Er wordt nog weleens lacherig gedaan over het geboorteplan: je kunt een bevalling toch helemaal niet plannen? Dat klopt, je weet van tevoren niet hoe een bevalling precies zal verlopen en of er complicaties zullen zijn. Maar juist daarom kan het zinvol zijn om een plan van aanpak te maken voor diverse scenario's. Uit onderzoek blijkt dat een gebrek aan communicatie een belangrijke oorzaak is van bevallingstrauma's. Een geboorteplan kan een negatieve ervaring helpen voorkomen.
Lees ook: Zo verwerk je een traumatische bevalling
Wat is een geboorteplan?
Bij je bevalling heb je allerlei keuzes en opties. In een geboorteplan geef je aan wat jouw voorkeuren en wensen zijn. Ook kun je laten weten op welke manier je je hebt voorbereid, wat je gedachten zijn over pijnstilling, wat jou wel en niet helpt ontspannen en of je specifieke angsten hebt. Zo geef je de verloskundige en andere zorgverleners handvatten om jou tijdens je bevalling zo goed mogelijk te begeleiden. Uiteraard hebben zij de medische kennis en ervaring die daarvoor nodig is en kennen ze de richtlijnen. Maar ze kennen jouw beeld bij bevallen nog niet. Zie het als een persoonlijke handleiding.
Een geboorteplan is overigens geen eisenlijst met een droombevalling als doel. Als je het zo ziet, heb je kans dat je bevalling op een fikse teleurstelling uitloopt. Het is een hulpmiddel om er in allerlei omstandigheden een ervaring van te maken waar je tevreden over bent. Het gaat dus veel meer over wat je ondersteunt tijdens de bevalling, hoe die ook loopt.
Lees ook: Van verstrijken tot spildraaien: dit kun je verwachten van de bevalling
Waarom zou je een geboorteplan schrijven?
Door een geboorteplan te schrijven en je te verdiepen in diverse bevalscenario's vergroot je de kans op een positieve bevallingservaring. Op die manier word je niet overvallen als het anders loopt, maar kun je de regie behouden. Als je bijvoorbeeld iets weet over bevalhoudingen, een bevalbad of baarkruk, medische ingrepen, de ruggenprik of weeënopwekkers, is dit tijdens de bevalling niet allemaal nieuw meer voor je en kun je keuzes maken die bij jou passen.
Je krijgt ook meer inzicht in hoe de geboortezorg werkt. Wanneer wordt een bevalling bijvoorbeeld medisch? Wat gebeurt er dan? Welke keuzes kun je tegenkomen? Hoe kunnen zorgverleners jou helpen om rustig te blijven?
Niets is zo onvoorspelbaar als een bevalling, dus flexibel proberen te zijn is minstens zo belangrijk als een plan maken. Hoe het ook loopt: je kunt in alle omstandigheden (samen met je partner) de regie houden en zo goed mogelijk samenwerken met de mensen die jou helpen. Als voor iedereen duidelijk is hoe jij dat wilt doen, kan er rekening mee worden gehouden. Juist in spannende situaties scheelt dat veel stress.
Is een geboorteplan verplicht?
Een geboorteplan is niet verplicht. Het is prima om af te wachten en te zien hoe het loopt. Ook als je niks op papier hebt staan, word je goed begeleid.
Tip: Houd jij je zwangerschap al bij? Hier vind je de leukste 9 maanden-dagboeken
Wat staat er in een geboorteplan?
Verderop staat wat je zoal in een geboorteplan kunt zetten. Het is belangrijk dat een geboorteplan overzichtelijk en makkelijk te lezen is. Stel dat je wordt overgedragen aan het medische team in het ziekenhuis, dan moet iedereen het snel kunnen snappen. Houd het plan het liefst bij één A4'tje, hooguit twee. Schrijf je wensen bondig en puntsgewijs op, ingedeeld in onderwerpen, zoals later staat beschreven. Onderwerpen waar je geen duidelijke wens of mening over hebt, laat je eruit. Bovenaan zet je jullie namen en de informatie die het belangrijkst voor je is.
Schrijf niet alleen op wat je níét wilt, maar ook wat je wél wilt. Bijvoorbeeld: ik wil liever geen ruggenprik, tenzij de bevalling langer dan 12 uur duurt. Let erop dat je plan niet te dwingend overkomt, maar dat het uitnodigt tot samenwerking. Lees het ook eens door de ogen van een verloskundige of gynaecoloog. Is het duidelijk voor een ander?
