Schouderdystocie: je baby zit tijdens de bevalling vast met zijn schouder

Wat is schouderdystocie?

Als je bevalling 'normaal' verloopt, wordt eerst het hoofdje van je baby geboren, daarna volgen de schouders en de rest van zijn lijf. Bij een schouderdystocie is het hoofdje van je baby al geboren, maar duurt het te lang voordat zijn lichaam wordt geboren. Een van de schouders van je baby blijft haken achter je schaambeen, waardoor je baby vastzit. Meestal gaat het om de voorste schouder, soms om de achterste.

Het is belangrijk dat je baby snel geboren wordt, omdat je baby nog niet zelf kan ademen. Je arts of verloskundige zal daarom snel handelen om je baby eruit te krijgen. Daarbij zal hij jou duidelijke instructies geven. Soms is hier weinig tijd voor en zul je je overweldigd voelen en flink schrikken. Probeer zo rustig mogelijk te blijven en te blijven luisteren naar de de arts of verloskundige die erbij is.

Schouderdystocie komt bij zo'n 0,2 tot 3 procent van de bevallingen voor. Je kunt er niets aan doen dat dit gebeurt.

Lees ook: Hoe gaat een bevalling en wat kun je verwachten?

Hoe beval je als je baby vastzit met z'n schouder?

Zit de schouder van je baby vast, dan moet er ruimte gemaakt worden om die schouder eruit te krijgen. Dat kan op verschillende manieren:

• Een andere houding aannemen. Ga bijvoorbeeld op je handen en knieën zitten, op je zij liggen of met één voet op een stoel staan. Soms kun je op je rug (blijven) liggen met je benen helemaal opgetrokken tot je borst. Soms lukt het niet om een andere houding aan te nemen, bijvoorbeeld omdat je een ruggenprik hebt gehad. Lees ook: Bevalhoudingen, een overzicht

• Op je buik duwen. Je arts of verloskundige zal op je buik duwen om zo de schouder van je baby los te krijgen. Dit gebeurt tijdens een wee. Tegelijkertijd wordt er voorzichtig aan het hoofdje van je baby getrokken, bijvoorbeeld door een assistent. Of je partner wordt gevraagd op je buik te duwen, zodat de arts of verloskundige bij het hoofdje kan zijn – bijvoorbeeld bij een thuisbevalling.

• Inwendig. Je arts of verloskundige gaat met de hand in je vagina en pakt de schouder of arm van je baby.

• Knip. Je wordt ingeknipt, om meer ruimte te maken voor de baby. Lees ook: Inknippen tijdens de bevalling (episiotomie)

Wat zijn de risico's van schouderdystocie voor jou?

Het is belangrijk om te benadrukken: je hóéft niets over te houden aan een schouderdystocie. Maar er zijn wel enkele risico's voor jou als je baby komt vast te zitten met zijn schouder, zoals:

• Je hebt meer dan gemiddeld veel bloed verloren.

• Je bent uitgescheurd.

• Je kunt er mentaal last van hebben (zie verderop).

Lees ook: Bang voor de bevalling? Dit kun je doen

Wat zijn de risico's van schouderdystocie voor je baby?

Ook voor baby's geldt dat sommigen niets overhouden aan een schouderdystocie. Mogelijke gevolgen zijn:

• Je baby heeft zijn sleutelbeen of bovenarm gebroken. Een naar idee, maar meestal herstelt dit gelukkig redelijk snel, binnen enkele weken.

• Er kan schade zijn aan een of meerdere zenuwen rondom het sleutelbeen van je baby. Zijn arm raakt daardoor (tijdelijk) verlamd. Dit heet Erbse parese. Ook dit kan binnen een paar weken genezen, afhankelijk van de ernst.

• Het kan gebeuren dat je baby te weinig zuurstof heeft gekregen tijdens de bevalling, omdat het lang duurde voordat de schouder loskwam. De gynaecoloog of kinderarts zal beoordelen of je baby hier schade aan over heeft gehouden. Zuurstoftekort tijdens de bevalling heet asfyxie. Hier lees je er alles over.

Wie heeft er extra kans op schouderdystocie?

