Waarom het consultatiebureau helemaal zo gek nog niet is

Wegen, meten, advies geven... En als je door de opvoedbomen het bos niet meer ziet, is er altijd een tip of geruststelling. Je hoort weleens negatieve verhalen over het 'consternatiebureau', maar deze moeders zijn juist heel erg blij met de hulp die ze er hebben gekregen. De voordelen van het consultatiebureau.

Ineens – nou ja, na een aanloop van een maand of negen – ben je moeder. En dan? Moet je dan meteen automatisch weten hoe alles rondom zo’n baby werkt? Welnee. Er is hulp. En wel in de vorm van het consultatiebureau. Stel, je baby hapt niet goed aan, of slaapt slecht en huilt veel, en jij ziet scheel van de slaap en zorgen. Een verpleegkundige van het consultatiebureau (de jeugdverpleegkundige) kan dan thuis met je meekijken en helpen om de boel op orde te krijgen. De jeugdarts onderzoekt je baby op het bureau en verwijst jullie zo nodig door naar een kinderarts of andere zorgprofessional, zoals een kinderfysiotherapeut. Het bureau – gratis en bemand met ervaren medewerkers – ís er, dus doe er je voordeel mee.

Lees ook: De lengte en het gewicht van je baby 

Meten is weten

In het eerste jaar bezoeken jij en je baby het consultatiebureau ongeveer maandelijks voor een meet-en-weegmoment én geregeld voor inentingen. Elke gram en centimeter van je baby worden ingevoerd in de computer en dan is het de vraag: zit je kind boven of onder het gemiddelde? Sommige ouders vinden het vreselijk dat hun kind in een hokje moet passen, maar Doenja (33) was maar wat blij dat Jack na zijn geboorte nauwkeurig werd opgemeten. ‘Bij zijn geboorte had Jack een punt op zijn hoofd. In het ziekenhuis zeiden ze dat hij klem had gezeten en dat de punt vanzelf zou wegtrekken, maar bij het consultatiebureau waren ze kritischer.

Zijn hoofdomtrek werd consequent gemeten en toen er na de derde controle nog weinig was veranderd, verwezen ze ons door naar de kinderarts, die ons weer doorverwees naar een chirurg, gespecialiseerd in deze afwijking. Wat bleek: al voor zijn geboorte was Jacks fontanel dichtgegroeid. De chirurg ging meteen over tot actie. De operatie verliep voorspoedig en binnen een week was Jack weer thuis. Door de operatie hadden zijn hersenen weer de ruimte om te groeien. Ik ben zo blij dat het consultatiebureau ons serieus nam. De gevolgen waren anders ernstig geweest.

Vanessa (39) uit Nijmegen is moeder van Thomas (22 maanden). Zij kreeg van haar consultatiebureau bruikbare informatie: ‘Thomas sliep ’s nachts al snel door, maar overdag bleven zijn slaapjes erg wisselend. Hoewel beide oma’s continu het belang van een strak (slaap)ritme benadrukten, hadden wij zelf niet het gevoel dat we het verkeerd aanpakten. Van internet werd ik niet veel wijzer; op elke site werd weer ander advies gegeven. We legden het voor aan onze jeugdarts, een nuchtere vrouw. Zij gaf aan dat een strak ritme erg westers is: slapen op de klok past goed in ons eigen, vaak drukke schema. Volgens haar was het niet nodig om zo’n ritme aan te houden, zolang Thomas elk etmaal maar voldoende slaap pakte. Wij waren blij dat ons gevoel door haar werd bevestigd. Dat gaf houvast.’

