De impact van een slechte echo: 'Geen vrouw die zegt: gehandicapt? O, haal maar weg'

,,Het is inderdaad niet goed. Sorry." De echoscopist van het Radboud Ziekenhuis in Nijmegen had net een klodder koude gel over mijn buik uitgesmeerd toen ze met deze zes woorden een einde maakte aan de hoop dat die druktemaker in mijn baarmoeder gewoon een kerngezond kereltje was.

De dagen ervoor had iedereen nog geprobeerd mij gerust te stellen. De gynaecoloog in mijn eigen ziekenhuis in Den Bosch had namelijk ook al onheilspellende woorden gesproken toen ik daar was voor prenataal onderzoek. ,,Ik denk wel dat jullie een levend kind krijgen, maar jullie gaan een zware tijd tegemoet", had ze gezegd, waarna ze me dus met spoed had doorverwezen naar het Radboud in Nijmegen. Ik was bijna 21 weken zwanger.

Lees ook: 20 wekenecho: wat wordt er precies onderzocht?

Aan de dialyse?

Daar wond de gynaecoloog er dus geen doekjes om: de niertjes van ons zoontje waren sterk vergroot. Het zou kunnen dat het uiteindelijk allemaal wel mee zou vallen, maar het zou óók kunnen dat ons kind meteen al na de geboorte aan de dialyse zou moeten. Dat het moeite zou hebben met groeien. Met leven. ,,De vraag is of je dat als ouders moet willen", zei ze.

Na die twintigwekenecho moest ik elke week voor een nieuwe echo naar het ziekenhuis. Dat alles in de hoop duidelijkheid te hebben voordat ik 24 weken zwanger was. Dat is namelijk de grens waarop in ons land een zwangerschap nog afgebroken mag worden. ,,Al kunnen jullie als de situatie daarna verslechtert ook terecht in het buitenland", aldus de gynaecoloog.

Even een spoiler: zo ver kwam het godzijdank niet. Er loopt hier thuis een heerlijk jochie van inmiddels 7 jaar rond. Een ventje met weliswaar een hele medische geschiedenis, want zijn nieren doen het inderdaad niet zo goed. Maar onze Guus lééft. En hoe! Als ik hem aankijk kan ik niet voorstellen dat wij serieus gesprekken hebben gevoerd met de optie om de zwangerschap af te breken na die echo.

Maar dat deden we dus wél. En ik zie me nog zitten, thuis op de bank, samen met mijn man. In een melodramatische bui, aangewakkerd door zwangerschapshormonen, zocht ik zelfs al op babykistjes. Een minuut later dacht ik dan: ik laat helemaal niks weghalen, wij gaan voor dit kindje zorgen. Wat er ook mee is.

Leuk, kindje kijken

Wij zijn natuurlijk niet de enigen die in zo'n kolk van emoties terechtkomen. Bij zo'n 5 procent van de twintigwekenecho's wordt een mogelijke afwijking gezien. Toch merken echoscopisten dat verreweg de meeste zwangeren totaal onvoorbereid naar zo'n medisch onderzoek gaan, want dat is het. ,,Die denken: leuk, naar ons kindje kijken", vertelde echoscopist Karin van Nassau van het Jeroen Bosch Ziekenhuis.

Zo stonden wij er ook in. Onnozel eigenlijk, want om me heen had ik al vaak genoeg gezien dat zo'n echo de grond onder je voeten vandaan kan slaan. Nota bene mijn beste vriendin brak haar eerste zwangerschap af toen bleek dat haar dochter het syndroom van Down én een zware hartafwijking bleek te hebben. Ik weet nog goed hoe verslagen zij zich voelde en hoe leeg haar buik (en vooral haar hart) daarna was. Ook het zo gewenste zoontje van een collega bleek ernstig ziek en ook zij beëindigde de zwangerschap.

Lees ook: Zwangerschap afbreken: dit houdt het in

Altijd verdrietig

Toch is Van Nassau blij dat vrouwen deze keuze inmiddels hebben. Toen zij veertig jaar geleden begon, was prenatale screening nog helemaal niet zo gewoon. ,,Alleen vrouwen bij wie tijdens een eerdere zwangerschap iets was of bij wie er afwijkingen in de familie zaten, kregen standaard een echo."

In 2007 werd dat anders, toen de twintigwekenecho standaard in het pakket kwam. Een goede zaak, vindt Van Nassau. ,,Als je met twintig weken ontdekt dat een kindje iets mankeert, of zelfs niet levensvatbaar is, is dat natuurlijk super verdrietig. Maar er is wél nog tijd om een afweging te maken: wil je zo'n kindje voldragen of niet? Of: wil ik een kind met een ernstige afwijking op de wereld zetten?"

Nee, Van Nassau ziet niet dat vrouwen daar lichtvoetig mee omgaan. Zo van: gehandicapt? O, haal dan maar weg. ,,Dat doet geen enkele vrouw. Het is altijd emotioneel, het doet altijd zeer."

Het aantal zwangerschappen dat afgebroken wordt rond de twintig weken is sinds 2007 verdubbeld. De laatste jaren worden tussen de 21 en 23 weken gemiddeld achthonderd zwangerschappen afgebroken. Daar staat tegenover dat het aantal kindjes dat na een voldragen zwangerschap niet levensvatbaar blijkt, ook enorm is afgenomen.

De ene afwijking is de andere niet

Sinds twee jaar krijgen zwangeren ook met dertien weken een medische echo aangeboden. Dan wordt er onder meer gekeken naar de schedel, het hart, de buik, de armen en benen, de wervels en de nekplooi van de baby. Ook worden placenta en vruchtwater gecheckt.

Meer lezen: Hier kijkt de echoscopist naar bij de nieuwe 13 wekenecho

Het nadeel van die echo's: als er iets afwijkends gezien is, wil het natuurlijk niet altijd zeggen dat er ook iets loos is. Van Nassau. ,,Soms is het gewoon een momentopname. Dan zie je korte beentjes en een klein buikje, maar trekt dat later weer bij. Of je ziet een niertje met te veel vocht, maar is dat vocht een week later weg. In zulke gevallen zadel je aanstaande ouders wel op met stress. Soms dus nog voor niks ook."

Die stress voel ik in ieder geval nóg als ik aan mijn derde zwangerschap terugdenk. Ho, ik ben blij dat ze destijds hebben gezien dat er iets aan de hand was, want daardoor beviel ik wel in het ziekenhuis waar ons zoontje meteen de juiste zorg kreeg.

Aan de impact van een slechte echo is echter weinig te doen. Aan betere begeleiding en voorlichting over de mogelijke impact van prenatale screening wel. Daar wordt branchebreed dan ook al langer voor gepleit. Van Nassau: ,,Het begint er al mee dat ik hoop dat zwangeren niet alléén naar een echo komen, want ja, dat gebeurt.''