Schouderdystocie kan bij elke bevalling gebeuren. Geef jezelf dus ook niet de 'schuld' als het jou overkomt. Waardoor het precies komt dat de schouder van een baby vastzit, weten artsen niet. Wel is de kans in de volgende gevallen iets groter:

• Je hebt een grote baby.

• Je hebt zelf diabetes of overgewicht.

• Je hebt eerder een bevalling gehad waarbij je baby vastzat met z'n schouder.

• Uit sommige onderzoeken blijkt dat een schouderdystocie kan gebeuren als de persfase lang duurt (langer dan 2 uur).

Lees ook: Persen tijdens de bevalling, hoe gaat dat?

Kun je iets doen om schouderdystocie te voorkomen?

In veel gevallen kun je niet voorspellen dat de schouder van je baby vast komt te zitten. Dat betekent niet dat je helemaal niks kunt doen.

• Blijkt tijdens echo's dat je een grote baby hebt, dan moet dit in de gaten gehouden worden door de verloskundige of gyneacoloog.

• Ook op je eigen gewicht kun je letten. Eet gezond en beweeg genoeg. Zo ga je fit de bevalling in.

• Het is belangrijk dat verloskundigen en gynaecologen weten hoe ze moeten handelen (en dat doen ze vaak ook!). Bijvoorbeeld door geregeld te oefenen en de situatie na te bootsen.

Hoe gaat het verder na een schouderdystocie?

Waarschijnlijk zul je extra tijd moeten nemen om te herstellen, zowel fysiek als mentaal. Dat geldt ook voor je partner, het kan een heftige gebeurtenis zijn geweest die veel impact op jullie heeft gemaakt. Het is vreselijk schrikken als je baby tijdens de bevalling vastzit, en er gaat van alles door je hoofd. Ook daarna is het goed mogelijk dat de beelden non-stop door je hoofd schieten. Ga in gesprek met je verloskundige of gynaecoloog hierover. Hij of zij kan je vertellen wat er precies is gebeurd en hoe ze hebben gehandeld. Dit helpt bij het verwerken van de gebeurtenis. Eventueel kun je het dan al hebben over een volgende bevalling – al moet je daar misschien nog niet aan denken.

Heeft je baby zijn arm of sleutelbeen gebroken? Dan duurt het 2 tot 3 weken voordat de breuk is genezen. Een operatie, behandeling of gips is niet nodig. Is de bovenarm van je baby gebroken, dan heb je na 4 weken een controleafspraak bij de kinderarts en/of kinderfysiotherapeut. Is het sleutelbeen van je baby gebroken en heeft hij geen krachtverlies, dan bezoek je eenmalig de kinderfysiotherapeut.

In sommige gevallen kunnen er tijdens de schouderdystocie zenuwen zijn beschadigd. Je baby's herstel hangt af van hoeveel zenuwen er zijn beschadigd en hoe ernstig dit is. Een zenuw die niet helemaal is gescheurd, kan goed herstellen. Is de zenuw helemaal afgescheurd? Dan herstelt die niet uit zichzelf en blijft de arm slap. De eerste weken na de geboorte krijgt de arm rust. Er wordt dan gekeken of de arm alsnog vanzelf herstelt.

Hoe verzorg je een baby met schouderdystocie?

Is het sleutelbeen of de bovenarm van je baby gebroken of is er een zenuw beschadigd, dan kun je hem niet zomaar aankleden, voeden en verzorgen. Hij heeft pijn en kan z'n arm niet goed bewegen. Wees daarom voorzichtig als je hem oppakt en verzorgt.

Je mag je baby gelukkig gewoon vasthouden en knuffelen, maar let wel op het volgende:

• In de eerste weken is rust extra belangrijk.

• Leg je baby de eerste 3 weken niet op de kant van de breuk of op zijn buik.

• Zorg ervoor dat zijn arm dicht bij zijn lichaam blijft. Leg z'n arm onder z'n rompertje, maak de mouw vast aan zijn kleding met een speld of wikkel hem (voorzichtig) in een doek. Zo voorkom je onverwachte bewegingen.

• Zorg dat zijn arm niet hoger komt dan zijn neus.

• Trek niet aan zijn armen, bijvoorbeeld bij het aankleden.

• Til je baby niet op onder zijn oksels. Doe dat bijvoorbeeld met één hand onder zijn billen of tussen zijn benen, en één hand onder zijn goede schouder en hoofd.