Hulp aan huis

Melinde (24) had moeite om Kate-Lynn (1,5) aan het eten te krijgen, dus dekte ze een bordje extra voor de verpleegkundige. ‘Kate-Lynn was altijd al een slechte eter. Eerst hapte ze niet goed aan, uit de fles dronk ze hooguit 50 cc en fruit- en groente-hapjes wees ze ook af. Het consultatiebureau stelde voor dat de jeugdverpleegkundige zou meekijken. Ik zag ertegenop, ging ze me dan vertellen wat ik allemaal fout deed? Maar het was gezellig. Ze keek rustig mee en stelde voor om samen te koken en mijn dochter in de pan te laten roeren. Kate-Lynn vond het geweldig, net als zelf eten in plaats van ‘gevoerd’ worden. Kleine tips zorgden voor grote vooruitgang.’

Lees ook: wat als je peuter niet wil eten?

Video-hometraining

Bij sommige consultatiebureaus kun je ook video-hometraining aanvragen. Je wordt dan thuis, bijvoorbeeld tijdens het eten, als gezin gefilmd. Met een professionele trainer kijk je vervolgens de opnames terug om te zien hoe je met je kind communiceert. Dit kan helpen negatieve patronen te doorbreken en te onderstrepen wat wel goed gaat. Meike (35) uit Heemskerk is moeder van Fiene (2,5) en Emma (3,5). De video-hometraining maakte haar een stuk zekerder over haar moederskills.

‘Mijn eerste kind huilde tien tot twaalf uur per dag en sliep weinig, dat maakte me ontzettend onzeker. De gedachte aan video-hometraining vond ik doodeng; een camera op mijn neus, terwijl ik zo natuurlijk mogelijk met m’n dochter probeerde te doen, wil ik dat wel? Maar ik dacht ook: baat het niet, dan schaadt het niet. Ik was bang dat onze moeder-dochterband niet sterk genoeg was. Toen ik de opnames terugzag, wees de trainster me erop hoe liefdevol en aandachtig ik met Emma omging. Dat compliment hielp me enorm. Bovendien gaf ze me goede tips, waardoor ik nu met mijn tweede dochter veel zelfverzekerder ben.’

Persoonlijk contact

Negen van de tien keer gaat alles gewoon goed en is het fijn om even stil te staan bij de ontwikkeling van je kind en te horen dat je het als ouder helemaal niet zo slecht doet. Roos (25) uit Aalsmeer is moeder van dochter Lenthe (22 maanden). Zij vindt een klankbord bij het consultatiebureau. ‘Lenthe en ik hadden een moeilijke start: toen Lenthe zes weken was, werden we door mijn ex op straat gezet. We trokken bij mijn ouders in en op het consultatiebureau hielpen ze me bij het aanvragen van urgentie voor een nieuwe woning en koppelden ze me aan een maatschappelijk werker. Bij elk bezoek vragen ze nog steeds hoe het gaat en informeren ze of er al een woning voor ons is. Ze weten precies wie ik ben en dat is zo belangrijk. Voor mij is het elke keer weer fijn om er te zijn: ik kan mijn baby showen, mijn hart luchten en Lenthe kan er lekker spelen.’

Negatief imago consultatiebureau

‘Soms duikt in de media het negatieve imago van het consultatiebureau op, dat we bijvoorbeeld vooral een opgeheven vingertje hebben’, zegt Ouders van Nu-expert Libertje Bosma: ‘In de praktijk ervaar ik het zelf gelukkig niet zo. Veel ouders zijn juist blij dat ze bij ons terechtkunnen met hun vragen en zorgen. De behoeftes van ouders verschillen wel sterk, maar dat is prima. Sommigen hebben veel vragen, willen weten of het normaal is als hun kind slecht slaapt en of het kwaad kan als een baby niet goed eet. Anderen zien hun bezoek aan het consultatiebureau meer als een check-up. Die komen vooral voor het meten en wegen en de vaccinaties. En dan heb je nog ouders die daar tussenin zitten.’

