Kinderziekten met rode vlekjes

Je kind is ziek en heeft rode vlekjes of blaasjes. De meeste kinderziektes met vlekjes zijn onschuldig. Welke vlekjesziekten zijn er en hoe herken je ze?

In samenwerking met expert

Kimberley de Wit

Huisarts

Bijna elk kind krijgt wel een keer een kinderziekte met vlekjes. Meestal gaat het om waterpokken, de vijfde ziekte, de zesde ziekte of roodvonk. Overigens betekenen vlekjes niet altijd dat je kind een vlekjesziekte heeft. Het kan ook een allergische reactie of eczeem zijn.

Wat zijn vlekjesziekten?

Vlekjesziekten worden veroorzaakt door een bacterie of virus en zijn besmettelijk. Besmetting gebeurt via speekseldruppeltjes in de lucht (bij praten, hoesten en uitademen) en via de handen. Kinderziektes met vlekjes zijn: waterpokken, mazelen, vijfde ziekte, zesde ziekte, roodvonk en rode hond. De meeste vlekjesziekten zijn onschuldig. Van roodvonk en mazelen kan je kind wel flink ziek worden. Heeft je kind een ziekte eenmaal gehad, dan kan hij hem niet meer (of alleen in een mildere vorm) krijgen. Tegen een aantal vlekjesziekten worden kinderen gevaccineerd. Dankzij de BMR-prik komen mazelen en rodehond in Nederland bijna niet meer voor.

Het duurt na besmetting meestal een paar dagen voordat je kind de eerste symptomen krijgt. Hij kan dan al andere kinderen hebben besmet. Waarschuw daarom altijd de school, peuterspeelzaal of het kinderdagverblijf als je kind een vlekjesziekte heeft. Andere ouders kunnen dan rekening houden met een besmetting.

Geschiedenis vlekjesziekten

Waar komt eigenlijk de naam vandaan van de vijfde en de zesde ziekte? Dat heeft te maken met de vlekjes. In de vorige eeuw waren er namelijk maar drie vlekjesziekten bekend: mazelen, rode hond en roodvonk. Rond 1900 werden er nog drie ziekten met vlekjes ontdekt. Die werden de vierde, vijfde en de zesde ziekte genoemd. De vierde ziekte bleek later geen aparte ziekte te zijn, het was een lichte vorm van mazelen. De vijfde en zesde ziekte bleken wél aparte kinderziektes te zijn en die namen worden dus nog steeds gebruikt.

De verschillende kinderziektes op een rij:

Waterpokken

Bijna elk kind krijgt een keer waterpokken, meestal in de winter of aan het begin van de lente. Deze vlekjesziekte kan beginnen met een verkoudheid. Daarna kan je kind koorts en rode vlekjes krijgen. De vlekjes en blaasjes kunnen over het hele lichaam ontstaan, zelfs in de mond, het haar en op de oogleden. Het kunnen enkele plekjes zijn, maar ook honderden. Een ander verschijnsel is dat de uitslag kan jeuken. Na een paar dagen verdrogen de blaasjes en worden het korstjes, die na ongeveer twee weken weg zijn.

Bekijk ook de Ouders van Nu-review: Getest: 4x waterpokkenbehandeling

Vijfde ziekte (erythema infectiosum)

De vijfde ziekte is onschuldig, de meeste kinderen worden er hooguit een beetje hangerig van. Meestal ontstaat de ziekte in het voorjaar of de vroege zomer. Het begint met vlindervormige rode vlekjes in het gezicht en de wangen kunnen vuurrood worden. De uitslag verspreidt zich daarna over de rest van het lichaam. Soms zijn er zoveel vlekken dat ze nauwelijks van elkaar te onderscheiden zijn. Het kind krijgt soms wat koorts, maar dat hoeft niet. Na ongeveer tien dagen verdwijnt de uitslag. In de zon of in een heet bad kunnen de vlekken soms terugkomen.

Hoe zien de vlekjes eruit? Vuurrode wangen en grillige rozerode vlekjes (niet op het voorhoofd, neus en kin), die zich later over het lichaam verspreiden. Soms zijn er zoveel vlekken, dat de hele huid rozerood ziet.