• Raak de arm en hand van je baby wat vaker aan. Streel of masseer 'm zachtjes. Onder andere omdat hij zich kan gaan 'afdraaien' van zijn beschadigde arm. Dat kun je op die manier voorkomen.

• Trek kleding aan die je makkelijk aan en uit kunt doen. Bijvoorbeeld een overslagromper die je helemaal open kunt maken. Bij het aankleden doe je de beschadigde arm eerst in de mouw. Bij het uitkleden doe je die arm het laatste uit de mouw.

• Doe je je baby in bad? Leg hem met zijn 'goede' arm naar jou toe. Dan kun je zijn hoofd op jouw pols laten rusten en zijn beschadigde arm ondersteunen met je vingers.

• Zorg er tijdens het geven van de fles voor dat allebei zijn armen op zijn buik liggen.

• Laat hem op zijn rug slapen.

• Baby's met een beschadigde arm kunnen sneller een voorkeurshouding krijgen. Let daarop, probeer zijn hoofdje af en toe te draaien en schakel eventueel een kinderfysiotherapeut in. Lees ook: Heeft mijn baby een voorkeurshouding?

Als je baby geen pijn meer heeft, kun je stoppen met de adviezen. Dat kan al na 1 of 2 weken zijn. Je merkt het door goed naar zijn gezichtje te kijken. Lijkt hij pijnvrij? Dan is het belangrijk dat hij zijn arm vrij kan bewegen, om stijfheid te voorkomen. Na 3 weken mag je zijn arm niet meer vastzetten of onder zijn rompertje stoppen.

Een volgende bevalling na schouderdystocie

Zat de schouder van je baby vast tijdens de bevalling, dan is de kans dat het nog een keer gebeurt tussen de 5 en 12 procent. Praat hierover met je verloskundige tijdens je volgende zwangerschap. Dan kunnen jullie samen kijken naar de maatregelen en een goed bevalplan. Bespreek bijvoorbeeld de houdingen tijdens je bevalling, en of het verstandig is om de bevalling in te leiden. Als je eerder bevalt, is je baby vaak kleiner. De kans is dan ook kleiner dat de schouder weer vast komt te zitten. Soms wordt er gekozen voor een geplande keizersnede.

Lees ook: Keizersnede: dit kun je verwachten en alles over het herstel

Trauma na schouderdystocie

Een bevalling waarbij de schouder van je baby vastzit, kan traumatisch zijn. Er ontstaat misschien paniek, er is soms weinig tijd voor uitleg, je maakt je zorgen om je baby en je kunt je machteloos voelen. Je kunt hier een bevallingstrauma en PTSS aan overhouden. 10 tot 20 procent van de moeders ervaart haar bevalling als traumatisch, ook om andere redenen dan een schouderdystocie.

Wanneer de nare gevoelens niet overgaan, is het verstandig om daar iets aan te doen. Druk je ze weg, dan heb je kans dat je op een gegeven moment júíst vlak, somber of depressief wordt. Praat over je gevoelens met je kraamhulp, verloskundige en/of dierbaren. Bespreek met je verloskundige of de huisarts hoe het met je gaat. Zij kunnen je geschikte hulp adviseren. Tijdens de nacontrole met je gynaecoloog is er ruimte om terug te blikken op de bevalling. Eventueel kun je later nog een gesprek aanvragen.

Therapieën die effectief kunnen zijn bij een geboortetrauma zijn EMDR en cognitieve gedragstherapie. Je kunt hiervoor terecht bij een psycholoog, het liefst een met kennis van de geboortezorg en ervaring met het behandelen van bevallingstrauma's.

Er bestaan ook bevallingsverwerkingsspecialisten. Vaak is dit een verloskundige die hiervoor een coachingsopleiding heeft gevolgd. Omdat het geen beschermd beroep is, kun je je het beste laten adviseren door je verloskundige of huisarts, zij kunnen iemand aanrden. Op Verloskundigelifecoaches.nl en via Stichting Bevallingstrauma kun je ook zoeken naar hulpverleners.

Bronnen: Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie, Thuisarts.nl, Spaarne Gasthuis, St. Antonius Ziekenhuis