Wat is dyscalculie?
Het woord dyscalculie komt uit het Grieks en Latijn, en betekent: slecht kunnen rekenen. Dit is dan ook het geval bij kinderen die last hebben van deze leerstoornis. Toch is het wat anders dan rekenen moeilijk vinden of er geen aanleg voor hebben. Kinderen met dyscalculie hebben hardnekkige problemen met het leren en het vlot en accuraat oproepen en toepassen van reken- en wiskundekennis.
Dit heeft niets te maken met onwil, intelligentie of een gebrek aan inzet: het probleem zal ook met intensieve ondersteuning niet verbeteren. Dat betekent niet dat ondersteuning geen zin heeft. Kinderen met dyscalculie hebben daar vaak juist wel behoefte aan, het lost het probleem alleen niet op.
Welke mogelijke oorzaken van dyscalculie zijn er?
Dyscalculie komt voor bij ongeveer 2 tot 4 procent van alle kinderen, zowel bij jongens als bij meisjes. De oorzaak van dyscalculie is niet precies bekend. Net als bij de leesstoornis dyslexie heeft het in elk geval niets te maken met intelligentie.
Wel weten we inmiddels dat het vaak erfelijk is: een kind met een rekenstoornis heeft vaak een of meerdere familieleden die daar ook last van hebben. Ook zijn er aanwijzingen dat de stoornis een neurologische achtergrond heeft. Uit onderzoek blijkt ook dat dyscalculie vaker voorkomt bij kinderen met een laag geboortegewicht, vroeggeboorte of alcoholgebruik van de moeder tijdens de zwangerschap.
Lees ook: Zo herken je dyslexie bij je kind
Kenmerken dyscalculie bij kleuters
In groep 1 en 2 worden kleuters voorbereid op het echte rekenwerk (vanaf groep 3). Dit gebeurt door het aanleren van 'getalbegrip', zoals het leren van de cijfers 1 tot en met 10, vergelijken en ordenen. Daarnaast wordt ook 'rekentaal' aangeleerd die bij het rekenen van belang is, zoals links, rechts, zwaar, vol, meer en voor. Bij kleuters is dyscalculie nog niet goed vast te stellen. De volgende kenmerken kunnen mogelijk wijzen op dyscalculie bij je kind:
-
Niet vlot kunnen opzeggen van de getallenrij tot 10.
-
Niet snel kunnen benoemen van vormen.
-
Moeite met het (na)bouwen van constructies van blokken of Lego.
-
Een gebrekkig richtinggevoel.
-
Een zwak auditief geheugen (het verwerken en onthouden van mondelinge informatie).
-
Moeite met rekentaal: begrippen die voor het latere rekenen belangrijk zijn.
-
Geen interesse in puzzelen of telactiviteiten.
Lees ook: Wanneer is je kind rijp voor groep 3?
Hoe herken je dyscalculie bij je kind?
Vanaf groep 3 begint het echte rekenwerk. Dyscalculie wordt dan ook beter zichtbaar en kun je eerder bij je kind herkennen. Er zijn verschillende kenmerken die kunnen wijzen op dyscalculie bij je kind na de kleutertijd:
-
Moeite met het aanleren en vlot toepassen (automatiseren) van optellen en aftrekken tot 20, de tafels en tellen.
-
Problemen met volgorden: klokkijken
-
Problemen met ruimtelijke oriëntatie en ruimtelijk inzicht: links-rechtsoriëntatie, problemen met het lezen of onthouden van cijferreeksen, lezen en interpreteren van kaarten, tabellen en afmetingen.
-
Problemen met teamsporten op een groot veld (hockey, voetbal).
-
Problemen met het interpreteren van codes en patronen.
-
Veel fouten in het correct lezen en schrijven van getallen (23 wordt bijvoorbeeld 32).
-
Veel moeite met het inzicht in getallenopbouw (wat is de waarde van 4 in het getal 145).
-
Moeite met de volgorde van stappen bij ingewikkelde berekeningen (bijvoorbeeld bij grote vermenigvuldigingen of optel-/aftreksommen met tientaloverschrijding).
-
Veel moeite met opdrachten waarbij ruimtelijk inzicht een grote rol speelt.