Steeds meer verloskundigenpraktijken en ziekenhuizen hebben een voorgedrukt geboorteplan, dat je zelf kunt invullen. Hier en hier vind je lege templates van een geboorteplan. Hier vind je voorbeelden van een ingevuld geboorteplan. Online zijn er nog veel meer formats en voorbeelden van geboorteplannen te vinden.
Wanneer geboorteplan maken?
Rond week 35 of week 36 van de zwangerschap bespreek je de bevalling tijdens het spreekuur bij de verloskundige of gynaecoloog. Dat is een goed moment om je geboorteplan door te nemen. Je hoort dan meteen of alles duidelijk is. Mochten er dingen in je geboorteplan staan die niet mogelijk zijn, dan heb je tijd om hierover in gesprek te gaan. Waarom is het niet mogelijk? Wat kunnen jullie doen om zo dicht mogelijk in de buurt van je wens te komen? Is er een compromis of alternatief waar je tevreden mee bent?
Als er bijzonderheden spelen, is het verstandig om hier al eerder over in gesprek te gaan. Bijvoorbeeld als je heel bang bent voor het ziekenhuis of voor een bepaalde ingreep. Of als je iets wilt dat tegen de richtlijnen ingaat. Door dit zo vroeg mogelijk te bespreken, heb je tijd om de mogelijkheden te verkennen en alle informatie in te winnen die belangrijk is om een plan te maken dat jou rust geeft.
Vraag of je verloskundige je geboorteplan kan inscannen in je medische dossier, zodat haar collega's het ook kunnen inzien. En print twee exemplaren voor in je vluchttas, zodat je zeker weet dat je het altijd kunt laten zien.
Lees ook: Bang voor de bevalling? Dit kun je doen
Hoe schrijf ik een geboorteplan: 4 stappen
Je hoeft je geboorteplan niet direct aan het begin van je zwangerschap al te schrijven. Maar die eerste paar maanden kun je al wel gebruiken om je te oriënteren op verschillende onderwerpen. Zo kun je het aanpakken:
- 01.
Verdiep je in de verschillende scenario's en mogelijkheden bij een bevalling.
Wat is belangrijk voor jou om te weten over een thuisbevalling en een poliklinische bevalling? Wat kan je helpen ontspannen? Wat zijn de voor- en nadelen van pijnstilling, zoals de ruggenprik? Wat zijn de meest voorkomende redenen waarom een bevalling medisch wordt? Wanneer en waarom wordt er ontsluiting gemeten? Hoe zit het met een badbevalling? Je kunt online, in boeken en podcasts veel informatie vinden. Zie je door de bomen het bos niet meer of lees je tegenstrijdige dingen? Je kunt ook één boek lezen dat jou aanspreekt. Of kies een (online) bevalcursus, waarbij je ook informatie krijgt over de keuzes rondom een bevalling. Hier vind je een handig overzicht van de soorten cursussen. - 02.
Bespreek je ideeën en wensen met je partner.
Zo weet hij of zij wat belangrijk is voor jou en kom je erachter of jullie op één lijn zitten. Bespreek vooraf ook hoe je door je partner ondersteund wilt worden. Hier meer tips voor je partner tijdens de bevalling - 03.
Schrijf je vragen op.
Die kun je tijdens de controle-afspraken aan je verloskundige stellen. Zo krijg je een beeld van hun manier van werken en de organisatie van de geboortezorg in jouw regio. De werkwijze kan nogal verschillen per verloskundige en ziekenhuis. Tegelijkertijd krijgt jouw verloskundige een beter beeld van jou. Misschien kan ze je zorgen wegnemen, heeft ze goede ideeën of blijken jouw wensen heel gangbaar te zijn. - 04.
Maak je geboorteplan.
Als je genoeg informatie hebt verzameld, kun je eerst voor jezelf opschrijven hoe je je bevalling voor je ziet en wat je graag wilt in verschillende situaties. Je partner kan dit ook lezen, zodat jullie het voor jezelf goed op een rijtje hebben. Daar kun je vervolgens punten uit pikken die belangrijk zijn om te weten voor je verloskundige en andere zorgverleners. Die zet je in je geboorteplan.
Lees ook: Dit zijn alle opties voor natuurlijke pijnbestrijding
Geboorteplan indelen in onderwerpen
Om het overzichtelijk te maken, kun je je geboorteplan indelen in onderwerpen:
- 01.
