Opgroeien met één ouder, wat doet dat met een kind?

Vijftien procent van de kinderen groeit tegenwoordig op in een eenoudergezin (ten opzichte van elf procent in 1999). Het mag dan steeds minder een uitzondering zijn, toch blijft opgroeien met één ouder best bijzonder. Ook voor een kind. Al is hij misschien niet anders gewend, zijn thuis verschilt in die zin van dat van de meeste vriendjes en klasgenoten. Hoe ervaart een kind dit? Waar zitten de grootste verschillen ten opzichte van tweeoudergezinnen? En wat doet het uiteindelijk met een kind?

Allereerst een aantal herkenbare facetten van het opgroeien met maar één ouder, na een scheiding, overlijden of vanaf de geboorte. De onderstaande negen punten gaan vaak op voor kinderen van éénoudergezinnen:

1. Weinig onderhandelingsruimte
   Kinderen met twee ouders kunnen in bepaalde situaties slim onderhandelen. 'Maar papa vindt van wel' of 'Mama heeft het al beloofd'. Met maar één ouder is er maar één invalshoek, maar één deal. Er is geen good cop en bad cop, geen strenge en meegaande ouder en er is niemand om je achter te verschuilen. Als je vader of moeder 'nee' zegt, is het 'nee'. Daartegenover staat: ja is ja.

2. Snelle leerling
   Er is met één ouder minder ruimte om eindeloos vertroeteld en gepamperd te worden. Hierdoor leert een kind zich vaak sneller aanpassen aan de situatie en verantwoordelijkheden in het huishouden op zich te nemen. Ook zal hij minder vaak op zijn ouder terugvallen, omdat hij hem of haar niet wil lastigvallen. Hij leert zo sneller zijn eigen keuzes te maken.

3. Slim omgaan met geld
   Omdat er maar één kostwinner is en daardoor vaak minder financiële ruimte, wordt een kind zich vroeger bewust van de waarde van geld. Hij leert eerder dat geld soms op is en dat niet alles kan, dat je verstandig moet beslissen. Een nadeel van die verantwoordelijke manier van met geld omgaan, is dat geld ook eerder een zorg kan zijn voor een kind in die situatie. Vooral als hij merkt dat het voor de ouder zwaar is om de financiën alleen te dragen. Meer weten? 7 slimme budgettips voor single ouders. Lees ook: Checklist co-ouderschap: financiële en juridische tips.

4. Trots en dankbaar
   Opgroeien met één ouder zorgt vaak voor een gevoel van trots bij het kind én de ouder. Trots op hoe hecht ze samen zijn en wat ze samen toch maar mooi klaarspelen. Dat maakt elke mijlpaal extra speciaal. Ook zijn kinderen vaak extra dankbaar voor wat hun vader of moeder allemaal voor ze doet.

5. Buitenbeentje
   Als een kind op een bepaald gebied een uitzondering is in de klas, valt hij daarmee op en dan kan het zijn dat er vervelende opmerkingen over worden gemaakt. Ook wordt je kind misschien gepest met het feit dat hij geen vader of moeder heeft. Dat je kind een tweede ouder zelf ook wel eens mist, maakt het extra verdrietig. Kinderen willen vaak het liefst net zo zijn als de rest en moeten ermee leren leven dat dat in dit geval niet zo is.

6. Zelfvertrouwen
   Kinderen van eenoudergezinnen worden vaak veel meer betrokken bij de huishouding en hoe alles thuis is geregeld. Ze zijn zelfstandiger en mogen bij belangrijke beslissingen meebepalen, wat hun zelfvertrouwen vergroot.

7. Open communicatie
   Omdat er geen andere ouder is, bespreekt je kind alles met jou. En omdat jullie op elkaar aangewezen zijn, zullen jullie waarschijnlijk ook meer en opener over allerlei onderwerpen praten. Misschien vertel jij hem ook wel meer over jezelf. Het blijft opletten dat je je kind geen dingen toevertrouwt waar hij niet aan toe is en hem niet opzadelt met volwassen problemen. Maar door zo open naar elkaar te zijn, begrijpen jullie elkaar als geen ander en dat maakt de band extra hecht.

8. Beschermend
   Grote kans dat je kind heel beschermend is naar jou toe. Vooral als zich een potentiele nieuwe partner aandient. Maak hem duidelijk dat jullie samen een ijzersterke band hebben, waar wel iemand bij kan passen, maar nooit iemand tussenkomt.