Zesde ziekte (exanthema subitum)

De zesde ziekte is de meest voorkomende vlekjesziekte bij kinderen onder de twee jaar. De meeste besmettingen zijn in de winter en het voorjaar. De kinderziekte begint met hoge koorts en de klieren in de nek en achter de oren kunnen flink opzetten. Na een paar dagen daalt de koorts en verschijnen de eerste rode vlekjes. Eerst in het gezicht en daarna over het hele lichaam. Na één of twee dagen trekt de uitslag weer weg.

Hoe zien de vlekjes eruit? Kleine lichtrode vlekjes en bultjes in het gezicht en later ook op het lichaam. De uitslag jeukt niet.

Roodvonk

Vooral kleuters zijn vatbaar voor roodvonk. Het begint met snel oplopende koorts, keelpijn, hoofdpijn, misselijkheid en een witte tong. Na ongeveer twee dagen verschijnen de vlekjes. Eerst zie je ze op de borst en daarna breiden ze uit naar andere delen van het lichaam Je ziet ze vooral op warme plekken, zoals de oksels, liezen en in de knie- en elleboogholtes. Op het hoogtepunt van de ziekte is de tong felrood, dik en bobbelig (de bekende frambozentong). Ook opvallend is dat het hele gezicht rood wordt, behalve de driehoek rond de neus en mond. Roodvonk komt nog weinig voor en is tegenwoordig niet erger dan een gewone keelontsteking.

Hoe zien de vlekjes eruit? Fijne donkerrode spikkeltjes (soort rood kippenvel), vooral op warme plekken. Rood gezicht met kenmerkende witte driehoek en een rode frambozentong.

Rodehond

Rodehond is een onschuldige vlekjesziekte, Het begint met een verkoudheid en opgezette klieren achter de oren en in de nek. Na een dag ontstaan de rozerode vlekjes in het gezicht en achter de oren. Daarna verspreidt de uitslag zich snel over de rest van het lichaam. De huid kan er rood uitzien. Soms verdwijnen de vlekjes, maar komen ze op een andere plek weer terug. Na een paar dagen gaat het vanzelf over. Deze kinderziekte komt nauwelijks meer voor, omdat kinderen ertegen worden ingeënt. Voor zwangere vrouwen is rodehond wél gevaarlijk.

Hoe zien de vlekjes eruit? Platte, rozerode vlekjes in het gezicht en achter de oren. Binnen een paar uur verspreiden ze over het de rest van het lichaam. De huid kan er rood uitzien.

Mazelen

Vroeger kreeg bijna elk kind mazelen, maar dankzij vaccinatie komt het nu bijna niet meer voor. Mazelen begint met verkoudheid, hoesten, rode ogen, gevoeligheid voor licht en (hoge) koorts. Na drie dagen verschijnen er witte puntjes aan de binnenkant van de wangen. Een paar dagen later komen de vlekjes. Eerst zie je de paarsrode vlekjes achter de oren en in het gezicht, daarna verspreiden ze over de romp, de armen en de benen. De vlekjes worden geleidelijk bruin en kunnen samenvloeien, daarna blijven er vlekken met de normale huidskleur over.

Hoe zien de vlekjes eruit? Eerst zijn er witte puntjes aan de binnenkant van de wang. Daarna paarsrode vlekjes in het gezicht en achter de oren, die verder over het lichaam verspreiden. Ze worden geleidelijk bruin en kunnen samenvloeien.

Meningokokken

Deze ziekte is erg zeldzaam. Het begint met hoge koorts, koude rillingen, spierpijn, overgeven, hoofdpijn, sufheid en een grauwe huidskleur. Baby’s hebben vaak last van luierpijn, ze huilen hard tijdens het verschonen. Het zieke kind kan donkerrode en blauwrode puntjes krijgen op het lichaam en/of het oogslijmvlies. De vlekjes zijn niet weg te drukken. Controleer dit door met een (drink)glas op de huid te duwen. Blijven de vlekjes zichtbaar of komen ze terug terwijl je op de huid drukt, bel dan gelijk de huisarts.