Wie ben je? Is dit je eerste bevalling, hoe heb je je voorbereid, hoe kijk je tegen de bevalling aan, wat vind je spannend, wat wil je het liefst, wat is belangrijk om over jou te weten? Heb je een trauma overgehouden aan een eerdere bevalling, het ziekenhuis of op seksueel gebied?
- 02.
Ideale omgeving. Beval je het liefst thuis, poliklinisch, in een geboortecentrum of kraamhotel? Vind je rust en privacy belangrijk of wil je zo veel mogelijk begeleiding? Wie is erbij, behalve je partner (een doula, zus, vriendin)?
- 03.
De ontsluitingsfase. Hoe vaak wil je ontsluiting meten, welke bevalhoudingen lijken je fijn, heb je ademhalingstechnieken geleerd, wil je in bad, wil je een geboortebal, wat helpt jou ontspannen?
- 04.
De persfase. Wil je je gevoel volgen of liever instructies, welke pershouding spreekt je aan, wil je een baarkruk, wil je de baby in bad geboren laten worden, wie pakt de baby aan?
- 05.
Nadat de baby geboren is. Wanneer wil je de navelstreng doorknippen, hoe denk je over de oxytocineprik voor de geboorte van de placenta, wil je ruim de tijd voor huid-op-huidcontact en controles zo veel mogelijk uitstellen, wil je borstvoeding geven, wil je daar hulp bij of wil je dat je baby zelf de borst zoekt?
- 06.
Wat te doen bij ingrepen en complicaties? Wil je een draadloos ctg-apparaat, wat vind je belangrijk als er weeënopwekkers nodig zijn of als je een keizersnede krijgt, hoe denk je over het breken van de vliezen, wat vind je fijn qua communicatie, wil je veel uitleg of gaat je partner het overleg doen?
Als alles anders loopt
Juist als het anders loopt, is het handig om een geboorteplan te hebben. Als het goed is heb je hierover ook nagedacht. Sommige thema's, zoals communicatie, ondersteuning en foto's, zijn in elke setting van toepassing. Daarnaast kun je specifieke ideeën hebben over bijvoorbeeld het scenario keizersnede.
Uiteraard kun je van jouw bevalplan afwijken als jij dat wilt. Belangrijk is om je te blijven uitspreken, juist wanneer het ineens erg medisch wodt. Wat heb je dan nodig om je veilig te voelen? Weet dat jij in elke situatie aangeboden zorg mag weigeren en hier altijd over in overleg mag gaan.
In de geboortezorg wordt gewerkt met richtlijnen en protocollen, waar de verschillende stappen en handelingen bij complicaties in staan. Deze afspraken zijn handig omdat verschillende zorgverleners met elkaar samenwerken. Het is de taak van je zorgverleners om jou uit te leggen wat een richtlijn, onderzoek of ingreep precies inhoudt, plus welke voor- en nadelen er in jouw geval zijn. Je zorgverlener kan je ook adviseren. Vervolgens is het aan jou om hierover te besluiten: wil je meegaan in het plan of advies, of wil je iets anders? Hoe kunnen ze jou daarbij helpen?
De interpretatie en uitvoering van een richtlijn kan per situatie verschillen. Zo verschilt het per ziekenhuis hoe vaak er tijdens de bevalling een knip wordt gezet. Of wanneer er weeënopwekkers worden gebruikt. De gewoontes en ervaring van de zorgverleners spelen mee. Als er verschillende manieren zijn om de bevalling in goede banen te leiden, betekent dat ook dat je daar keuzes in kunt maken. Wat past het beste bij jouw geboorteplan?
Lees ook: Weeënopwekkers: wat zijn het en wat doen ze?
Jouw ervaring telt mee
Zoals aan het begin van dit artikel staat: communicatie speelt een grote rol bij een bevalling. Het kan het verschil maken tussen een goede of een negatieve ervaring. Een gezonde baby staat op één, zeker voor jou en je partner. Maar de manier waarop je baby ter wereld komt en hoe jij het ervaart, is minstens zo belangrijk. Het heeft veel effect op de langere termijn, bijvoorbeeld op je fysieke en mentale herstel na de bevalling, je zelfvertrouwen als moeder, jullie start als gezin en eventuele volgende zwangerschappen. En daar kan je geboorteplan positief aan bijdragen.
Bron: Deverloskundige.nl