-
Het niet kunnen onthouden van rekenregels, symbolen (zoals % en <) en formules. Moeite blijven houden met rekentaalbegrippen.
Wat zijn de gevolgen van dyscalculie?
Het is erg belangrijk dat dyscalculie wordt herkend, anders kan er een verkeerd beeld ontstaan van het leerniveau van een kind. Daarnaast kan het erg frustrerend voor een kind zijn wanneer het probleem niet wordt erkend en er niet op de juiste manier mee wordt omgegaan.
Een kind kan hierdoor faalangst ontwikkelen of zelfs depressief worden. Ook later kan het lastig zijn om dyscalculie te hebben. In het dagelijks leven kom je veel situaties tegen waarbij je moet rekenen of bezig bent met getallen, zoals afrekenen of de vertrektijden bij de bushalte ontcijferen.
Rekenproblemen of dyscalculie
De grens tussen rekenproblemen en dyscalculie is soms vaag. Als intensieve begeleiding bij een specifiek rekenprobleem niet voor vooruitgang zorgt, is de kans groot dat er sprake is van dyscalculie.
Ook andere leerproblemen die met cijfers te maken hebben kunnen wijzen op dyscalculie. Bijvoorbeeld: automatiseren van tafels lukt niet, ondanks herhaaldelijk oefenen, klokkijken blijft een probleem en rekenregels blijven maar niet hangen in het hoofd van het kind.
Lees ook: Cognitieve ontwikkeling van je peuter: hoe verloopt dat?
Vanaf welke leeftijd kan je een dyscalculie-test doen?
Denk je dat je kind dyscalculie heeft? Dan kun je een dyscalculie-test laten doen. De rekenvaardigheden van jouw kind worden hierbij in kaart gebracht en er wordt onderzoek gedaan naar verklarende factoren voor de rekenproblemen. Zo wordt duidelijk welke rekenproblemen er zijn en of er écht sprake is van dyscalculie. De diagnose kan vastgesteld worden door een (ortho)pedagoog of psycholoog die hiervoor bevoegd is. Het onderzoek kan worden gedaan vanaf eind groep 5, begin groep 6.
Je kunt je kind laten onderzoeken als:
-
Je kind driemaal achter elkaar (zeer) slecht scoort op rekentoetsen uit het leerlingvolgsysteem (LVS).
-
Je kind grote problemen heeft met automatiseren.
-
Je kind een ernstige achterstand heeft ten opzichte van zijn leeftijdgenootjes.
-
Je kind minimaal zes maanden intensieve en verantwoorde rekenbegeleiding heeft gehad, maar dit niet (voldoende) heeft geholpen.
Ondersteuning op school
Heeft je kind dyscalculie, dan zal hij op school extra begeleiding nodig hebben, zodat hij op zijn eigen niveau blijft presteren, maar ook om gedragsproblemen te voorkomen. De school kan bijvoorbeeld een remedial teacher inzetten, iemand die hulp verleent aan leerlingen met leerproblemen of gedragsstoornissen.
Ook is het belangrijk dat je kind met één rekenmethode werkt. Zo krijgt hij niet allerlei verschillende manieren aangeboden om een som op te lossen. Als het rekenen echt niet gaat, mag vaak een rekenmachine gebruikt worden.
Tips om je kind met dyscalculie te helpen
Ook thuis kun je je kind helpen door hem te stimuleren en aan te moedigen. Dit kun je op verschillende manieren doen en er zijn ook hulpmiddelen die hierbij kunnen ondersteunen, bijvoorbeeld:
-
Geef hem complimentjes als hij een som goed heeft opgelost. Niet de hoeveelheid sommen is van belang, wel de manier waarop hij ze heeft opgelost.
-
Speel spelletjes als Rummikub, Lego, Mastermind en puzzel veel. Dat helpt bij de ontwikkeling van volgorde aanbrengen, ruimtelijke oriëntatie en ruimtelijk inzicht, herkenning van patronen, visualiseren en oorzaak-gevolgdenken.
-
Door kaartspelletjes en kralenkettingen begrijpt je kind meer over de waarde van getallen en cijferreeksen.
-
Doe geheugenspelletjes, zoals memory.
Lees ook: Hoe werkt het geheugen van je kind?
Bronnen: Rijksoverheid, Hersenstichting, RID
