Het Shaken Baby Syndroom

Als je een baby of jong kind hebt, heb je vast wel eens een moment van wanhoop of paniek meegemaakt. Maar hoe wanhopig of paniekerig je ook bent, er is één ding wat je op zo’n moment nooit moet doen en dat is je baby door elkaar schudden. Veel ouders beseffen niet dat het schudden van hun baby, al is het maar een paar seconden, heel ernstige gevolgen kan hebben. Alles over het ‘Shaken Baby Syndroom’.

Tips: zo ga je met een baby om die veel huilt

Wat is Shaken Baby Syndroom?

Letterlijk vertaald betekent het Shaken Baby Syndroom het ‘geschudde baby syndroom’. Het wordt ook wel ‘inflicted traumatic brain injury’ genoemd. Als een baby door elkaar wordt geschud, kan dat heel ernstige gevolgen hebben. Een kind kan er blijvende hersenbeschadiging aan overhouden, meervoudig gehandicapt raken en in het ergste geval zelfs overlijden.

Waardoor ontstaat het syndroom?

Hoe komt het dat het schudden van een baby zulke ernstige gevolgen voor zijn gezondheid kan hebben? Dat heeft alles te maken met de verhouding van het hoofd van een baby ten opzichte van de rest van zijn lichaam. Het hoofd van een baby is relatief nog erg groot en zwaar en de nekspieren zijn nog niet sterk genoeg om het hoofd zelf rechtop te houden. Zeker niet als de baby heen en weer geschud wordt. Dit geldt overigens ook voor kinderen die al ouder zijn dan een jaar, ook al zijn de nekspieren bij hen wel sterker.

Op het moment dat een baby geschud wordt, gaat het hoofd krachtig heen en weer en daardoor bewegen de hersenen, die ‘los’ in een laagje hersenvloeistof in het hoofd liggen, ook heen en weer. De bloedvaatjes die op de hersenen liggen kunnen daardoor beschadigen, waardoor bloedingen in de hersenen ontstaan.

Het Shaken Baby Syndroom ontstaat dus als je een baby heen en weer schudt. Dat kan al gebeuren als je je kind uit wanhoop even kort heen en weer schudt, omdat hij niet wil stoppen met huilen. Maar ook als je je baby in paniek heen en weer schudt, bijvoorbeeld omdat hij zich verslikt. Het syndroom kan in principe niet ontstaan tijdens een spelletje als hop-paardje-hop, of als je je baby in de lucht gooit tijdens ‘vliegtuigje spelen’. Toch is het bij deze spelletjes erg belangrijk om het hoofd van je kind goed te ondersteunen. Het komt zelden voor, maar zelfs tijdens goedbedoelde spelletjes waarbij het hoofd te veel heen en weer schudt, kan het misgaan.

Lees hier wat je wél moet doen als je kind zich ernstig verslikt.

Hoe snel gaat het mis?

Het Shaken Baby Syndroom kan sneller gebeuren dan je misschien denkt. Amerikaans onderzoek met een simulator laat zien dat enkele seconden schudden al genoeg is om ernstige hersenbeschadiging te veroorzaken. Kinderen die het syndroom hebben opgelopen, blijken gemiddeld vijf tot twintig seconden door elkaar te zijn geschud. Het gaat meestal om minder dan veertig keer schudden. Dus hoe wanhopig je ook bent om je baby stil te krijgen, of hoe boos je ook bent als hij niet naar je luistert, schud je kind niet door elkaar. Enkele seconden schudden kunnen al heel veel schade aanrichten.

Shaken baby syndroom door kinderwagen, fietszitje of bakfiets

Je vraagt je misschien af of je kind het shaken baby syndroom kan oplopen als hij in een kinderwagen, fietszitje of bakfiets zit en over een hobbelige weg rijdt. Vooropgesteld: het is nooit goed voor je kind om veel schokken te krijgen. Houd de ritjes daarom zo kort en vlak mogelijk. En rijd zo langzaam mogelijk over hobbels in de weg. Kies een fiets of bakfiets met een goede vering en een goed stoeltje. Ook is het belangrijk dat het zitje het hoofd goed ondersteunt. Maar de wijze van trillingen die een kind krijgt op de fiets, of in een kinderwagen of bakfiets, zijn heel anders dan het schudden dat je ziet bij het shaken baby syndroom. Dus de kans hierop is echt zeer minimaal.

Hoe vaak komt het voor?

In Nederland worden jaarlijks ongeveer veertig baby’s in het ziekenhuis opgenomen met het Shaken Baby Syndroom. Het komt vooral voor bij kinderen onder de vier jaar, maar de meeste slachtoffers zijn drie tot acht maanden oud. Baby’s tot een jaar hebben ook de grootste kans op ernstig letsel, omdat hun nekspieren nog niet sterk genoeg zijn. Maar ook bij peuters kan het nog misgaan als zij erg hard door elkaar worden geschud.

