Stiefmoeder of -vader zijn: hoe ga je daarmee om?

Hoe kun je een goede stiefmoeder- of vader zijn?

Stiefmoeders, cadeauvaders, bonusmoeders, plusvaders… Hoe ze ook genoemd worden, ze komen in allerlei vormen en maten voor. Er zijn fulltime-, parttime- en weekendstiefmoeders en -vaders. Sommigen hebben zelf kinderen, anderen willen nog kinderen.

Er komt veel bij kijken als je ervoor kiest met je nieuwe partner een samengesteld gezin te vormen en een stiefouder te zijn voor de kinderen. Het kan op momenten moeilijk zijn. De tips in dit artikel kunnen helpen bij de uitdagingen die je onderweg tegenkomt.

Hoeveel stiefgezinnen zijn er in Nederland?

In Nederland is 1 op de 10 gezinnen een stiefgezin. Er zijn stiefmoedergezinnen en stiefvadergezinnen, afhankelijk bij welke biologische ouder het kind na de scheiding staat ingeschreven. In de meeste gevallen is dat de moeder. Er zijn dan ook 84 procent stiefvadergezinnen tegenover 13 procent stiefmoedergezinnen. De overige 3 procent is een samengesteld gezin waarin zowel kinderen van de vader als de moeder leven.

Wanneer ben je een stiefouder?

Wat is een stiefmoeder of -vader precies? Hoewel het in de praktijk ruimer is, ben je voor de wet pas een stiefouder als je trouwt of een geregistreerd partnerschap aangaat met de ouder van je stiefkind. Dat betekent dat je een onderhoudsplicht en opvoedplicht hebt. Tot de kinderen 18 zijn, draag je naar draagkracht bij aan de opvoeding en verzorging. Tot ze 21 zijn, draag je bij aan de kosten voor studie en levensonderhoud. Het opvoeden doe je samen met je partner.

Lees ook: Serena is bonusmoeder: 'Na vijf maanden werd ik heel voorzichtig voorgesteld als 'een vriendin''

Wat zijn je rechten en plichten als stiefouder?

Je hebt als stiefouder niet het ouderlijk gezag, dat ligt bij de biologische ouders. Mocht een van de ouders dit ouderlijk gezag verliezen, dan kun je een verzoek indienen bij de rechtbank om – samen met je partner – dit ouderlijk gezag te verkrijgen.

Jouw plichten als stiefouder vervallen als je gaat scheiden van de ouder van je stiefkind. Je hoeft geen alimentatie te betalen, maar hebt ook niet automatisch recht op een omgangsregeling. Wil je graag contact houden met je stiefkind?, Dan moet je een verzoek indienen bij de rechter. Volgens de wet heeft een kind na een scheiding namelijk ook recht op omgang met 'anderen die in een nauwe en persoonlijke betrekking staan tot het kind'.

Is het kind ouder dan 12 en heeft het bezwaar tegen een omgangsregeling? Dan kan de rechter het verzoek afwijzen. Dat geldt ook wanneer de rechter denkt dat de omgang schadelijk is voor het kind. Kortom, je hebt als stiefouder wel plichten, maar niet veel rechten.

Lees ook: Co-ouderschap, 12 tips voor gescheiden ouders

Stiefouder zijn: een lastige rol

Stiefouder worden of zijn kan best ingewikkeld voelen. Het is heerlijk om verliefd te zijn, maar de verantwoordelijkheid die deze verliefdheid met zich meebrengt is groot en omspant meer dan twee personen. Hoe ga je dat doen? Samen, zo goed mogelijk voor de kinderen en zonder jezelf uit het oog te verliezen.

Het vormen van een stiefgezin of een samengesteld gezin vraagt tijd, inzicht, afstemming en afspraken. Gemiddeld kan het 4 tot 7 jaar duren voordat je als nieuw gezin je draai hebt gevonden. Zo'n 60 procent van de samengestelde gezinnen valt in de eerste vijf jaar weer uit elkaar. De omstandigheden zijn nu eenmaal wat ingewikkelder dan bij een kerngezin. Een aantal voorbeelden:

• Je rol
  Het kan lastig zijn je rol als stiefouder te vinden. Wat ben je nu precies? Hun tweede moeder of vader, zoals de Dikke van Dale het zo bondig omschrijft? Of zien je stiefkinderen je als boeman of bemoeial?

• De ex
  Je hebt meestal te maken met de ex van je partner. De moeder of vader van je stiefkind. Het kan tijd en moeite kosten om jullie band te vormen.

• Scheiding
  Er kan oud zeer of gedoe zijn rondom de scheiding. Of er moeten nog afspraken gemaakt of nagekomen worden.

• Fusie
  Je hebt te maken met verschillende culturen binnen je nieuwe gezin die fuseren. Denk aan opvoedstijlen, rituelen en gewoontes.

• Onbekend terrein
  Misschien heb je zelf nog geen kinderen en voelt het soms overweldigend en verwarrend om in een gezin terecht te komen. Je mist aansluiting bij andere moeders en je vriendinnen zonder kinderen kunnen zich niet goed verplaatsen in jouw situatie.

• Verwachtingen
  Je hebt te maken met verwachtingen van jezelf, je partner, je (stief)kinderen en je omgeving. Die zijn niet altijd realistisch en haalbaar.