‘Ik kijk altijd of ouders openstaan voor advies. Het is niet de bedoeling dat ouders ervaren dat wij ze dingen opleggen of ergens toe verplichten. We zoeken altijd samen naar een oplossing. Als een kind slecht slaapt, zijn er verschillende aanpakken die je kunt hanteren. Een kind even laten huilen moet bijvoorbeeld wel bij jou als ouder passen. Niet iedereen wil dat en dat is prima. Er zijn ouders die zeggen: ons kind slaapt niet goed, maar eigenlijk vind ik het niet zo erg. Dat kan en dan zeg ik ook altijd dat het oké is en dat ze om hulp kunnen vragen zodra ze zelf vinden dat het niet langer gaat. We zijn er om ouders te ondersteunen, niet om ze te bekritiseren.’

Problemen op tijd signaleren

Het consultatiebureau valt onder de Jeugdgezondheidszorg (JGZ) en bezoek je tot de vierde verjaardag van je kind. Er werken jeugdartsen en jeugdverpleegkundigen. Vroeger werd er gesproken over consultatiebureau-artsen en schoolartsen. Tegenwoordig heet dat de jeugdarts. De jeugdgezondheidszorg is er niet alleen voor baby’s, maar ook voor peuters, schoolkinderen en jongeren. Jeugdartsen worden opgeleid in het hele werkveld van de JGZ (dus kinderen van 0-18 jaar).

‘Veel ouders weten niet goed waarvoor ze allemaal bij ons terecht kunnen. Als ouders twijfelen aan het zicht of gehoor van hun kleuter, bellen ze bijvoorbeeld vaak de huisarts. Terwijl wij ook een ogen- en gehoortest kunnen doen’, legt Bosma uit. ‘En ook als ouders vragen hebben over de opvoeding of ontwikkeling van hun kind, kunnen ze ons altijd bellen. Te veel mensen blijven nu met zulke zorgen doorlopen, maar je hoeft het als ouder niet allemaal alleen te doen.’

‘Gelukkig vinden de meeste mensen die ik dagelijks zie het fijn dat er bij ons naar ze wordt geluisterd. Dat hun zorgen serieus worden genomen. Vaak kan ik ze geruststellen door het kind te onderzoeken en uitleg te geven, soms moet ik doorverwijzen. Maar dat is ook juist het mooie van het consultatiebureau. Doordat wij kinderen regelmatig zien, kunnen we problemen op tijd signaleren. Zo had ik eens een moeder op mijn spreekuur met haar pasgeboren baby; blij en aan het genieten van haar mooie dochter. Ze groeide nog niet zo hard, maar verder ging alles wel goed, zei ze. Maar ik zag meteen aan de grauwe kleur van het meisje dat er iets aan de hand was, ook al hoorde ik op dat moment aan het hartje niks bijzonders. Ik verwees haar door naar de kinderarts, waar inderdaad een hartafwijking werd vastgesteld. Gelukkig kreeg ze meteen de zorg die ze nodig had. Doordat wij als jeugdarts zo veel (veelal gezonde) kinderen zien op ons spreekuur, zien we het snel wanneer iets afwijkend is. Ik vind het mooi dat ik het verschil kan maken en kan bijdragen aan het gezond opgroeien van kinderen.’ Lees meer over Libertje via deze link.

Wist je dat…

1. je geen gebruik hoeft te maken van de diensten van het consultatiebureau als je dat niet wilt?
2. 98% van de ouders van pasgeborenen en 95% van de ouders van peuters in Nederland dat wel doet?
3. de zorg, voorlichting en trainingen gratis zijn?
4. ze binnen twee weken na de geboorte controleren of je baby goed kan horen?
5. de consulten maandelijks zijn totdat je kind zes maanden is?
6. je altijd feedback kunt geven, als je bijvoorbeeld niet blij bent met een advies of geen fijne klik hebt met de arts of verpleegkundige?
7. de vaccinaties volgens een vaccinatieschema worden gegeven tijdens de consulten bij 2 maanden, 3 maanden, 4 maanden, 11 maanden, 14 maanden, 4 jaar, 9 jaar en bij meisjes van 12 jaar?

Dit artikel is eerder verschenen in Ouders van Nu Magazine – Tekst: Katja Kreukels en Lisa van den Akker (interview en kader) – Beeld: Shutterstock