Mogelijke gevolgen

Het syndroom kan zich op allerlei manieren uiten. Als een baby hersenbeschadiging oploopt doordat hij door elkaar is geschud, kan dat verschillende gevolgen hebben, zoals:

• Doofheid of slechthorendheid
• Blindheid
• Spraakproblemen
• Ademhalingsproblemen
• Ontwikkelingsachterstand of leerproblemen op school
• Verstandelijke beperkingen
• Gedragsproblemen
• Stuipen of epilepsie
• Verlaagde spierspanning
• Coma
• Overlijden door een hersenbloeding

De risico’s op ernstige gevolgen zijn groot. Zo overlijdt ongeveer een kwart van de baby’s met het syndroom. En van de kinderen die niet overlijden, houdt tachtig procent levenslang last van (enkele van) de bovenstaande klachten.

Niet direct zichtbaar

Het Shaken Baby Syndroom is vaak niet direct zichtbaar. Als een baby door elkaar is geschud, kan hij in eerste instantie nog een aantal uur normaal reageren. Maar na een paar uur kunnen er symptomen ontstaan die erop wijzen dat er iets mis is:

• Verminderde eetlust
• Overgeven
• Niet goed kunnen slikken
• Moeite met ademhalen
• Bloedingen in de ogen
• Blauwe plekken in de nek
• Bleke of blauwe huidskleur
• Prikkelbaarheid
• Verminderd bewustzijn
• Slapheid of verlaagde spierspanning
• Stijfheid in armen of benen
• Epileptische aanvallen

Vertoont je kind enkele symptomen en weet/vermoed je dat hij door elkaar is geschud, neem dan onmiddellijk contact op met je huisarts.

Hoe behandelen?

Als een baby symptomen van het Shaken Baby Syndroom vertoont, is het belangrijk dat hij zo snel mogelijk medische hulp krijgt. Hoe sneller, hoe beter. Het is ook belangrijk dat je als ouder eerlijk vertelt wat er is gebeurt, ook al schaam je je nog zo erg en voel je je enorm schuldig. Het is belangrijk dat de artsen zo snel mogelijk de juiste diagnose kunnen stellen. Artsen zullen dan proberen om de zwelling in de hersenen te behandelen, zodat de beschadigingen aan de hersenen niet verergeren. Heeft een kind hersenbeschadiging opgelopen, dan is dat in principe blijvend.

Hoe voorkom je het?

Er is eigenlijk maar één manier om het te voorkomen: door je baby NOOIT door elkaar te schudden. Hoe wanhopig je ook bent, omdat hij niet wil stoppen met huilen. Hoe boos je ook bent, omdat je kind totaal niet naar je luistert. Ook in een panieksituatie, omdat je baby zich verslikt of lijkt te stikken, of een ademstilstand heeft, moet je je baby niet door elkaar schudden. Bij verslikking of verstikking zijn er andere manieren om je baby te helpen: bekijk hier wat je moet doen.

Om het schudden van je baby te voorkomen, is het vooral belangrijk om je bewust te zijn van de gevaren van schudden. Maar daarnaast is het belangrijk dat je leert omgaan met gevoelens van wanhoop, stress, paniek, onmacht of boosheid. Een aantal tips:

1. Heb je last van aanhoudende stress, wanhoop of boosheid, doordat je kind steeds maar blijft huilen en niet te troosten is, leg je baby dan even op een veilige plek (de box of in bed) en loop zelf de kamer uit. Kom pas terug als je zelf weer gekalmeerd bent.
2. Zoek iemand die de zorg over je baby even kan overnemen. Bel een familielid of ga even langs bij de buurvrouw. Neem even een momentje voor jezelf en neem de zorg over je baby weer over als je je wat rustiger voelt.
3. Plan een dag(deel) in voor jezelf. Ga iets doen in je eentje of met een vriendin. Winkelen, naar de sauna, bijslapen, een boek lezen: zorg ervoor dat je even kunt ontspannen.
4. Zoek hulp! Bespreek je gevoelens met familie, een vriendin, of ga langs bij de huisarts of het consultatiebureau.

Vertel ook andere verzorgers van je kind, zoals opa’s en oma’s of een oppas, over de gevaren van het schudden van een baby. Iedereen die een baby verzorgt kan ooit in een wanhoop- of panieksituatie terecht komen. Door opa’s, oma’s en andere oppassen bewust te maken van de risico’s, voorkom je dat ze op zo’n moment de baby door elkaar schudden.

Lees ook: Geduld verliezen bij je peuter: zó voorkom je het

Vermoedens van kindermishandeling

Het Shaken Baby Syndroom is een vorm van kindermishandeling. Het schudden van een kind is daarom ook strafbaar. Heb je vermoedens dat je kind door iemand door elkaar is geschud, omdat hij symptomen vertoont van het shaken baby syndroom, bel dan direct 112. Ook als je vermoedt dat een ander kind in jouw omgeving het shaken baby syndroom heeft, bel je de hulpdiensten.

Heb je vermoedens van kindermishandeling bij een kind in jouw omgeving? Bel dan naar Veilig Thuis op 0800-2000 (gratis en 24/7 bereikbaar). Dat kan eventueel anoniem. Dreigt er acuut gevaar voor een kind? Bel dan meteen naar 112, het landelijke alarmnummer.

Bron: Nederlands Jeugdinstituut, Hersenletsel-uitleg.nl

Lees ook: Kindermishandeling: herken de signalen.