• De liefde
  En dan heb je nog de liefde. Die, met alles wat erbij komt kijken, soms op de laatste plaats lijkt te komen.

Kortom, je kunt je voorstellen dat het vormen van een nieuwe gezin best wat tijd nodig heeft.

Lees ook: 5 tips: Samengesteld gezin? Zo wordt het een succes

Stiefouder zijn: 10 tips

Belangrijk voor het succes van een stiefgezin zijn grenzen, verwachtingen, solidariteit, rolverdeling en aanpassingsvermogen. Voor stiefouders die worstelen met hun nieuwe rol hier wat praktische tips:

1. 01.

   Stel duidelijke grenzen. Dat staat met stip op nummer één. Vergis je niet, het is makkelijker gezegd dan gedaan. Stiefouders zijn nog weleens pleasers. Maar onthoud: grenzen stellen is niet egoïstisch. Een voorbeeld: je partner wil een avond weg en vraagt of je op je stiefkinderen wil passen. Je hebt daar eigenlijk geen zin in. Maak dan duidelijk dat daar een grens ligt en bied indien mogelijk een alternatief aan.

2. 02.

   Leg de lat niet te hoog. Ga niet de concurrentie aan met de kinderen om de tijd en liefde van je partner. Stel je ook niet meteen op als mede-opvoeder. Verwacht over en weer niet meteen liefde, respect is genoeg.

3. 03.

   Doe niet alsof je een 'gewoon' gezin bent, een bloedband kun je niet forceren.

4. 04.

   Praat niet over de ex van je partner, maar over de moeder of vader van de kinderen.

5. 05.

   Bemoei je niet met de relatie van je partner met zijn ex. Dat staat een goede band met je stiefkinderen in de weg.

6. 06.

   Houd in het begin wat afstand. Neem tijd om vertrouwen tussen jou en de kinderen te laten ontstaan.

7. 07.

   Neem niet alles persoonlijk. Kies je strijd en laat ook eens wat lopen.

8. 08.

   Zorg voor een eigen plek. Iedereen in huis heeft zijn eigen plek nodig.

9. 09.

   Relax: ga af en toe iets doen met alleen je partner of je vrienden. En relax ook als het niet goed loopt, het hoeft niet perfect te zijn.

Nog meer inzichten als stiefmoeder of -vader

Ook onderstaande uitgangspunten kun je in je achterhoofd houden.

• Aanwezigheid en betrokkenheid. Creëer momenten waarop je helemaal aanwezig bent voor de stiefkinderen. Zo leer je hen echt kennen – en andersom.

• De ander heeft altijd gelijk, als het om zijn/haar gevoelens/gedachten gaat. Parkeer je eigen gevoel even als je je geraakt voelt en onderzoek hun gedachten, meningen en gevoelens. Stel je zonder oordeel open en stel vragen.

• Mentaliseren (je verplaatsen in de ander) kun je leren. Kun je begrijpen waarom je stiefkind boos, bang, verdrietig of blij is? Probeer de dingen vanuit zijn/haar perspectief bekijken.

• Verdragen is pijnlijk. Sommige situaties doen een groot beroep op je verdraagzaamheid. Het is hierbij van essentieel belang dat je jezelf leert reguleren. Zo kun je optreden als kalme stiefouder.

Lees ook: Spitsuur: 'De liefde voor je eigen kind is anders dan voor een stiefkind'

Houvast

Gelukkig hoef je het niet alleen te doen. Je bent samen met je partner aan dit avontuur begonnen en goed nieuws: hij of zij heeft de handleiding van de kinderen. Het hoeft ook niet perfect, zolang je je verantwoordelijkheid neemt. Wees volwassen en houd rekening met wat wel en niet goed is voor je stiefkind(eren). Het belang van het kind komt nu eenmaal op de eerste plaats. Dat wil niet zeggen dat je jezelf weg hoeft te cijferen. Daartussenin zit genoeg ruimte.

Als houvast voor nieuwe gezinnen ontwikkelden filosoof Corrie Haverkort, pedagoog Marlijn Kooistra-Popelier en advocaat Aleide Hendrikse-Voogt Het Stiefplan. Aan de hand van tien stappen maak je daarmee basisafspraken over je nieuwe gezin. Samen met je partner én de kinderen ga je hiermee aan de slag. Als je wilt, kun je je laten begeleiden door een Stiefplan Coach. Meer weten? Kijk op Mixd Family.

Lijkt het je fijn om met iemand te praten over jouw rol als stiefouder? Dan zijn er inmiddels ook best wat stiefoudercoaches in Nederland. Kijk eens online rond of er één bij jou in de buurt zit en welke jou aanspreekt.

Lees ook: Jasperina schreef boek over stiefmoeder zijn: 'Ik was pijnlijk onervaren en onzeker'

Jij bent mijn plus (kinderboek)Bij bol

€ 23,95

Bekijk

StiefsuccesBij bol

€ 13,99

Bekijk

Hoe maak je een succes van je nieuwe gezin?Bij bol

€ 25,95

Bekijk

Hoe vind ik mijn plek als stiefmoeder?Bij bol

€ 4,99

Bekijk

Bronnen: Rijksoverheid, Mixd Family