9. Aanpakker
   Opgroeien met maar één ouder kan soms zwaar zijn voor een kind, maar het geeft je kind ook fantastische eigenschappen mee voor in zijn latere leven. Zo is hij later in zijn werk waarschijnlijk ook zelfstandiger en een aanpakker. Daar kun je het ver mee schoppen.Lees ook: 10 redenen waarom het zo gek nog niet is om alleenstaande moeder te zijn

Invloed op het latere leven

Iedere ouder en ieder kind is natuurlijk verschillend en reageert anders op bepaalde gebeurtenissen en omstandigheden. Er zijn dan ook heel veel manieren waarop opgroeien met één ouder een kind kan beïnvloeden. Maar er zijn ook overeenkomsten. Zo krijgen kinderen die opgroeien met één ouder een heel ander voorbeeld van een romantische liefdesrelatie dan kinderen in een tweeoudergezin. Zolang hun ouder geen partner heeft, zien ze voorbeelden van liefdesrelaties alleen buitenshuis of in films en op tv.

Opgroeien met twee ouders die van elkaar houden, geeft een kind een positief voorbeeld van hoe hij zelf later kan handelen in zijn eigen relaties. En als de ouders elkaar continu in de haren vliegen, leert het kind hoe het nu juist niet moet. Kinderen van eenoudergezinnen krijgen hierin geen goed, maar ook geen slecht voorbeeld. Ze moeten later zelf gaan ontdekken hoe relaties werken. Ook zoeken ze door de manier waarop ze zijn opgegroeid vaak specifieke eigenschappen in een partner. De volgende vijf punten gelden vaak in de relaties van kinderen die met één ouder zijn opgegroeid:

1. Ze zoeken een sterke persoonlijkheid
   Het kind heeft zijn ouder vaak hard zien werken om alle ballen hoog te houden. In je eentje zorgen voor een inkomen, het huishouden en de opvoeding is pittig. Opgroeien met een ouder die zo krachtig is en niet zo maar opgeeft als het zwaar is, maakt dat het kind deze eigenschappen vaak ook in anderen zoekt en waardeert.

2. Ze hebben ruimte nodig
   Kinderen met één ouder zijn vaker op zichzelf aangewezen, bijvoorbeeld wanneer hun vader of moeder aan het werk is. Hierdoor leren ze al jong zelfstandig te zijn, hun eigen eten klaar te maken, spullen te pakken en zichzelf te vermaken. Deze onafhankelijkheid blijft vaak aanwezig. Je kind kan daardoor later op zoek gaan naar een partner die ook zelfstandig is, die hem vrijlaat en genoeg ruimte geeft om dingen alleen en op zijn eigen manier te doen.

3. Ze hebben maar één voorbeeld gehad
   Als een kind opgroeit met twee ouders, krijgt hij van beiden een kijk op het leven en relaties mee. Bij één ouder hoor je ook maar één kant van het verhaal. Daardoor kan een jongen die opgroeit met zijn moeder dingen vaak beter vanuit een – even zwart-wit gesteld – vrouwelijk standpunt bekijken en snapt hij vrouwelijke behoeftes en emoties beter. Dat kan voor een latere vriendin heel fijn zijn. Meisjes die opgroeien met een moeder krijgen een ander beeld van mannen dan wanneer ze altijd een vader in huis hebben gehad. Misschien hebben ze daardoor later meer moeite om mannen te begrijpen. Nogmaals, dit is generaliserend, maar kan wel van grote invloed zijn. Lees ook: 10 tips voor alleenstaande ouders, die het leven makkelijker maken

4. Beetje bindingsangst
   Als je in je jeugd al hebt meegekregen dat liefde niet altijd een sprookje is, kan dat je wat terughoudend maken om zelf vol voor een relatie te gaan. Je weet immers al van jongs af aan dat je liefde ook weer kunt verliezen. Ook kan het feit dat je geen voorbeeld hebt van hoe een relatie werkt, je onzeker maken of jij dat wel kunt. Kinderen uit eenoudergezinnen zijn daarom misschien minder snel enthousiast over samenwonen, trouwen en kinderen krijgen.

5. Rots in de branding
   Kinderen uit een eenoudergezin zijn vaak sneller volwassen en zelfstandig. Dat maakt en sterker in allerlei situaties en daarmee een fijne steun om op terug te vallen.Tip: hier heb je financieel recht op als alleenstaande ouder

Bronnen: Nederlands Jeugdinstituut, Icare jeugdgezondheidszorg