Dat WhatsApp, Instagram en Facebook, Apple en Google het levenslicht zagen in het Amerikaanse techwalhalla Silicon Valley weet iedereen. Maar dat techbedrijven zich nu ook storten op het maken van baby's is minder bekend. Neem Sam Altman, voorman van ChatGPT. Hij stopt veel geld in embryoselectie en het produceren van kunstmatige zaad- en eicellen.
De hoogste tijd om daar meer ruchtbaarheid aan te geven, vindt Britta van Beers, rechtsfilosoof aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. De ontwikkelingen gaan namelijk hard, erg hard.
Lees ook: Een babynaam kiezen met ChatGPT, zo doe je dat
'Big tech houdt zich steeds meer bezig met genetische data en voortplanting', verklaart ze. 'Die techbedrijven zien genen als een code die je kunt herschrijven, net als een computercode. Ze vinden seksuele voortplanting rommelig en amateuristisch. Dat proces willen ze optimaliseren, voor iedereen met een kinderwens.'
In Silicon Valley bestaat bij velen het geloof dat technologieën moeten worden ingezet om tot een betere menssoort te komen
Britta van Beers, rechtsfilosoof
Voortplanting optimaliseren. Dat klinkt niet erg romantisch.
'Nee, dat kun je wel zeggen. In Silicon Valley bestaat bij velen het geloof dat technologieën moeten worden ingezet om tot een betere menssoort te komen. Ze ploegen met algoritmes door enorme hoeveelheden genetische data om relaties met bepaalde eigenschappen te ontdekken.
Zo bieden bedrijven al aan dat ze embryo's kunnen selecteren op intelligentie. Ze kijken naar de genen van mensen met een hoge opleiding en zoeken naar patronen. Daar komen claims bij over het risico op bepaalde ziektes, zoals dementie of diabetes.'
Lees ook: Wat geef je door? Alles over erfelijkheid en genen
Is het echt zo simpel?
'Nee, deze techbedrijven stellen de werkelijkheid veel te simpel voor. Want vaak is het niet een kwestie van één gen. Meerdere genen werken op elkaar in en wetenschappers weten helemaal niet hoe dat samenspel werkt. Er is bijvoorbeeld al bekend dat een bepaalde genetische variant die een relatie heeft met intelligentie ook het risico verhoogt dat een kind een bipolaire persoonlijkheidsstoornis heeft. Ik vind dat ze wensouders voor de gek houden.'
Het klinkt alsof deze bedrijven producten verkopen, maar het gaat toch om kinderen?
'Precies. Wie bepaalt wat intelligent is? De algoritmen die deze bedrijven gebruiken om 'het perfecte embryo' te vinden zijn een black box; niemand weet wat in de digitale machines wordt gestopt. En of ze ook echt kunnen waarmaken wat ze beloven.
In China zijn de eerste genetisch gemodificeerde kinderen al geboren. Die wetenschapper wilde ervoor zorgen dat deze kinderen immuun zouden worden voor hiv. Maar deze genetische wijziging maakt ze ook bevattelijker voor influenza en het westnijlvirus en heeft iets met hun geheugen gedaan.'
Het is dus niet zo eenvoudig om een perfect kind op bestelling te krijgen?
'Nee, maar die techbedrijven zeggen simpelweg: we hebben nog meer data nodig. Zij vinden dat vrouwen altijd hun eicellen moeten invriezen om uiteindelijk met ivf het beste embryo te selecteren. Uiteindelijk denken ze zelfs van die beste embryo's eventuele onvolkomendheden in de genen te kunnen herschrijven. Maar zo werkt dat niet omdat genen dus op elkaar in werken. En dan heb ik het nog niet over de leefomgeving die ook nog van invloed is.'
Het invriezen van eicellen is bovendien een loodzwaar traject voor vrouwen.
'Er zijn al bedrijven die proberen om ei- en zaadcellen te maken van huid of bloed. Silicon Valley pompt daar heel veel geld in. Die bedrijven zeggen binnen twee tot tien jaar zo ver te zijn. Geen idee of dat waar is. Maar hun idee is: als je ei- of zaadcellen kunt maken, kan je honderden embryo's produceren om daaruit 'het allerbeste kind' te kunnen kiezen. Het zou ook betekenen dat vrouwen zaadcellen kunnen produceren en mannen eicellen.'
In Nederland gelden strenge regels voor embryoselectie. Dat mag alleen bij hele ernstige genetische ziektes en na strenge controles. Het is toch ondenkbaar dat deze technologieën Nederland gaan bereiken?
'We hebben inderdaad goede regels in Nederland. Die heb je niet zomaar veranderd. Maar met andere technologieën uit Silicon Valley is het ook hard gegaan, daar zitten we nu ook mee. Ik kan niet uitsluiten dat hier in de toekomst een markt voor is. Bovendien kunnen wensouders naar Amerika gaan om hun embryo te kiezen. En soms zie je dan de reflex bij politici: misschien kunnen we het maar beter toestaan, dan hoeven mensen er niet meer voor naar het buitenland.'
Lees ook: Gezondheidsraad: maak screening beschikbaar bij kinderwens
Hiermee maak je kinderen steeds meer tot een object, een product dat je kunt shoppen
Britta van Beers, rechtsfilosoof
Wij Hollanders zijn daar toch veel te nuchter voor?
'Dat weet ik niet. Je ziet ook in Nederland dat sommigen het niet meer zo gek vinden als embryo's op geslacht worden geselecteerd.'
Stel, er komen steeds meer 'perfecte' baby's. Hoe is dat voor die kinderen?
'Daar maak ik me zorgen over. Hiermee maak je kinderen steeds meer tot een object, een product dat je kunt shoppen. We zijn in Nederland al gestopt met buitenlandse adoptie, onder meer omdat adoptiekinderen psychische problemen kregen. Nu is er discussie over donorkinderen die met identiteitsproblemen worstelen.
Wat doet het met het mentale welzijn van kinderen als ze weten dat hun ouders hen om bepaalde redenen hebben gekozen, maar zij niet aan de verwachtingen kunnen voldoen? Als ze niet dat intelligente kind zijn dat hun ouders hebben 'besteld'? Of als ze niet zo creatief of atletisch zijn als hun ouders hadden verwacht?'
Waarom stort big tech zich überhaupt op het creëren van de beste baby's?
'Ze willen geld verdienen en praten ons een probleem aan. Dat je het bijna aan je kind verschuldigd bent om het beste embryo te selecteren. Maar wat is eigenlijk zo'n perfecte baby? Wie bepaalt dat? Deze toepassingen zijn dubieus en zetten de deur open voor zogenaamde mensverbetering. Daar moeten we op beducht zijn.'
