Inknippen tijdens de bevalling (episiotomie)

Wat houdt een episiotomie in?

Een episiotomie is de medische term voor inknippen bij de bevalling. Dit is het inknippen van het gebied tussen de vagina en de anus (het perineum). De huid, vaginawand en onderliggende bekkenbodemspieren worden hierbij ingeknipt. Een knip maakt de vagina-opening groter, waardoor de geboorte sneller gaat.

Hoe werkt inknippen bij de bevalling?

Voor een knip moet je op je rug gaan liggen. Eerst geeft de verloskundige of gynaecoloog een prik met verdoving (lidocaïne) op de plek waar de knip wordt gezet. Het inknippen gebeurt met een speciale schaar.

Vanaf de onderrand van de vagina-opening gaat de knip schuin naar onder, richting je linkerbil. Dit heet een mediolaterale episiotomie. De grootte van een episiotomie is tussen de drie en zeven centimeter.

Lees ook: Tips om de kans op uitscheuren tijdens de bevalling te verkleinen

Redenen voor inknippen tijdens de bevalling

Er zijn een aantal redenen voor een episiotomie tijdens de bevalling:

1. 01.

   Verdenking foetale nood
   Dat betekent dat uit de harttonen van de baby blijkt dat er mogelijk een verhoogde kans is op zuurstoftekort. Het is dan belangrijk dat de baby snel wordt geboren. Inknippen kan de bevalling met zo'n tien minuten versnellen.

2. 02.

   Geboorte met een vacuümpomp
   Omdat het perineum bij een vacuümbevalling niet de kans krijgt om rustig op te rekken is er meer risico op een totaalruptuur. Met name bij een eerste bevalling. Een episiotomie zorgt ervoor dat het perineum minder hoeft te rekken en verkleint de kans op ernstig scheuren. Een totaalruptuur komt erg weinig voor: bij 2 op de 100 bevallingen.

3. 03.

   Langdurig persen
   Als het net niet lukt om het hoofdje van de baby naar buiten te persen, kan de verloskundige of gynaecoloog een knip voorstellen. Bijvoorbeeld wanneer je na lange tijd persen uitgeput bent, of heel strakke bekkenbodemspieren hebt.

4. 04.

   Kans op uitscheuren verkleinen
   Ook wanneer je niet bevalt met een vacuümpomp stelt de verloskundige of gynaecoloog soms een episiotomie voor. Bijvoorbeeld wanneer je eerder een totaalruptuur hebt gehad, de baby een sterrenkijker is of waarschijnlijk erg groot is. Een knip kan (verder) uitscheuren niet voorkomen, maar kan de kans op ernstig uitscheuren wel verkleinen.

5. 05.

   Stuitligging
   Bij een vaginale bevalling van een baby in stuitligging wordt het hoofdje als laatste geboren. De baby kan er last van hebben als dit niet vlot verloopt. Een knip kan helpen om de ruimte tijdens dit laatste stukje van de bevalling te vergroten.

Tip: Dit zijn alle verschillende pershoudingen

Hoe vaak wordt een knip gezet?

Hoeveel procent van de vrouwen wordt ingeknipt tijdens de bevalling? In Nederland is dit ongeveer 30 procent bij een eerste bevalling en ongeveer 7 procent bij volgende bevallingen. Opmerkelijk is dat de percentages erg verschillen per zorgverlener, ziekenhuis en zelfs per regio.

Ook wordt er in Nederland veel vaker ingeknipt bij een bevalling dan in sommige landen om ons heen. In Denemarken en Zweden is dit bijvoorbeeld circa 6 tot 7 procent. Onderzoek laat zien dat de kans op een knip een stuk kleiner is wanneer je niet liggend op je rug perst. Dat komt doordat de ruimte in de uitgang van je bekken groter is bij andere bevalhoudingen.

Kun je een knip voorkomen?

Je kunt niet voorkomen dat een knip nodig zal zijn bij je bevalling. Wel is het goed om te weten dat een knip niet zomaar mag worden gezet. Je verloskundige of arts mag dit alleen doen met jouw toestemming. Hij of zij moet ook eerst aan je uitleggen waarom een knip mogelijk de beste oplossing is. Wil je liever níét weten wanneer de knip precies wordt gezet ('nu!'), geef dit dan gerust aan.

Doet een knip krijgen pijn?

Meestal doet het krijgen van een knip op het moment zelf geen pijn. Je krijgt eerst een verdoving (de prik kan wel even pijnlijk zijn) en er wordt bijna altijd tijdens een perswee geknipt. Je voelt dan ook al de pijn of druk van het persen.

Net als het inknippen gebeurt ook het hechten van de episiotomie onder verdoving. De meeste vrouwen hebben met name last van pijn door een episiotomie in de eerste dagen, week of weken ná de bevalling.

Lees ook: Dit zijn de verschillende soorten weeën, plus tips hoe je ze het beste kunt opvangen

Complicaties bij een knip

Door het inknippen tijdens de bevalling kun je een bloeding krijgen, omdat er bloedvaten lopen in het gebied waar de episiotomie wordt gezet. Na de bevalling kan er in de wond van de knip een infectie ontstaan. De kraamverzorgende controleert de wond en je temperatuur daarom regelmatig. Koorts kan wijzen op een infectie.

De wond van een knip verzorgen

Het is belangrijk om de wond van de knip goed schoon te houden. Spoel na elke keer plassen je vulva en de wond met water. Dit kun je bijvoorbeeld doen met een bidon of een flesje met schoon, lauw water. Ook kun je tijdens het douchen de wond zachtjes schoon spoelen met de douchekop.

