biedt het immuunsysteem in de darm de kans om tolerantie voor het voedingsmiddel op te bouwen. Vandaar dat het Voedingscentrum en het consultatiebureau adviseren vroeg te beginnen met het aanbieden van verschillende soorten voedsel, waaronder pindakaas en ei. Het advies: start tussen de vier en zes maanden met de eerste oefenhapjes, bijvoorbeeld met groente en fruit.
Lees ook: Voedingscoach Susanne Verzuu over de eerste hapjes van je baby
Zodra je kind hieraan gewend is, kun je pindakaas of ei aan deze hapjes toevoegen. Begin met het geven van pindakaas en ei vóórdat je kind acht maanden is, want zo tussen de zes en acht maanden ontstaan de meeste voedselallergieën, en het is goed als je kind bepaalde voeding al daarvóór binnen heeft gekregen. Heeft je baby ernstige eczeem of een voedselallergie? Dan is het extra belangrijk om vroeg te starten, liefst al voor zes maanden. Overleg wel altijd eerst met de arts of diëtist van je kind.
Vermijd huidcontact met noten
Maar er is nog iets om rekening mee te houden. Nieuw onderzoek wijst uit dat huidcontact met voedingsmiddelen op jonge leeftijd de kans op een allergie juist vergroot. Klok: ,,Hoe vaker de huid in aanraking komt met bijvoorbeeld pinda, melk en ei, hoe groter de kans dat het kind daar een allergie voor ontwikkelt. Kinderen moeten dus wel vroeg in aanraking komen met pinda, melk, ei en noten, maar alleen via de mond.
Als de darmen dat voedsel regelmatig zien, gaan ze stofjes aanmaken die ervoor zorgen dat je lichaam het toch tolereert. Huidcontact moeten ouders zo veel mogelijk vermijden, tot het moment dat de baby deze producten zelf gaat eten. En ja, dat is best ingewikkeld. Als in huis pinda's worden gegeten, vind je de sporen daarvan overal terug. Zorg er in elk geval voor dat je heel goed je handen wast na het eten van bijvoorbeeld een schaaltje noten of ei."
Pas op met eczeem
Zéker als je baby eczeem heeft of een heel droge huid. ,,Bij kinderen met eczeem is de huid erg doorlaatbaar, waardoor sporen van voeding die op de huid komen, gemakkelijk naar binnen gaan. Baby's met eczeem zijn daardoor gevoelig voor het ontwikkelen van een voedselallergie. Het beste is dan om zelf het eerste halfjaar helemaal geen noten te eten."
Nog een tip voor als je kind veel last heeft van eczeem: probeer het onder controle te krijgen met bijvoorbeeld zalf. ,,Bij hevige eczeem gaat het immuunsysteem harder werken. Mogelijk heeft een kind daardoor meer kans op het ontwikkelen van een voedselallergie."
Lees ook: Kinderdermatoloog Elodie Mendels over eczeem bij je baby behandelen
Orale immunotherapie
En wat nu als je kind eenmaal een voedselallergie heeft ontwikkeld? Dan kan het ook helpen om, in overleg met een arts, de voedingsmiddelen te eten waar het allergisch voor is. Eerst in een heel lage dosis, soms maar een paar gram per keer, en vervolgens steeds meer. Dit is het principe van orale immunotherapie, die ook Ted Klok uitvoert in het Deventer Ziekenhuis. Hiermee stel je het immuunsysteem van de darmen bloot aan het voedingsmiddel dat de reactie uitlokt, zodat die de allergie verwijdert.
In het Deventer Ziekenhuis doet het allergieteam onderzoek naar deze therapie bij kinderen jonger dan 2 jaar. Het gezin van Lotte doet mee aan het onderzoek. ,,Soms is het wel passen en meten. Als ik bijvoorbeeld pannenkoeken maak, moet Len precies 19,5 gram pannenkoek binnenkrijgen om aan de juiste hoeveelheid ei te komen. Ik heb nu in de vriezer boterhamzakjes met precies de juiste hoeveelheid pannenkoek liggen."
Elke dag een beetje meer
Na de eerste reactie van Lou op de pindakaas, konden Mariska en Arjen al snel terecht bij het allergiecentrum in het Deventer Ziekenhuis. Op advies van de arts zijn ze na het bezoek aan het allergiecentrum direct gestart met het geven van pindakaas aan Lou. Nu geven ze hem elke dag wat pindakaas, op een blokje brood.
Mariska: ,,Eerst kreeg hij vlekken, nu al niet meer. We bouwen de hoeveelheid op. Straks geven we twee blokjes pindakaas en uiteindelijk krijgt hij vier blokjes. Als hij weer vlekken krijgt, doen we weer even wat minder. De kinderarts heeft ons uitgelegd dat op deze manier een echte voedselallergie voor pinda nog te voorkomen is."
Bang op verjaardagen
Soms is het wel lastig, zegt Lotte. ,,Laatst zaten we in een bed and breakfast zonder vriezer. Daar heb ik om roerei gevraagd, wat ik vervolgens op een weegschaal afwoog. Toen keken ze me wel aan of ik gek was. Maar we hebben het er graag voor over. Het zou fijn zijn als ik niet meer zo bang hoef te zijn op verjaardagen. Het is mijn angst dat ik het niet in de gaten heb als hij toch iets heeft binnengekregen en benauwd wordt.
Dan zou hij misschien kunnen stikken omdat zijn keel of luchtpijp opzwelt. Gelukkig zijn we er tot nu toe altijd op tijd bij geweest met een antihistaminedrankje of -pilletje. We weten dus niet wat er gebeurt als hij niet op tijd medicatie krijgt. Het zou ontzettend fijn zijn als hij later gewoon met vrienden uit eten kan zonder te hoeven opletten."
Lees ook: Minder kans op voedselallergie met een hond of kat in huis (maar pas op met hamsters)
Nog veel vragen
De eerste resultaten van immunotherapie zijn goed, zegt Van Ree. ,,Het is bewezen dat hoe jonger je begint met het aanbieden van verschillende allergenen, hoe flexibeler het immuunsysteem nog is. En dus hoe groter de kans dat de voedselallergie vermindert of zelfs verdwijnt."
Wel heeft de therapie wat nadelen, zoals soms heftige bijwerkingen. ,,Elke keer dat een kind de allergenen eet, kan hij klachten krijgen. Bovendien moet ie het blijven eten. Zodra je ermee stopt, is de kans groot dat de klachten weer terugkomen."
Momenteel lopen er ontwikkelingstrajecten voor andere therapieën tegen voedselallergie, zegt Van Ree. ,,Maar het duurt nog even voordat deze bruikbaar zijn en ze zijn in sommige gevallen mogelijk erg duur. Hoewel we steeds beter beginnen te begrijpen hoe voedselallergie ontstaat, zijn er nog steeds veel onbeantwoorde vragen. Het is dus belangrijk om voedselallergieën te onderzoeken, zodat we ze hopelijk uiteindelijk kunnen genezen."
