Het is belangrijk dat je de morning-afterpil zo snel mogelijk inneemt nadat je onbeschermde seks hebt gehad en het liefst binnen 12 uur. 'Dan werkt de pil het beste,' zegt apotheker Annemieke Horikx die werkzaam is bij de Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter bevordering van de Pharmacie (KNMP).
Dat betekent trouwens niet dat het na 12 uur geen zin meer heeft om zo'n pil te slikken. Morning-afterpillen werken - afhankelijk van welk middel je gebruikt - tot 72 uur (3 dagen) of zelfs tot 5 dagen na de onbeschermde seks. Na het slikken van zo'n pil is de kans op een zwangerschap 1 tot 2 procent.
Wat is een morning-afterpil?
De morning-afterpil is een vorm van noodanticonceptie die je kunt gebruiken om een ongewenste zwangerschap te voorkomen nadat je onbeschermde seks hebt gehad. De pil vertraagt of stopt je eisprong, waardoor de zaadcel de eicel niet kan bevruchten.
Een morning-afterpil stelt de eisprong uit. 'Dat doet het door stijging van het LH-hormoon tegen te gaan,' legt Horikx uit. Zonder zo'n LH-piek kan een eicel niet verder ontwikkelen en vrijkomen en kan het dus ook niet bevrucht worden. Het is belangrijk om de pil zo snel mogelijk na de seks in te nemen, omdat de effectiviteit dan het grootst is. Afhankelijk van het type pil, werkt deze tot maximaal vijf dagen na de onbeschermde seks.
De levonorgestrel-pil remt het LH met de hulp van progestageen-hormoon, ulipristal bootst de werking van datzelfde hormoon gedeeltelijk na en doet daarmee hetzelfde.
Lees ook: Dit zijn de mogelijkheden bij een ongewenste zwangerschap
Welke morning-afterpillen zijn er?
- 1
Eén met het hormoon levonorgestrel en die kan tot 72 uur na de onbeschermde seks worden ingenomen (v.a. 12,49 euro).
- 2
Eén op basis van ulipristal (een medicijn) en die kan tot vijf dagen na de seks worden ingenomen (vanaf 15,49 euro).
Wat is het verschil tussen beide pillen?
De samenstelling van beide pillen verschilt dus. Daarnaast is ulipristal langer te gebruiken. Volgens Horikx zijn beide pillen even betrouwbaar en maakt het - mits je snel na de onbeschermde seks een pil slikt - niet uit welke je kiest. Al zijn er uitzonderingen:
Als je dichtbij de verwachte eisprong zit, adviseert ze ulipristal. Levonorgestrel werkt tot ongeveer 4 dagen voor de eisprong.
Als je borstvoeding geeft is levonorgestrel een betere keuze, omdat de stof na 8 uur nauwelijks meer wordt teruggevonden in de moedermelk. Het wordt aanbevolen om borstvoeding te geven direct voorafgaand aan inname van levonorgestrel. Bij ulipristal is het advies om een week geen borstvoeding te geven.
Levonorgestrel en ulipristal hebben veel wisselwerking met andere medicijnen. Als je die slikt, vraag dan je apotheker of je dit middel veilig kunt gebruiken - dat geldt ook voor medicijnen die je zonder recept kocht zoals kruidenmiddelen met Sint-janskruid.
Als je een ernstige lever- of darmziekte hebt, wordt levonorgestrel afgeraden om te gebruiken.
Meer lezen: Dit is het verschil abortuspil en morning-afterpil
Bijwerkingen van de morning-afterpil
De morning-afterpil kan een aantal bijwerkingen veroorzaken. Deze zijn meestal mild en verdwijnen binnen een paar dagen. De meest voorkomende bijwerkingen zijn:
Misselijkheid
Soms overgeven en diarree
Buikpijn
Hoofdpijn, duizeligheid en vermoeidheid
Gevoelige of pijnlijke borsten
Veranderingen in de menstruatie. Denk aan: doorbraakbloedingen en/of onregelmatige bloedingen, eerdere of latere start van de menstruatie, hevigere bloedingen of bloedverlies buiten de menstruatie (vandaar de naam 'spotting').
Psychische klachten. Denk aan: stemmingswisselingen, angst of irritatie.
Overgevoeligheidsreacties. Denk aan: huiduitslag, jeuk of urticaria (netelroos).
Wat te doen bij bijwerkingen?
Moet je binnen drie uur na het innemen van de morning-afterpil overgeven of aan de diarree zijn, dan kun je ervan uitgaan dat het middel niet heeft gewerkt. 'Slik in zo'n geval een nieuwe pil als je je weer iets beter voelt,' zegt Horikx.
Neem contact op met je huisarts als je last krijgt van ernstige bijwerkingen, zoals hevige buikpijn, zwaar bloedverlies of verschijnselen van een allergische reactie, waaronder zwelling van het gezicht of de keel.
Morning-afterpil kopen
Een morning-afterpil koop je zonder recept bij de drogist of apotheek. Het maakt niet uit welk merk je koopt: alle geneesmiddelen die in Nederland op de markt zijn, zijn goedgekeurd door het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG).