Verwissel ook het kraamverband na ieder toiletbezoek (of vaker) en laat de wond af en toe luchten, bijvoorbeeld als je even op bed ligt. Hierdoor geneest de wond sneller.

Hoe lang heb je last van een episiotomie?

De episiotomie wond kan flink pijnlijk zijn. De eerste dagen na de bevalling zwelt de wond op door wondvocht. Dat zet de hechtingen op spanning. Deze tips kunnen helpen tegen de zwelling en de pijn:

• Maak een maandverband nat, doe het in een plastic zakje en vries het in. Dit kompres doe je in een washand en leg je tegen de wond. Zo kun je de wond een aantal keer per dag koelen. Een ingevroren zakje appelstroop werkt ook, dit kun je goed vormen naar je perineum.

• Ga zitten op een hardere ondergrond, denk aan een houten stoel. Dit is in het begin even pijnlijk, maar het helpt de zwelling verminderen en dat verlicht de pijn weer.

• Het homeopathische middel arnica kan mogelijk helpen tegen de zwelling. Je kunt dit slikken (druppels of tabletjes) of smeer arnicazalf rondom de wond (nooit op de hechtingen). Middelen met arnica zijn te koop bij de apotheek of drogist.

• Eventueel kun je paracetamol slikken. Overleg met de kraamverzorgende hoeveel paracetamol je per dag mag nemen. Heb je nog steeds flink pijn? Vertel het dan aan je kraamverzorgende of verloskundige. Het kan zijn dat het nodig is om de wond extra na te kijken.

Hoe snel geneest een knip bij een bevalling?

Meestal is de wond na een week dicht en neemt de zwelling af. Op de plek van de episiotomie zit een litteken, dat nog een tijd stug blijft. Dat kan pijn doen wanneer er druk op komt. Na 6 tot 12 weken is het litteken soepeler. Er blijft een rood streepje zichtbaar en de plek van de episiotomie kan nog steeds stug zijn. Pas na een jaar is de huid weer helemaal soepel.

Plassen en poepen na een episiotomie

De episiotomie wond kan met name de eerste drie dagen na de bevalling pijn doen tijdens het plassen. Spoelen met lauw water terwijl je plast, kan het prikkende gevoel wegnemen. Ook kun je plassen onder de douche. Drink veel water, dat verdunt de urine.

Na de bevalling duurt het vaak één of twee dagen voor je moet poepen. Veel vrouwen vinden dit best spannend: gaat het pijn doen? Het is belangrijk om de ontlasting niet uit te stellen. De poep kan daardoor harder worden of je kunt last krijgen van verstopping. Om de ontlasting makkelijker te maken, helpt het om vezelrijke voeding te eten, zoals fruit en volkorenbrood, én voldoende water te drinken.

Lees meer: Tips voor de eerste keer poepen na de bevalling

Seks na een episiotomie

Over het algemeen is het advies om de eerste zes weken na de bevalling geen seks met penetratie te hebben. Daarna is het vloeien meestal gestopt en zijn de hechtingen opgelost. Rond zes weken na de bevalling is ook de nacontrole bij je verloskundige of gynaecoloog. Die kan voor je kijken of de wond van de knip goed is genezen.

Je kunt weer met seks beginnen wanneer je eraan toe bent. Dat kan uiteraard ook (veel) langer duren dan zes weken. Geef jezelf de tijd en voel goed waar je wel en geen zin in hebt. Tijdens penetratie kan het litteken van de episiotomie nog wat stug aanvoelen. Door het litteken regelmatig te masseren met olie of vitamine E-crème, wordt de plek soepeler en zul je er minder last van hebben.

Zie je op tegen seks vanwege de episiotomie of blijft het litteken pijnlijk? Het is zonde als dit een fijn seksleven in de weg staat en er is hulp mogelijk. Bespreek dit met de huisarts of je gynaecoloog, zodat die je kan adviseren.

Lees meer: Seks na de bevalling, hoe gaat dat?

Wat is beter, knippen of scheuren?

Wanneer de baby tijdens de persfase in nood is, kan een knip complicaties mogelijk voorkomen. Ook kan het de kans op een grote ruptuur verkleinen, maar er is geen bewijs dat een knip ernstig uitscheuren voorkomt. Verder heeft een episiotomie de volgende nadelen:

• Een knip zorgt na de bevalling vaak voor meer klachten en pijn dan een ruptuur (scheur).

• Een knip kan groter zijn dan de scheur die anders zou zijn ontstaan.

• Een knip kan verder uitscheuren.

• Een knip moet altijd worden gehecht, bij een eerste- en tweedegraads ruptuur zijn hechtingen soms niet nodig.

• Onderzoek laat zien dat een scheur sneller en beter geneest dan een knip.

• Regelmatig ervaren vrouwen die een knip hebben gehad later pijn of ongemak bij het vrijen. Bij een (ernstige) ruptuur kan dit ook zo zijn. Dit gaat vaak over, maar niet altijd.

Ernstig uitscheuren kan ook voor vervelende klachten zorgen. Dit kunnen ook weer andere klachten zijn dan de mogelijke klachten door inknippen. Wat beter is, is niet eenduidig te zeggen. Dat verschilt per situatie en het hangt ook af van de persoonlijke voorkeur en ervaring van de vrouw.

Bronnen: Deverloskundige.nl, KNOV.nl, Richtlijnendatabase.nl, Ikazia.nl, Diakonessenhuis.nl, Vraagdevroedvrouw.nl