Hoe zien de vlekjes eruit? Donkerrode en blauwrode puntjes (onderhuidse bloedinkjes) die niet verbleken als je erop drukt.

Hand-, voet- en mondziekte

Dit is een onschuldige infectieziekte, die wordt veroorzaakt door een virus. Overigens niet te verwarren met de veeziekte mond- en klauwzeer. De ziekte komt vooral voor bij kinderen onder de tien jaar en dan meestal in kleine epidemieën in de zomer en vroege herfst. De incubatietijd is drie tot zes dagen. De ziekte is dus vlak voor er klachten zijn besmettelijk voor anderen. Na herstel kan het virus nog tijdelijk worden overgedragen.

Hoe zien de vlekjes eruit? Je herkent de ziekte aan vlekjes en blaasjes aan de binnenkant van de mond, bij de lippen, aan de binnenkant van de vingers, op de handpalmen en de voetzolen. Ze doen geen pijn en jeuken niet, maar die in de mond kunnen zich verder ontwikkelen tot pijnlijke zweertjes. Lees hier meer over de hand-, voet- en mondziekte bij kinderen.

Wat te doen als je kind een vlekjesziekte heeft?

De meeste vlekjesziekten zijn onschuldig en gaan vanzelf weer over. Van roodvonk kan een kind wel erg ziek zijn en hoge koorts en keelpijn hebben. Ook mazelen verloopt bij kinderen die niet zijn ingeënt ernstiger. Een kind met een vlekjesziekte hoeft niet in bed te blijven en mag – als hij zich niet ziek voelt – gewoon naar school. Heeft je kind koorts, zorg dan dat hij voldoende drinkt en kleed hem niet te warm aan, hij moet zijn warmte namelijk kwijt kunnen. Voelt je kind zich erg beroerd? Dan mag je paracetamol geven. Ondanks de vlekjes kan je kind gewoon in bad of onder de douche. Gaat je kind krabben, zorg dan dat zijn nagels kortgeknipt zijn. Dat is zeker nodig bij jeukende waterpokken. Tegen de jeuk kun je ‘schudsel’ gebruiken, wat te koop is bij de apotheek. Deze vloeistof kunt je beter niet op open wondjes smeren.

Verhoging? Koorts op zich kan geen kwaad. Het belangrijkst is dat je kind genoeg drinkt. Lees hier wat je kunt doen als je kind koorts heeft.

Wanneer naar de huisarts met kinderziektes?

De meeste vlekjesziekten zijn onschuldig en gaan vanzelf over. Is je kind erg ziek, wil hij niet drinken of wordt hij suf? Dan kan er meer aan de hand zijn. Neem in de volgende situaties contact op met de huisarts:

als de vlekjes niet verbleken als je erop drukt (direct de huisarts bellen)
als je kind steeds zieker wordt of suf is (direct de huisarts bellen)
als je kind jonger is dan drie maanden en koorts krijgt
als je denkt dat je kind roodvonk heeft
als je zwanger bent en in contact bent geweest met een kind met de vijfde ziekte of rode hond.

Ook als je het niet vertrouwt kun je natuurlijk de huisarts bellen. Jij kent je kind het beste.

Inentingen tegen vlekjesziekten

Inenting beschermt kinderen tegen sommige vlekjesziekten. De meeste kinderen worden ingeënt tegen rode hond en mazelen. Dit gebeurt met de BMR-prik, die je baby krijgt als hij veertien maanden is. Op negenjarige leeftijd wordt de prik herhaald. Dankzij het BMR-vaccin bouwen kinderen weerstand op tegen deze kinderziektes. Ze krijgen het dan helemaal niet meer of in een mildere vorm. Tegen meningokokken kunnen alle kinderen van veertien maanden oud én van veertien jaar worden gevaccineerd.

Dit artikel is tot stand gekomen en goedgekeurd door artsen en andere (medische) deskundigen van het Ouders van Nu expertteam.

Bronnen: Thuisarts, Benu Apotheek