Morning-afterpil werkt niet altijd
Vlak voor de eisprong kan een morning-afterpil het hoge LH-niveau niet meer voldoende remmen en dus niet meer voorkomen dat de eicel vrijkomt. Op zo'n moment werkt het middel dus niet. Ook als je eisprong al is geweest, kan zo'n pil niets meer doen.
Als de onbeschermde seks twee dagen of langer ná je eisprong plaatsvond, is de kans dat je zwanger bent nihil, omdat de eicel dan niet meer bevrucht kan worden.
Leestip: Sanne (21) werd ongepland zwanger op haar achttiende: 'Door de pil heen'
Waar zit je in je cyclus?
Als je, om wat voor reden dan ook, onbeschermde seks hebt gehad en je een eventuele zwangerschap wil voorkomen door het slikken van een morning-afterpil, moet je dus naar je cyclus kijken.
De lengte van een cyclus verschilt per vrouw en duurt meestal tussen de 21 en 35 dagen. Een gemiddelde cyclus duurt 28 dagen en start op de eerste dag van de menstruatie.
De eisprong
Veertien dagen daarna zou, als je cyclus regelmatig en dus goed voorspelbaar is, de eisprong (ovulatie) plaatsvinden. In de zes dagen voor en twee dagen na je eisprong kun je zwanger raken.
Sommige vrouwen kunnen hun eisprong voelen. Voor veel vrouwen is het moeilijk om na te gaan wanneer de eisprong precies plaatsvindt of -vond. Horikx adviseert daarom om een ruime berekening te maken.
Daarnaast is het belangrijk om niet alleen naar je vruchtbare dagen te kijken, maar ook rekening te houden met de levensduur van zaadcellen. Die kunnen vijf dagen overleven in de baarmoeder en ook dan nog een eicel bevruchten. Een eicel kan na de eisprong nog 12 tot 24 uur bevrucht worden.
Onbeschermde seks rondom je eisprong: wat nu?
- 1
Je laat een koperspiraal plaatsen
Het slikken van een morning-afterpil vlak voor of na de eisprong heeft geen zin meer. Wat tot vijf dagen na de onbeschermde seks wel kan, is het laten plaatsen van een koperspiraaltje. 'Het koper zorgt ervoor dat een eventueel bevruchte eicel zich niet kan innestelen in de baarmoeder, waardoor je niet zwanger raakt. Daarnaast kunnen zaadcellen niet goed tegen het koper uit het spiraaltje en zullen dan ook de eicel niet bevruchten,' licht apotheker Horikx toe. Dit kun je laten doen door de huisarts, een gynaecoloog of een verloskundige. De kans op een zwangerschap is na het plaatsen nog kleiner dan 1 procent. Daarna ben je 5 jaar beschermd tegen een zwangerschap. - 2
Je wacht op je menstruatie
Het alternatief is wachten op je menstruatie. 'Het is niet zo dat je 100 procent zeker zwanger raakt als je seks hebt op het moment waarop je vruchtbaar bent,' zegt de apotheker. 'Maar met zo'n 30 procent is de kans wel reëel.' Houd er rekening mee dat stress een menstruatie kan uitstellen en doe als je menstruatie na 2 weken uitblijft een zwangerschapstest. 'Als die positief is en de zwangerschap is ongewenst, dan ga je naar de huisarts om de opties zoals een abortuspil te bespreken,' adviseert Horikx.
Morning-afterpil is geen anticonceptiemiddel
Een morning-afterpil beschermt je eenmalig tegen een zwangerschap en werkt niet als anticonceptiemiddel voor de rest van de maand. 'Wie een paar dagen na het innemen van zo'n pil weer onbeschermde seks heeft, kan opnieuw zwanger raken,' waarschuwt Horikx. Dat komt doordat de pil de eisprong uitstelt, waardoor je soms een paar dagen later al alsnog vruchtbaar bent.
De apotheker raadt vrouwen na het slikken van de morning-afterpil aan om direct te starten met de anticonceptiepil. 'Gebruik daarnaast minimaal 7 dagen een condoom als levonorgestrel is gebruikt, en 14 dagen een condoom als je ulipristal hebt gebruikt.'
Is het slecht om (regelmatig) een morning-after pil te slikken?
Dat vindt apotheker Horikx een lastige. 'Het haalt je hormoonhuishouding flink door de war, meer dan bijvoorbeeld de anticonceptiepil dat doet.' Ook is het minder betrouwbaar dan bijvoorbeeld de pil (kans op zwangerschap is minder dan 0,5 procent) of het spiraaltje (kans op zwangerschap is minder dan 0,5 procent) én bevat zo'n noodpil veel meer hormonen of stoffen dan anticonceptiemiddelen.
Wie regelmatig zo'n pil nodig heeft, raadt ze aan om na te denken over een anticonceptiemiddel dat (beter) past.
Bronnen: Apotheek.nl, anticonceptie.nl, thuisarts, Farmacotherapeutischkompas.nl
